با آن که سال 1388 درکل پرازچالش های امنیتی وسیاسی درافغانستان بود، اما شماری زیادی اززنان افغانستان وضعيت زنان دراین کشور را اميدوار كننده مي خوانند. زنان افغانستان مبارزه با بيسوادي، مشاركت زنان درسهم گيري هاي مهم در كشور، دسترسي براي دادخواهي قربانيان و تأمين امنيت حقوقي زنان، رفع قوانين تبعيض آميزعليه زنان و اشتغال زنان را از شاخصه هاي مهم در رشد و انكشاف وضعيت زنان در سال 1388 وسال های اخیر می دانند.

دسترسي زنان به تعليمات ابتدايي

درسال 1388 حدود 7 میلیون طفل در سراسر افغانستان در15600 مکتب مصروف تعلیم بوده اند که 6 هزار از این مکاتب را، مکاتب ابتداییه تشکیل می دهند.

به گفته صبور غفرانی مسوول مطبوعاتی وزارت معارف، 38 درصد دانش آموزان سراسرکشور را دختران و62 درصد را پسران تشکیل داده اند . آقای غفرانی می گوید؛ در سال 1388 مشارکت وحضوردختران درمکاتب 8 صد افزایش یافته است.

درکنار مکاتب دولتی اضافه از 317 باب مکتب خصوصی در افغانستان درسال 1388 فعالیت دارند . این آمار شامل کورس ها و آموزشگاه های کوچک، چون مراکز آموزشی زبان و مراکزبرای کمک درسی نمی شود.

به باور کارشناسان مسایل آموزشی، تعدد مکاتب خصوصی می تواند در ایجاد زمینه ای رقابت و استفاده از شیوه های آموزشی نوین مفید واقع شود. در کنار آن مکاتب خصوصی اکثراً در مناطقی تاسیس می شوند که در آن مناطق مکاتب دولتی وجود ندارد. آگاهان امور براین نظر هستند که اکثراً دختران به دلیل دوری راه مکاتب از تحصیل باز می مانند. اما افزایش مکاتب خصوصی توانسته است زمینه دسترسی تعداد بیشتری از دختران را فراهم آورد.

اعداد و ارقام نشان می دهد که تا کنون نیز پسران تقریباً دو برابرنسبت به دختران افغانستان مكتب ابتدايي را تكميل مي كنند. ولی با توجه به عدم حضور دختران در زمان حکومت طالبان و منع تحصیل آنان درآن زمان، افزایش 38 درصدی حضور دختران در مکاتب چشم انداز روشنی را در آینده نزدیک نشان می دهد.

برگزاری صنوف سواد آموزی که درافغانستان به نام سواد حیاتی یاد می شود، از سوی دولت و موسسات داخلی و خارجی نیز زمینه را برای دسترسی زنان و دخترانی که از تحصیل باز مانده اند تا حد بالایی مساعد ساخته است. گرچه اعداد و ارقامی از تعداد زنانی که در صنوف سواد آموزی اشتراک کرده اند در دسترس نیست، اما بنابرگفته مقامات وزارت معارف، تعداد زیادی از زنان در سال 88 توانسته اند در کورس های سواد آموزی شرکت نمایند.

زنان درعرصه سیاست

درسال 1388 مهمترین رویداد قابل دید برای حضور زنان درعرصه سیاست، مانند مردان، حضور ومشارکت درانتخابات ریاست جمهوری وشوراهای ولایتی بود. در دومین انتخابات یک زن بیشتر از نخستین انتخابات کاندیدای ریاست جمهور کرد. شماری ازمعاونان نامزدان ریاست جمهوری را زنان تشکیل می داد. برای شورا های ولایتی حدود چهارصد زن خود را نامزد کرده بودند. دیگرفعالیت های زنان درقالب گردهمایی ها ونشست های رسمی آگاهی دهی خلاصه می شود.

زنان و آموزش های مسلکی

درمراکز تحصیلات عالی افغانستان، درسال 1388 درسراسر کشور، 62 هزار دانشجو در22 دانشگاه ومراکزتحصیلات عالی مصروف تحصیل بوده اند که 13 هزار تن یعنی 22 صد از این تعداد را دختران تشکیل داده اند.

با آن که شمارمراکزتحصیلات عالی و دانشگاههای خصوصی درسال 1388 افزایش یافته است، اما بطور دقیق مشخص نیست که چه تعداد دانشجوی دختر وپسر درآنها مشغول تحصیل اند.

به گفته معین وزارت تحصیلات عالی افغانستان در دوسال گذشته 4 درصد حضوردختران درمراکز تحصیلات عالی ودانشگاه ها افزایش یافته است.

با در نظر داشت این ارقام دسترسی زنان به تحصیلات عالی و نیمه عالی در سال 1388 نیز سیر صعودی داشته است. گشایش موسسات تحصیلات عالی نیز دردوسال اخیر قابل توجه بوده است. هم اکنون در حدود نیمی ازدانشجویان موسسات تحصیلات عالی را نیز دختران تشکیل می دهند.

افزايش سهم گيري زنان امورعدلي وقضايي

تعداد زيادي ازقاضيان زن، دادستان ها ( سارنوالان) و وكلاي مدافع زن در كشور فعاليت دارند. در سال 1388 نیز این تعداد رشد داشته است، ولی میزان رشد به دلیل نبود آمار دقیق مشخص نیست.

قانون اساسي افغانستان در مواد44،54و22هرنوع تبعيض و امتياز بين اتباع افغانستان را ممنوع نموده است. در اين مواد قانون آمده است كه اتباع افغانستان اعم از زن و مرد در برابر قانون داري حقوق و وجايب مساوي هستند.

بر اساس اين مواد قانون جهت دستيابي بهتر و بيشتر زنان به مراجع قانوني گام هاي مثبتي برداشته شده، و زمينه دسترسي زنان به نهادهاي قانوني نسبت به قبل افزايش داشته است.

تأسيس اولين انجمن قضات زن در سال 2003 و در پي آن تأسيس انجمن زنان حقوقدان و متخصص افغان، ازگام هاي عملي در اين راستا بوده است. اما درعین حال درسال 1388 تصویب قانون احوال شخصیه اهل تشیع افغانستان یکی از بحث برانگیزترین رویداد سال 1388 بود.

دسترسی و مراجعه زنان به مراکزصحی وحضور زنان دراین عرصه

در سال 1388 اضافه از 17 هزار مرکز صحی در سطح کشور فعالیت داشته اندکه بنابر افزایش مراکز صحی داکتران ونرس قابله های بیشتر در مراکز صحی مشغول فعالیت وارائه خدمات صحی شدند. افزایش نرس قابله ها و داکتران زن باعث شده است که زنان دسترسی به مراکزوامکانات صحی را پیدا کنندو مرگ ومیر مادران کاهش یابد.درسال 1388 درچند فصل گزارش های مبنی بر کاهش مرگ ومیرزنان به نشر رسید.

به گفته داکتر غلام سخی کارگر، مسوول مطبوعاتی وزارت صحت عامه، مرگ و میر مادران از سال 81 تا کنون 30 درصد در سراسر کشور کاهش داشته است.

بااین حال طبق آمارهاي سازمان هاي کمک های صحی درافغانستان در هر29دقيقه يك زن جان خود را دراثرولادت یا حین ولادت جان خود را از دست مي دهد.

به گفته مسوولان صحت عامه درحال حاضر، بافراهم شدن امکانات لازم، 30 درصد زنان در مراکز صحی ولادت می کنند.

قابل یادآوری است که در دو سال گذشته با برگزاری دوره های آموزشی نرس قابله ها در سراسرکشور 2 هزار قابله با گذراندن دوره های دو ساله نرس قابلگی سند فراغت گرفته ودر مناطق روستایی مصروف به کار شده اند.

اما مسوولان صحت در روزهای پایانی سال 88 از نیاز به 5 هزار نرس قابله دیگر سخن می گویند.

داکتر قدریه افضل، رییس صحت باروری مي گويد؛ درگذشته زنان حق نداشتند به تنهايي به مراكزصحي حضورپيدا كنند. اما زنان حالا بدون محرم شرعي به مراكزصحي مراجعه مي كنند، و زنان مي توانند براي خود تصميم بگيرند.

داكترافضل اضافه مي كند، درگذشته خانم ها به مراكزصحي دسترسي نداشتند. اما اكنون تعداد زیادی مراکز صحی ساخته شده وعلاوه بر آن، توجه مردها به صحت زنان بيشترشده و زنان بيشتربه مراكز صحي مراجعه مي كنند.

به گفته رییس صحت باوری ، 8 سال قبل يك مركزصحي 200مراجعه كننده زن داشت، حالا اين رقم به 800 تن رسيده است.

سهم گيري زنان درخدمات امنيتي

زنان بعدازسقوط رژيم طالبان دربخش خدمات پليس وخدمات نظامي نيزمشاركت نموده اند و شماری از زنان در بخش هاي پليس و اردوي ملي ايفاي وظيفه مي كنند.

عبدالرئوف احمدی، سخنگوی قوماندانی امنیه در زون غرب کشور می گوید؛ در سال 1388 تعداد زنانی که در پلیس ملی در این بخش راجستر شده و فعالیت دارند به یک صد تن رسیده است.

توانمندسازي اجتماعي وانكشاف اقتصادي زنان

در سال 1388 اماکن تفریحی چون باغ های زنانه و بازار های تجارتی و فروشگاه ها برای زنان از سوی دولت و نهادهای کمک کننده ساخته و یا سنگ تهداب آن گذاشته شده است.

آنچه در این سال حائز اهمیت است حضور زنان در اجتماع کاری بوده است. زنان در سال 1388 به شغل های مختلف روی آورده اند که از آن جمله می توان به روی آوردن زنان به تولید صنایع دستی چون، قالی بافی و هنرهای دستی اشاره کرد. ثمره این تولیدات برگزاری چند نمایشگاه صنایع دستی درمرکز، شمال شرق وغرب افغانستان بوده است. البته زنان علاوه برکارهای اداری و انتخاب شغل هایی متناسب با رشته تحصیلی شان به تجارت و فروشندگی نیز علاقه نشان داده اند. اکنون شماری از زنان فروشنده دربازار ها ویا دردکانها به فروشندگی مصروف اند که این امر توانسته است سهولت های بیشتری را برای زنان مهیا سازد تا بتوانند به راحتی اجناس مورد نیازخویش را خریداری کنند.

راهکارهای عملی برای بهبود وضعیت زنان

تعليمات صحي و بهداشت، قرضه ها، آموزش هاي حرفه، آموزش مرغداري، برنامه های ظرفيت سازي، آموزش حقوق مدني، مشاوره حقوقي و...از شاخصه های مهمي است كه نقش اساسي در توانمند سازي اجتماعي و انكشاف اقتصادي زنان ايفا مي كند.

تعداد زناني كه در اين بخش ها سهيم شده و فعاليت مي كنند، كم نبوده؛ اما باز هم براي حضور پر رنگ و قوي زنان در اجتماع به ظرفيت سازي آنان نیاز احساس مي شود.

با همه تلاش هایی که درسال 1388 برای زنان ویا خود زنان انجام داده اند، تغییراتی اساسی درکل زندگی زنان افغانستان به میان نیامده است. بیشترفعالیت های که آنهم نسبت به نیازمندی های زنان اندک بوده است، درشهرها صورت گرفته است وزنان روستاها کما کان با زندگی پرازچالش شان دست وپنچه نرم می کنند.

پروانه علیزاده

ویراستار: یاسر