تاجی‌گل حیدری می‌گوید مدت زمان اعتبار ویزایش در ایران سپری شده بود و زمانی که برای تجدید آن به اداره مربوطه مراجعه کرد، فکر می‌کرد جریمه خواهد شد. اما او با مراجعه به این اداره از سوی مسئولین بازداشت و زندانی گردید و سپس او را به اردوگاهی در کنار صدها مهاجر دیگر افغان انتقال دادند. او سرانجام به افغانستان رد مرز شد.

وقتی او را از مرز اسلام قلعه به افغانستان اخراج کردند، به مشکل می‌توانست با کشور زادگاه‌اش آشنایی حاصل کند. او 9 ساله بود که با خانواده‌اش به ایران رفت. حالا او 26 سال دارد و حاصل ازدواج‌اش با یک افغان دیگر در ایران، یک دختر هشت ساله و یک پسر چهار ساله اند. او هنگام اخراج چهار ماهه حامله بود و از خانواده‌اش جدا ساخته شده است.

این خانم که چادر سیاه رنگ مرسوم در ایران به سر داشت و روی چوکی پلاستیکی در مرز اسلام قلعه نشسته بود، شرح داد: «شوهرم آخرین تلاش خود را به خرج داد تا من را برگرداند، اما آن‌ها به حرف‌های او گوش ندادند. گریه‌های کودکانم نیز چیزی را تغییر نداد. من نمی‌دانم چه کار کنیم. باید پس برگردم.»

مقام‌ها گفته اند که هر ماه حدود 25 هزار افغان به صورت اجباری از مرز اسلام قلعه موسوم به "نقطه صفری" رد مرز می‌شوند و حدود 30 هزار مهاجر دیگر نیز داوطلبانه به افغانستان بازگشت می‌کنند که نشان‌دهنده افزایش کنترول ایران بر مهاجران افغان است.

ایران از سال‌های طولانی مهاجران افغان را جای داده است که برخی برای کار و برخی دیگر به دلیل فرار از جنگ به آنجا رفته اند. بسیاری افغان‌ها نگرانند که ایران در صدد اخراج مهاجران غیرقانونی افغان است.

در جریان دیدار رئیس جمهور اشرف غنی از ایران، همتای ایرانی‌اش حسن روحانی گفت که مساله مهاجران باید حل شود. او گفت افغان‌هایی که در ایران زندگی می‌کنند باید ثبت نام شود تا «حکومت بتواند در مورد آن‌ها تصمیم مناسب بگیرد.»

روحانی بعد از دیدار با اشرف غنی به خبرنگاران گفت: «قرار شد همه افرادی که در ایران حضور دارند به دقت ثبت نام بشوند و دو دولت بتوانند ترتیبی را مشخص کنند که افرادی که می‌خواهند در ایران چه برای فعالیت اقتصادی و کاری و چه برای تحصیل حضور پیدا کنند، در چهارچوب قانونی و ویزا تردد کنند.»

در جریان تهاجم اتحاد جماهیر شوروی سابق به افغانستان در میان سال‌های 1079 تا 1989 و بعداً بعد از به قدرت رسیدن طالبان، میلیون‌ها افغان کشور را ترک کرده و در ایران و پاکستان پناه گزین شدند. کشورهای ایران و پاکستان بر این مهاجران فشار وارد می‌کنند که به کشور شان بازگشت کنند و ملل متحد در 12 سال گذشته در عودت 5.8 میلیون مهاجر افغان کمک کرده است.

اما شمار مهاجرانی که داوطلبانه به کشور بازگشت می‌کنند رو به کاهش است. در عین زمان افغان‌ها پیوسته در جستجوی کار عازم ایران می‌شوند. آن‌ها که بسیاری شان سال‌های طولانی در ایران زندگی کرده اند، به کارهای پست مانند ساختمانی مصروف اند. به این ترتیب، فعلاً 950 هزار مهاجر ثبت شده افغان با وضعیت قانونی در ایران زندگی می‌کنند و براساس تخمین سازمان بین المللی مهاجرت، حدود یک تا 1.4 میلیون افغان به صورت غیرقانونی در ایران به سر می‌برند. در پاکستان حدود 1.6 میلیون مهاجر ثبت شده قانونی و یک و نیم میلیون مهاجر ثبت نشده افغان زندگی می‌کنند.

به نظر می‌رسد که ایران از هر فرصتی برای اخراج مهاجرانی که در کمیساریای عالی ملل متحد در امور پناهندگان ثبت نشده اند استفاده می‌کنند.

متیو گرایدون، رئیس ارتباطات سازمان بین المللی مهاجرت در افغانستان می‌گوید که حدود 10 درصد مهاجران بازگشت کننده افراد آسیب پذیر، کودکان میان 13 تا 17 ساله، معلولان ذهنی و جسمی و مادران بدون شوهر می‌باشند. اما نه سازمان بین المللی مهاجرت به این عودت کنندگان آسیب پذیر کمک کرده می‌تواند و نه ادارات افغانستان.

گرایدون گفت که تلاش‌های متمرکزی از سوی سازمان‌های بشردوستانه و حکومت‌های افغانستان، ایران و پاکستان جریان دارد تا راه حل درازمدت برای این مشکل پیدا شود و مهاجران در دایره اخراج و بهره‌کشی گیر نمانند.

نقطه صفری مرز اسلام قلعه در 115 کیلومتری غرب مرکز ولایت هرات در واقع راه یک طرفه برای کسانی است که داوطلبانه و اجباری از ایران به افغانستان بر می‌گردند و در کنار آن‌ها، لاری‌های حامل مواد ساختمانی، فولاد و تیل از این مسیر عبور می‌کنند. از آنجایی که افغانستان مواد زیاد صادراتی ندارد، لاری‌هایی که از ایران کالا وارد می‌کنند غالباً خالی دوباره به ایران بازمی‌گردند.

جنرال عبدالرفح وطندار، رئیس پولیس مرزی افغانستان در اسلام قلعه می‌گوید: «ساعت 2 بعد از ظهر هر روز حدود 30 بس با نزدیک به 500 عودت کننده به اینجا می‌رسند. ما یک بررسی سرسری انجام می‌دهیم و می‌بینیم که آیا آن‌ها کسانی هستند که خود شان می‌گویند و معلومات بایومتریک شان را ثبت می‌کنیم.» او گفت که گاهی وقت‌ها در میان مهاجران اخراج شده کسانی هم هستند که ویزای معتبر ایران را دارند و بدون دلیل مشخصی بازداشت شده و رد مرز شده اند.

وطندار گفت که گارد مرزی تلاش می‌کند افراد مجرم و کسانی را که نیاز به کمک دارند از میان جمعیت مهاجران تشخیص بدهد، اما با پرسونل کمی که دارد روزانه تنها 100 تن را می‌تواند بررسی کند.

اکثریت این مهاجران که به مرز اسلام قلعه می‌رسند، جوانانی اند که به قاچاقبران برای رسیدن به ایران پول پرداخت می‌کنند، اما دوباره گرفتار شده و رد مرز می‌شوند.

نورالله، یک پسر 16 ساله از ولایت فاریاب گفت که همراه با 26 تن دیگر از باشندگان قریه‌اش هر یک 200 دالر امریکایی به قاچاقبران داده بودند تا آن‌ها را به تهران برسانند. این افراد در میان راه توسط پولیس ایران گرفتار شده و رد مرز شده اند.