زبیده از یک روستای دور دست ولایت خوست در شرق افغانستان سفر کرد تا در زایشگاه تخصصی موارد پیچیده، زایمان کند؛ زیرا از سرنوشت بسیار رایج در میان زنان باردار که مرگ مادر یا نوزاد است، می ترسید.
اعلانات بازرگانی
او مات و مبهوت دراز کشیده بود در حالی که اطرافش را داکتران ناشناس کلینیک، تحت مدیریت داکتران بدون مرز (MSF) احاطه کرده بودند.
هرچند او از زایمان روز قبل خسته بود، اما راحت به نظر میرسید. زایمانش موفقانه انجام شده و نوزاد ضعیفش در همان نزدیکی در گهواره ای آهنی خوابیده بود.
این زن که سن خود را نمیداند، میگوید: «اگر در خانه زایمان میکردم، ممکن بود برای کودک نوزاد و خودم مشکلاتی ایجاد شود.» همه زنان آن قدر خوشبخت نیستند که در شفاخانه زایمان کنند.
ترزا توییسابینگره، رئیس بخش قابلگی در مرکز داکتران بدون مرز در خوست، گفت بعضی از زنان در خانه زایمان می کنند: «بعضاً مریضانی به ما مراجعه می کنند که برای نجات جان شان خیلی دیر است.»
این مرکز سالانه ۲۰ هزار نوزاد را به دنیا می آورد، تقریباً نیمی از نوزادان متولد شده در این ولایت، و فقط حاملگی های پرخطر و پیچیده را شامل می شود. بسیاری از زنان حامله شامل مادرانی اند که هیچ معاینه ای انجام نداده اند.توییسابینگره گفت: «این برای ما چالش بزرگی است تا جان های بیشتری را نجات دهیم.»
او و حدود ۱۰۰ قابله در کلینیک در خط مقدم نبرد برای کاهش میزان مرگ و میر مادران در افغانستان قرار دارند، جایی که داشتن فرزندان زیاد مایه افتخار است، اما هر تولدی خطرات جدی را به همراه دارد و این خطر برای زنان در حال افزایش است.
استفن دوجاریک، سخنگوی سازمان ملل، اوایل ماه جاری گفت «هر دو ساعت یک زن باردار جان خود را در افغانستان از دست می دهد» و این کشور در میان بدترین کشورهای جهان از نظر مرگ و میر در هنگام زایمان قرار دارد.
«افغانستان بدترین کشور جهان برای زنان است»
06:40
وزارت صحت أفغانستان که حالا تحت اداره طالبان است، با وجود درخواست مکرر برای پاسخ دهی در این مورد این گزارش، جوابی نداد.
بر اساس آخرین آمار سازمان جهانی صحت، از سال ۲۰۱۷، از هر۱۰۰ هزار تولد، ۶۳۸ زن در افغانستان جان خود را از دست می دهند، در حالی که این رقم در ایالات متحده آمریکا ۱۹ تن است.
این رقم، علاوه بر این، نابرابری های بزرگ بین مناطق روستایی و شهری را پنهان می کند.
ترجه واتردال، رئیس کشوری کمیته غیرانتفاعی ناروی برای افغانستان (NAC)، گفت که آنها شاهد پنج هزالر مرگ مادر در هر ۱۰۰ هزار تولد در مناطق دور افتاده افغانستان بوده اند. او گفت: «مردان زنان را بر شانه های شان انتقال می دهند و زنان در جریان انتقال به شفاخانه در کوه ها جان می دهند.»
قبل از بازگشت طالبان به قدرت در اگوست ۲۰۲۱ و پایان شورش این گروه، بعضاً برای دریافت کمک شجاعت به خرج می دادند، اما اکنون با چالش های جدید، از جمله فرار افراد متخصص، روبرو گردیده اند. واتردال گفت: «شمار زیادی از قابله های متخصص کشور را ترک کرده اند.»
او گفت که علاوه بر این، مقامات طالبان میخواهند از شر تیمهای پزشکی سیار که زنان را ملاقات می کنند خلاص شوند؛ زیرا «آنها نمیتوانند پیامهای صحی را که این تیم ها میدهند، کنترول کنند.»
در حاکمیت طالبان، زنان از زندگی عمومی محروم شدهاند و دسترسی آن ها به آموزش نیز محدود شده که آینده عرصه صحی زنان را در کشوری که بسیاری از خانوادهها از فرستادن زنان نزد پزشکان مرد اجتناب میکنند، تهدید میکند.
فیلیپ ریبیرو، مدیر نهاد داکتران بدون مرز در افغانستان گفت: «دسترسی به مراقبت های قبل از زایمان و پس از ولادت برای یک زن در افغانستان (همیشه) بسیار پیچیده بود و امروز حتی پیچیده تر شده است.»
این عرصه به دلیل اقدامات انجام شده توسط مقامات و همچنین نارسایی های سیستم مراقبت های صحی، از جمله حمایت ساختاری از سوی اهداکنندگان خارجی متاثر شده است. ریبیرو با اشاره به عرضه خدمات صحی برای زنان گفت: «آنچه کم بود، تحت فشار بیشتری قرار گرفت.»
نور خانم احمدزی، هماهنگ کننده صحت سازمان غیردولتی "تره د هومس" در کابل، گفت که فشار مالی بر خانواده ها در زمان بحران اقتصادی کشور، خطرات را افزایش می دهد.
در یک شفاخانه دولتی که قابله ها بیش از حد کار می کنند و دستمزد کمی دارند، زنان مجبورند خودشان داروی خود را بیاورند.
هزینه زایمان حدود دو هزار افغانی یا ۲۹ دالر است که برای بسیاری خانواده مبلغ قابل توجه می باشد. احمدزی گفت، با وجود خطرات، «زنانی که قبلا به زایشگاه دولتی می رفتند، اکنون ترجیح می دهند در خانه زایمان کنند؛ زیرا پول ندارند.»
تخمین زده می شود که ۴۰ درصد از زنان افغان در خانه زایمان می کنند، اما این زایمان در مناطق دورافتاده تا ۸۰ درصد اتفاق می افتد، اغلب با کمک اقارب یا قابله های محلی، و حتی گاهی به تنهایی.
هفته جهانی شیردهی: آنچه در مورد شیر مادر و شیردهی باید بدانید!
در هفته جهانی شیردهی (اول تا هفتم آگست) به اهمیت شیر مادر برای نوزادان تاکید میشود و مادران ترغیب میگردند که به نوزادان شان دست کم تا شش ماهگی شیر بدهند. چرا شیر مادر برای نوزاد اینقدر اهمیت دارد؟ در این آلبوم ببینید.
عکس: Imago/Westend61
شیر مادر؛ نخستین واکسین
در سراسر دنیا فقط حدود ۴۰ درصد از همه نوزادان زیر شش ماهه تنها از شیر مادر تغذیه میکنند. این نتیجه یک کار پژوهشی ملل متحد است. شیر مادر مانند نخستین واکسین عمل میکند، اما فایدههای بسیار بیشتری دارد.
عکس: Str/AFP/Getty Images
شیر مادر چگونه به وجود میآید؟
شیر مادر حتی قبل از زایمان در دوران بارداری ایجاد میشود. اما هورمونهای پروژسترون و پرولاکتین غدههای شیری را تقریبا ۲۴ ساعت پس از تولد به جریان میاندازد. این نوزاد است که با نخستین باری که سینه مادر را میمکد، راجع به شروع شیردهی تصمیم میگیرد. افزون بر این هورمون پرولاکتین سیستم عصبی مادر و مقدار شیری را که باید تولید شود تنظیم میکند.
عکس: Antonio Ovejero/Addictive Stock/IMAGO
چرا شیر مادر برای کودکان اینقدر مفید است؟
فواید شیر مادر آنقدر غیرقابل تصور است که تقریباً جادویی به نظر میآید. در هفتههای نخست زندگی، شیر مادر از کودک در برابر عفونت روده محافظت میکند، به هضم کمک میکند و از نفخ و یبوست نوزاد جلوگیری میکند. شیر مادر به نوزاد برای ایجاد نیروی ایمنی موثر و جلوگیری از بروز حساسیتهای مختلف کمک میکند. افزون بر این مکیدن به پروسه ایجاد کام و فک دهان کمک میکند.
عکس: Elisabetta Zavoli/Getty Images
شیر مادر حاوی چه موادی است؟
لیست این مواد بسیار طولانی است. مهمترین آنها مواد معدنی، ویتامینها، چربی و اسید امینو است. به همین ترتیب نوکلئوتیدها که بنیانهای اساسی «دی ان ای» را ارائه میکنند، کاربوهایدریتها که انرژی فراهم میسازد، فاکتورهای رشد که به ایجاد بافت پوششی روده کمک میکنند و فاکتورهای ضد میکروبی که مورد استفاده سیستم ایمنی قرار میگیرند تا بدن عوامل خارجی را شناسایی و خنثی کند.
عکس: Addictive Stock/Shotshop/IMAGO
مراحل مختلف شیر مادر
شیر مادر دائما در حال تغییر است. در نخستین روز شیردهی، غدد شیری ماده موسوم به پله (کولستروم) را تولید میکنند که بسیار مغذی است. از روز چهارم شیر موقت ایجاد میشود و در روز دهم، غدد شیری شیر رسیده یا تکاملیافته را تولید میکنند. اما این هم فقط مرحلهای بیش نیست. ترکیب شیر مادر با توجه به مراحل مختلف رشد کودک پیوسته تغییر میکند.
عکس: Christin Klose/dpa/picture-alliance
چه مقدار شیر تولید میشود؟
یک زن هر روز تا یک لیتر شیر تولید میکند. یک نوزاد در هر «وعده غذایی» حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلی لیتر شیر مصرف میکند. اما پستان زن میتواند خود را به سرعت با نیازهای کودک انطباق دهد و شیر کمتر یا بیشتر تولید کند.
عکس: Ivy Ceballo/Tampa Bay Times/ZUMA/picture alliance
به نوزاد چه مدت باید شیر داده شود؟
در این مورد اختلاف نظر وجود دارد. سازمان جهانی صحت و کمیسیون ملی شیردهی به مادران توصیه میکنند که دست کم تا شش ماه به نوزادشان شیر دهند و از حداکثر ماه چهارم، غذای اضافی به او بدهند.
عکس: Sebastiao Moreira/dpa/picture alliance
تفاوتهای فرهنگی
مدت زمان شیردهی در فرهنگهای مختلف متفاوت است. به طور مثال زنان در بوفی، واقع در افریقای مرکزی، به کودکان شان تا ۵۳ ماهگی، یعنی تا حدود چهار و نیم سالگی، شیر میدهند. یک مادر میتواند در این مدت به مقدار غیرقابل تصور ۱۶۰۰ لیتر شیر تولید کند. اما به طور متوسط مادران در سراسر جهان حدود ۳۰ ماه به نوزادانشان شیر میدهند.
عکس: Ernst Weingartner/picture alliance
«شیر زن»
در برخی کشورها در گذشته به جای نام «شیر مادر» از «شیر زن» استفاده میشد. بعد از یک کارزار در قرن هجدم بود که از نام «شیر مادر» استفاده شد. در این کارزار به مادران توصیه شد که کودکانشان را به دایه نسپارند و خودشان به آنها شیر بدهند. کودکان باید توسط مادرانشان تغذیه شوند، نه توسط زنان بیگانه.
عکس: Olena Mykhaylova/Zoonar/picture alliance
شیر دهی در ملاء عام مجادله برانگیز است
شیر دادن به نوزاد در ملاء عام زیاد رایج نیست و در برخی کشورها یک تابو است. اما در برخی کشورهای غربی شیردهی به نوزاد در ملاء عام در حال رایج شدن است.
عکس: Getty Images/AFP/J. Roosens
تفاوت شیردهی حیوانات و انسانها
انسان و حیوان در زمینه رسیدگی به فرزندانشان زیاد به هم شباهت ندارند. در حالی که انسانها هروقت که خواستند میتوانند فرزندانشان را از شیر بگیرند و یا اصلاَ به آنها شیر ندهند، جوجههای حیوانات مدت زیادی به مادرانشان وابسته هستند. آنها وقتی می توانند از شیر مادر صرف نظر کنند که توانایی جستجوی غذا را داشته باشند. به طور مثال میمون هومینید بین پنج تا هفت سال به نوزادش شیر میدهد.