در بسیاری از مناطق چین، از زمان شیوع ویروس جدید کرونا، پوشیدن ماسک الزامی است. حالا شمار دیگری از کشور ها نیز به آن پیوسته اند. طور مثال اتریش از همین حالا پوشیدن ماسک را برای مشتریان سوپرمارکیت ها اجباری اعلام کرد. در آلمان نیز بحث روی این موضوع جریان دارد.

اما پوشیدن ماسک از انسان در برابر میکروب ها محافظت نمی کند، بلکه برعکس دیگران را از سرایت ویروس ها و یا باکتری های احتمالی توسط فرد مبتلا که ماسک می پوشد، حفظ می کند. زیرا افراد مبتلا، قبل از ظاهر شدن علایم یک بیماری ناشی از ویروس، پخش کنندگان بالقوه ویروس به شمار می روند. منطق نهفته در عقب پوشیدن ماسک اینست که اگر همه به آن پابند بمانند، در مجوع خطر شیوع و ابتلا به ویروس در جامعه کمتر می گردد.

ماسک جراحی برای حفاظت بیماران است

ماسک معمولی که از مواد نازک موسوم به «پشم کاغذی» ساخته می شود، در گذشته تنها و تنها در اتاق های عملیات جراحی در شفاخانه ها استفاده می شد.

داکتران و نرس ها در اتاق عملیات جراحی این ماسک را به خاطری به صورت خود می گذارند که از سرایت عاملان احتمالی بیماری زا توسط بخار دهن و بینی خود داکتران و نرس ها به بیمار جلوگیری شده بتواند. طور مثال هنگامی که جراح و یا نرس در جریان عملیات سرفه کند و یا عطسه بزند، ماسک صورت جلو پخش این بخارات را می گیرد. این کار زمانی سودمند باقی می ماند که ماسک صورت پیوسته تعویض گردد و مطابق با اصول بهداشتی دور انداخته شود. در ساحه اتاق عملیات جراحی ماسک صورت اصولاً در هر دو ساعت باید تعویض گردد. اگر همان یک ماسک به تکرار پوشیده شود، خاصیت محافظتی خود را از دست می دهد.

ماسکی که از پارچه ساخته می شود نیز باید همواره تعویض گردد و هر بار در آب داغ شسته شود تا ویروس ها نتوانند روی آن زنده بمانند.

ماسک تا چه حدی محافظت می تواند؟

حامل ماسک تنها به گونه محدودی می تواند خود را در برابر ویروس های محافظت کند که به وسیله بخارات تنفسی پخش می گردند. این گونه ویروس ها اغلب از طریق دهن و یا چشم (و یا از طریق یک زخم باز) داخل بدن می شوند. نقش مهم را دست های انسان دارد.

ماسک اتاق عملیات جراحی زمانی سودمند تر است که همزمان با آن عینک محافظتی نیز پوشیده شود. درست است که یک عینک از رسیدن بخارات آلوده با ویروس به غشای مخاطی چشم جلوگیری می کند، اما نقش مهمتر آن اینست که از خاریدن بینی و یا مالیدن چشم، که همه انسان ها بی اختیار به آن عادت دارند، جلوگیری می کند.

ماسک ها برای اهداف متفاوت

در پهلوی ماسک های اتاق عمل جراحی، که شبیه دستمال کاغذی چند لایه معلوم می شوند، ماسک های دیگری نیز وجود دارند که هوا را بهتر فلتر می توانند. مثلاً ماسک های که کارگران فابریکه و یا ساختمانی در برابر ذرات مضر هوا از آنها استفاده می کنند. این ماسک ها در شفاخانه ها نیز کاربرد دارند، مثلاً زمانی که پرستاران و یا داکتر ها با فردی که بیماری شدیداً ساری داشته باشند، در تماس باشند. در این صورت عینک خاص، دستکش های رابری و پیش بند ها و یا چپن های دراز یک بار مصرف نیز باید پوشیده شوند. چنین ماسک هم به گونه یک بار مصرف و هم چند بار مصرف وجود دارند.

در اتحادیه اروپا سه نوع از این ماسک ها با علامات مشخصه FFP-1، FFP-2، و FFP-3 مورد استفاده قرار می گیرند. هرچند نوع FFP-1 بهتر از ماسک اتاق عملیات است، اما انسان را در برابر ویروس محافظت نمی کند.  این نوع ماسک را بیشتر نجار ها به کار می برند تا هنگام اره کردن، ذرات چوب را تنفس نکنند. همچنان کارگران ساختمانی برای جلوگیری از تنفس گَرده مواد ساختمانی هنگام مخلوط کردن این مواد از این نوع ماسک استفاده می کنند.

ماسک گاز (FFP-2) برای محافظت افراد از استنشاق آلاینده های موجود در هوا و گاز های سمی است. این ماسک هم نمی تواند به خوبی جلو نفوذ ویروس ها به بدن انسان را بگیرد.

یگانه ماسکی که واقعاً انسان را در برابر بخارات آلوده هوا، مالیکول های مضر پروتئین دار، ویروس ها، باکتری ها و به همینگونه گَرده زهری سمارق ها محافظت می کند، نوع FFP-3 است.  در شرایط موجود، به دلیل قلت این نوع ماسک، انستیتوت رابرت کوخ آلمان به گونه استثنایی استفاده ماسک های نوع FFP-2 را برای طب عفونی اجازه داده است. اما این نوع ماسک در میان پرسونل خدمات طبی مورد اختلاف قرار دارد.

فابیان شمیت / ص.ا ، ع.ف