هفته گذشته گام مهمی در روابط مضطرب افغانستان و پاکستان برداشته شد: هر دو کشور به کمیسیونی متشکل از مقامهای نظامی و استخباراتی پاکستان توافق کردند تا برای مصالحه با طالبان کار کند، چیزی که به باور تحلیلگران، به نظامیان پاکستان نقش رسمی در این گفتگوها خواهد داد.

برای سالها روابط افغانستان و پاکستان با بدگمانیهایی همراه بوده است، به خاطری که پاکستان حکومتهای افغانستان را بسیار نزدیک به دشمن دیرینهاش، هندوستان، دیده است. افغانستان نیز از پاکستان به دلیل عدم جدیتاش در مبارزه با طالبان و القاعده انتقاد کرده است.

نظامیان پاکستان روابط درازمدتی با طالبان افغانستان دارند و به صورت مکرر گفته اند که راه تامین صلح و پایان بخشیدن به جنگ ده ساله در افغانستان، از اسلام آباد میگذرد. دولت افغانستان برای چند سالی تلاش کرد مستقیما با طالبان گفتگو کند و آنها را به روند صلح راضی سازد اما ظاهراً این تلاشها نتیجه نداده است.

در ماههای اخیر، به نظر میرسد پاکستان در تلاش تقویت روابطاش با حامد کرزی، رییس جمهور افغانستان است. این درحالی است که در ماه جولای خروج تدریجی نیروهای امریکایی از افغانستان شروع میشود و کشورهای منطقه به شمول هندوستان، در تلاش نفوذ خود شان در افغانستان هستند.

سی راجا موهان، کارشناس پیشین در وزارت خارجه هندوستان، میگوید بعد از این که بارک اوباما، رییس جمهور ایالات متحده امریکا برنامه خروج نیروهایش از افغانستان را اعلام کرد، بخشی از برنامه جنرال اشفاق کیانی، لوی درستیز پاکستان این است که روابطاش را با حامد کرزی تقویت کند.

به باور موهان، حامد کرزی که اغلبا پاکستان را به خاطر شعله ور ساختن شورشگری در کشورش مورد انتقاد قرار داده است، به پیشنهادهای پاکستان به این دلیل پاسخ میگوید که به این کشور بعد از ترک ایالات متحده، به مثابه امیدی برای نجات میبیند.

او با اشاره به مرکز ارتش پاکستان در شهر راولپندی، میافزاید: «کرزی به آینده سیاسی خود بعد از خروج ایالات متحده از افغانستان نگاه میکند، و خواستار کمک راولپندی شده است تا راهی برای حل کردن مسایل با طالبان پیدا کند».

بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال 2009 در افغانستان که با اتهام تقلب گسترده همراه بود، روابط حامد کرزی و ایالات متحده امریکا نیز دچار کشیدگی بوده است. در عین حال، روابط ایالات متحده امریکا با پاکستان نیز از چندی به این سو تنش آلود شده است، مثلا بر سر مسایلی چون بازداشت یک قراردادی «سی آی ای» به جرم قتل دو پاکستانی و مساله حملات هواپیماهای بدون سرنشین در مناطق قبایلی پاکستان.

سیریل المیده، مقاله نویس در روزنامه «دان» پاکستان میگوید: «همین که به پایان بازی میرسیم، یک احساس فوریت خلق شده است که راهها برای همه جوانب باز گذاشته شود تا آنها روی میز برگردند». اما به گفته او، سوال این است که آیا نسل جوان جنگجویان طالبان از جنگ خسته شده اند و چه اندازه ملا محمد عمر، رهبر طالبان اقتدار خود را بر آنها ابقا کرده است.

رابطه پاکستان با طالبان که یکی از سه کشوری بود که حکومت طالبان را به رسمیت شناخته بودند، بسیار پیچیده به نظر میرسد. کامران بخاری، رییس بخش شرق میانه و آسیای جنوبی در مرکز تحقیقاتی «ستراتفور» میگوید: «طالبان دیگر نیروی قابل مدیریت نیستند، عقبنشینیهایی که در پاکستان صورت گرفته است و در مجموع همه شورشگری. آنها (پاکستانیها) واقعا در مورد جسورتر شدن کاراکترهای (طالبانی) در بخش مرزی خود شان نگران اند». به گفته او، رهبران پاکستان خواستار طالبانیزه شدن افغانستان نیستند.

به باور بخاری، سناریویی که پاکستان متمایل است، یک حکومت ایتلافی میباشد، مشابه آنچه که در عراق تجربه شد؛ روندی که به طالبان سهمی در تصمیمگیری میدهد اما از کنترول آنها بر کل کشور جلوگیری میکند. بخاری میافزاید: «سرانجام، امریکاییها این ایده را نمیپسندند که گفتگوهایی با حقانی و ملا عمر صورت بگیرد».

اما تحلیلگران در کابل میگویند که پاکستان پیش از این که نقش بزرگی در افغانستان بازی کند، باید بر بیاعتمادیی که نسبت به این کشور در افغانستان حاکم است فایق آید. همچنان پاکستان باید بر این باور که به طالبان همیشه به عنوان متحد درازمدت برای دست یافتن به اهدافاش مینگرد، نیز غلبه کند.

توماس روتیگ، از مسوولان مرکز تحقیقاتی شبکه تحلیلگران افغانستان، میگوید: «یک چیز واضح است… پاکستان ضرورت دارد که یک نقش سازنده در افغانستان بازی کند. من نشانههایی از این که پاکستان از ایده استفاده از طالبان به عنوان یک سرمایه در افغانستان بعد از 2014 دست برداشته باشد، نمیبینم».

رویترز/ عارف فرهمند

ویراستار: رسول رحیم