وضعیت امنیتی در افغانستان رو به بهبود معلوم نمی شود. شمار زیادی مهاجران داخلی در این کشور وجود دارند. بازگشت مهاجران از کشورهای همسایه به شدت افزایش یافته است. وضعیت اشتغال خوب نیست. اتحادیه اروپا و آلمان هم قصد بازگرداندن مهاجران افغان را دارند. اینجا دویچه وله به هفت پرسش در مورد بازگرداندن مهاجران پاسخ می دهد:

اخیرا به چه میزان مهاجران افغان به آلمان آمده اند؟

این را هیچ کس با رقم دقیق گفته نمی تواند. براساس آمار مراکز اولیه پذیرش مهاجران در ایالت های آلمان از جنوری سال ۲۰۱۵ تا آگوست ۲۰۱۶ از افغانستان ۱۹۷ هزار مرد، زن و کودک به عنوان پناهجو ثبت نام شده اند. از این میان فقط ۹۰ هزار نفرشان درخواست پناهندگی به آلمان داده اند.

کارشناسان مهاجرت دو دلیل را در تفاوت این رقم عنوان می کنند: چندگانگی تشخیص هویت برخی از مهاجران در مراکز ابتدایی ثبت نام. دلیل مهمتر این است که بسیاری از مهاجران قبل از اینکه درخواست بدهند، منتظر هستند تا بشنوند که وضعیت پذیرش چطور خواهد بود. براساس آمار مقامات رسمی در اروپا، مهاجران افغان بعد از سوریایی ها دومین گروه بزرگ مهاجران هستند. آلمان بیشتر از هر کشور دیگر اروپایی مهاجران افغان را پذیرفته است.

همه مهاجران افغان را خطر اخراج تهدید می کند؟

وزارت داخله آلمان گفته است که مراحل بررسی درخواست های پناهندگی که ارائه شده اند، به درستی پیش خواهد رفت. اما نیمی از ۹۰ هزار درخواست پناهندگی که تاکنون از طرف افغان ها ارائه شده، رد گردیده اند.

سازمان های حامی پناهجویان همانند "پرو ازول" توضیح می دهند که دولت فدرال آلمان به گونه یی نمایش می دهد که ماموریت ارتش این کشور در افغانستان وضعیت را به مراتب بهتر و با ثبات  ساخته است. علاوه براین مبالغ هنگفت کمک های انکشافی به این کشور پرداخته شده است.

توماس دیمیزیر وزیر داخله آلمان واضح ساخته که می توان انتظار داشت که انسان ها در افغانستان بمانند. قبل از همه چیز مهاجرت طبقه متوسط افغان ها پذیرفتنی نیست. براساس ارزیابی سازمان "پرو ازول" بیشتر مهاجران افغان که اخیرا خودشان را به آلمان رسانده اند، چشم انداز بسیار کمی از ماندن در آلمان دارند.  

براساس آمار وزارت داخله آلمان در سال ۲۰۱۵ شمار مهاجران اخراج شده از آلمان ۱۱ هزار تن بوده است. همچنان اتحادیه اروپا نیز گویا اخراج ده ها هزار مهاجر افغان را سرعت بخشیده است.

آیا لغو اخراج به خاطر وضعیت امنیتی در افغانستان ممکن نیست؟

تقریبا در تمام ایالت های آلمان تا سال ۲۰۰۵ قانون منع اخراج به افغانستان وجود داشت. بعد از آن شمار زیادی از مهاجران افغان نوعی ویزای اقامت محدود و نامطمئن به نام "دولدونگ" یا ویزای "تحمل" به دست آوردند. تلاش برای اخراج مهاجران "خلافکار" و "مردان مجرد" که جواب رد گرفته بودند، به خاطر فشار سیاسی کم ناموفق بود.  بیشتر بخوانید:آلمان کمک هایش به افغانستان را مشروط به وضعیت مهاجرت کرد

از سال ۲۰۱۴ دولت فدرال آلمان شیوه دیگری را پیش گرفت. در گفتگو با دولت افغانستان باید روند بازگشت دادن مهاجران شدت می یافت. چنانچه دولت فدرال آلمان تاکید می کند، همواره "زمینه مهاجرت داخلی در کشور مبداء" وجود داشته است.

وضعیت حقوقی تغییر کرده است؟

طبعیست که بستگی به قانون پناهندگی آلمان و کنوانسیون مهاجرت ژنو دارد. اما برند مسوویچ معاون سازمان "پرو ازول" می گوید براساس آنچه از مهاجران شنیده می شود، برخی از قوانین تغییر کرده اند و مراحل پناهندگی با سرعت بیشتری پیش می رود.

مسوویچ کیفیت رسیدگی و تصمیم در مورد درخواست های پناهندگی را در نحوه جدید توسط "تصمیم گیرندگان" در اداره فدرال پناهندگی و مهاجرت به دیده شک می نگرد.  وی می افزاید: «دولت فدرال آلمان در حال وضع محدودیت های بیشتر برای تلاش از مهاجرت های بالقوه است».

موضع دولت افغانستان در رابطه با بازگشت دادن مهاجران چیست؟

سید حسین عالمی بلخی، وزیر امور مهاجرین افغانستان از برنامه اخراج مهاجران افغان توسط دولت فدرال آلمان انتقاد کرده است. براساس گزارش "گاردین" وی حتی از امضای توافقنامه میان دولت های افغانستان و آلمان خودداری کرده است. وی در مصاحبه با دویچه وله از دولت آلمان خواست که مهاجران افغان بیشتری را بپذیرد.

اما سازمان مدافع حقوق پناهجویان "پرو ازول" می گوید که وضعیت مالی دولت افغانستان به اندازه ای خراب است که حاضر است در نشست بروکسل برای به دست آوردن کمک های بیشتر امتیازات بیشتری را به اتحادیه اروپا و دولت آلمان قایل شود. در کنار این افغانستان و آلمان روز یکشنبه توافقنامه ای را در مورد بازگشت مهاجران افغان به کشورشان امضا کردند. بیشتر بخوانید: اتحادیه اروپا و افغانستان روی برگشت پناهجویان توافق کردند

در این توافق ذکر شده است که در همکاری با اتحادیه اروپا به سرعت برای مهاجرانی که بازگشت می کنند و یا باید برگردند اسناد سفر تهیه می شود، هزینه سفر پرداخته می شود و از ترمینال های مخصوصی در میدان های هوایی افغانستان استفاده می شود.

پس در نظر گرفتن وضعیت امنیتی در افغانستان چه می شود؟

سیاستمداران محافظه کار همانند میشائیل گاهلر، عضو پارلمان اروپا به این باورند که بازگشت کنندگان به افغانستان را برخورد غیرانسانی و یا هیچ مجازات مرگی تهدید نمی کند. از ولایت هایی چون پنجشیر، بامیان و حوزه مزارشریف به عنوان مناطق امن یاد می شود، اما وزارت داخله آلمان در این زمینه کدام اطلاعات رسمی در دسترس قرار نداده است.  

امید نوری پور که به عنوان سخنگوی سیاست خارجی حزب سبزها از پارلمان آلمان به افغانستان سفرهایی داشته، در مصاحبه ای با دویچه وله بر گفته های سازمان ملل متحد تاکید کرد که افغانستان همواره برای غیرنظامیان خطرناک تر می شود. وی همچنان به حمله طالبان بر کندز اشاره کرد. هرچند دو سوم خاک افغانستان در کنترول نیروهای دولتی است، اما طالبان اسلامگرا در حال حاضر بر میزانی از اراضی این کشور تاثیرگذاری دارند که هیچ زمان دیگری از سال ۲۰۰۱ به این سو در اختیار نداشته اند. تازه ترین حمله طالبان در افغانستان خودش بیانگر میزان خطر در افغانستان را بیان کرد. 

مناطقی هم که ظاهرا به عنوان مناطق امن به آنها اشاره می شود، برای همه افغان ها امن نیست. امید نوری پور می گوید مثلا برای پشتونها مشکلاتی وجود دارد و اضافه می کند که خطرات دیگری نیز برای بازگشت کنندگان وجود دارد: «خانه برای مردم وجود ندارد. بازار کار به شدت خراب است. شمار بسیار زیادی بیجاشده داخلی وجود دارند و هنوز اقتصاد شبه نظامی گری وجود دارد». برند مسوویچ از پرو ازول نیز با این مخالف است که با اخراج شدگان در افغانستان "برخورد شایسته انسانی" صورت خواهد گرفت.

تا حالا اصلا بازگشت "داوطلبانه" وجود داشته است؟

اداره فدرال مهاجران و پناهندگان آلمان فقط می تواند آمار مهاجران افغانی را ارائه کند که برای بازگشت شان کمک دولتی به دست آورده اند. شمار این انسان ها از ماه جنوری تا آگوست ۲۰۱۶ در مجموع ۲۸۲۹ تن از افغانستان بوده است. ایالت های آلمان و دولت فدرال از بازگشت کنندگان داوطلب و اخراجی ها به از طریق برنامه های بنیادی "ریاگ" یا ادغام مجدد و بازگشت پناهجویان از آلمان و "گارپ" یا حمایت دولت از عودت کنندگان پشتیبانی و حمایت می کنند.

تحت شرایط خاصی برای این افراد هزینه سفر، کمک هزینه سفر و همچنان هزینه آغاز مجدد در افغانستان نیز پرداخته می شود.

ولفگنگ دیک/ رضا شیرمحمدی