مناسبات جیواستراتژیک در آسیای جنوبی پیوسته در حال تغییر است. هند و ایالات متحد امریکا که دو رقیب جنگ سرد بودند، در حین افزایش نگرانی ها از بابت پرمدعائی چین در منطقه، به ویژه در بحیره جنوب چین که مورد مناقشه می باشد، روابط شان را تحکیم می بخشند. ازجانب دیگر اسلام آباد وواشنگتن که متحدان دوران جنگ سرد علیه اتحاد شوروی پیشین بودند و در سال های ۱۹۸۰ در جنگ افغانستان با هم همکاری می نمودند، در حال دور شدن ازهمدیگر اند. همزمان با آن مسکو و اسلام آباد با برنامه ریزی نخستین تمرینات نظامی مشترک شان در اواخر سال جاری، مناسبات شان را احیا و تقویت می کنند.

چنانکه روزنامه "اکسپرس تربیون" از قول یک مقام ارشد نظامی روایت کرده است، حدود ۲۰۰ سرباز روسی و پاکستانی در این تمرینات شرکت می کنند.

قاضی خلیل الله سفیر پاکستان در مسکو به این روزنامه گفته است که این تمرینات مشترک به نام "دوستی ۲۰۱۶" خوانده خواهد شد، اگرچه او نخواست در این زمینه جزئیات بیشتری را بیان کند.

خلیل الله هفته گذشته به خبرگزاری روسیه گفت:« واضحاً این بیانگر آرزومندی هردو جانب برای توسعه همکاری های نظامی- فنی می باشد.»

این حرکت در زمانی صورت می گیرد که نمایندگان کانگرس ایالات متحد امریکا روی وضع تحریم ها علیه اسلام به دلیل « عدم همکاری» اش در جنگ علیه افراط گرایان اسلامی، تعمق می کنند.

کمیته روابط خارجی مجلس سنای ایالات متحد امریک روز یکشنبه ۱۱ سپتمبر نشست استماعی را برگزار کرد که در آن سناتور بوب کروکر رئیس این کمیته از حمایت ادعا شده اسلام از جنگجویان در افغانستان انتقاد نمود.

تمایل واشنگتن به سوی دهلی جدید

در حالیکه مناسبات ایالات متحد امریکا و پاکستان در حال خراب شدن اند، واشنگتن به دهی جدید دشمن قدیمی اسلام آباد نزدیک تر می گردد.جان کری وزیر خارجه ایالات متحد امریکا که در ماه گذشته به هند سفرداشت، تصریح نمود که ایالات متحد امریکا می خواهد شاهد نقش بسیار قوی تر هند در منطقه آسیای جنوبی باشد.این گرایش تنها محدود به معاملات هسته ئی ایالات متحد امریکا با هند نمی گردد، بلکه همچنان هدف آن افزایش تجارت دو جانبه تا به حدود سالانه ۵۰۰ میلیارد دالر می باشد.

جان کری در دهلی جدید گفت:« من بسیار بسیار مطمئن هستم که ما به تقویت آنچه ادامه می دهیم که رئیس جمهور اوباما آن را مشارکت قرن بیست و یکم خوانده است.» او افزود که همکاری در امور تجارتی و امنیتی « امکان آن را دارد که توسعه داده شود.»

ایالات متحد امریکا همچنان فعالانه از پیشنهاد هند به "گروه عرضه کننده فن آوری هسته ئی" حمایت می کند که مخالف دشمنان قدیمی هند یعنی چین و پاکستان اند.

طلعت ای وزارت، یک کارشناس روابط بین المللی از کراچی به دویچه وله گفت:« موافقتنامه امنیتی بین ایالات متحدامریکا و هند ، تاثیر سوئی بر پاکستان می گذارد.اسلام آباد به حق در تشویش است. در آن صورت چرا پاکستان برای منافع امریکا در افغانستان کار کند؟»

او علاوه نمود:« استراتژی جدید در نظر دارد تا نفوذ چین را مهار زند، اما پاکستان نیز بار اصلی را متحمل می شود. چین، ایران و روسیه نیز این معامله بین ایالات متحد امریکا و دهلی جدید را بسیار جدی می نگرند و کاری در قبال آن انجام می دهند.»

پاکستان نگران است

تغییر جیو پولتیک در آسیای جنوبی پاکستان را نیز به تعمق واداشته است تا مناسبات نزدیک تری با متحد دراز مدتش چین به وجود آورد. پیکنگ در حال گسترش مناسبات تجارتی و نظامی با اسلام آباد است و مانورهای دهلی جدید و واشنگتن را در نظر دارد.

سال گذشته چین اعلام نمود که یک پروژه اقتصادی به ارزش ۴۶ میلیارد دالر را در پاکستان به راه می اندازد. هدف پیکنگ آنست که با ایجاد یک دهلیز یا معبر اقتصادی چین- پاکستان، نفوذش را در پاکستان و آسیای جنوبی گسترش دهد این کاریدور یا معبر چین و پاکستان یا در نظر است بین بندر گوادر پاکستان در ساحل بحیره عرب و منطقه غربی چین در شین جیانگ تشکیل گردد. این معبر همچنان شامل برنامه هائی برای ایجاد راه های موتر رو، قطار آهن و پایپ لاین نفت می باشد تا اتصال بین چین و شرق میانه را بهبود بخشد.

مناسبات بین هند و روسیه هنوز دوستانه است. در سه سال گذشته مسکو بزرگترین تهیه کننده سلاح دهلی جدید باقی مانده است. پس از آنکه نریندا مودی دو سال پیش صدراعظم هند شد، مناسبات دو کشور شگوفا شده است.

اما روسیه در مورد مناسبات گرم هند با ایالات متحد امریکا دچار شک و تردید است و می کوشد با دسترسی به اسلام آباد، بر دهلی جدید فشار آورد. در ۱۵ماه گذشته چندین مقام عالیرتبه نظامی پاکستانی به مسکو سفر کرده اند تا مناسبات دو جانبه را تحکیم بخشند. این منجر به امضای توافقی در مورد فروش چهار هیلی کوپتر تهاجمی روسی نوع ام -۳۵ به پاکستان شده است.

هردو کشور همچنان توافق نموده اند که یک پروژه پایپ لاین برای انتقال گاز مایع از کراچی به لاهور را به سر برسانند. این امر می تواند به حل بحران انرژی دراز مدت جمهوری اسلامی پاکستان کمک کند.

شوکت قدیر یک مقام بازنشسته نظامی پاکستانی و تحلیگر امور نظامی به دویچه وله گفت که « بهبود مناسبات با روسیه برای پاکستان مفید است. سیاست های ایالات متحد امریکا پاکستان را مجبور گردانید تا در صدد یک بدیل برآید». او علاوه نمود که « اسلام آباد از مشارکت بین ایالات متحد امریکا و هند ناخشنود است.»

این تحلیلگر می گوید که سرانجام پاکستان از موازنه قدرت در زمان جنگ سرد بیرون بر آمد و به این نتیجه رسید که دیگر نمی توان بر یک قدرت در جهان وابسته بود. درعین زمان قدیر گفت که « مناسبات نزدیکتر با پیکنگ ومسکو به مفهوم آن نیست که پاکستان باید به واشنگتن پشت کند.»

قدیر تاکید نمود« ما باید با همه کشور ها در تعامل باشیم.»

بارگران را آسیای جنوبی می برد

علایق در حال منازعه بین ایالات متحد امریکا، چین وروسیه در آسیا و صورت بندی استراتژیک جدید تنش ها در منطقه آسیای جنوبی را به اوجش می رساند. مناسبات هند وپاکستان در بدترین شکل آنست و هردو کشور همسایه همدیگر را به حمایت از تروریسم متهم می سازند.

از ۶ جولای به اینسو منطقه کشمیر هند در گیر خشونت هاست. دهلی جدید اسلام آباد را متهم می سازد که از گروه های جدائی طلب در این دره حمایت می کند. در مقابل پاکستان مدعی است که دستگاه استخبارات هند شورشیان را در ایالت غربی بلوچستان حمایت می کند.

جان کری وزیر خارجه ایالات متحد امریکا خاطر نشان نمود که خراب گردیدن مناسبات بین هند و پاکستان تاثیر منفی بر وضع امنیتی در منطقه به ویژه افغانستان دارد که نیروهای امریکایی در آنجا مستقر اند. اما این مقام ارشد دیپلوماتیک ایالات متحد امریکا به جای تعامل با پاکستان تصمیم گرفت با اسلام آباد برخورد سخت کند.

کری ضمن سخنرانی برای دانشجویان در دهلی جدید گفت که :« این روشن است که پاکستان باید برای مبارزه علیه آن گروه های داخلی که فعالیت های تروریستی افراطی را به راه می اندازند سخت تر رفتار نماید. آن ها می بایست با ما در کمک به پاکسازی پناهگاه های کنشگران بدی کمک کنند که نه تنها مناسبات بین هند و پاکستان، بلکه همچنان قابلیت ما برای رسیدن به صلح و ثبات در افغانستان را متاثر می گردانند.»

شوکت قدیر می گوید که « ما با تروریستان قبلاً جنگیده ایم. ایالات متحد امریکا نیز نیاز دارد تا سیاست هایش را مورد بازبینی قرار دهد.»

تحلیلگران می گویند که رهبران نظامی و ملکی پاکستانی هنوز طالبان را متحد استراتژیک مهم شان می شمارند و به این فکر استند که بعد از بیرون رفتن نیروهای ناتو باید بخشی از حکومت افغانستان باشند. ناظران می گویند که نظامیان پاکستانی امیدواراند مانند دوران قبل از سرنگونی طالبان توسط نیروهای ایالات متحد امریکا و متحدانش در افغانستان دوباره کسب نفوذ کنند.

فاروق سولیهریا ژورنالیست و پژوهشگر مقیم لندن به دویچه وله گفت:« اکنون روابط کابل با دهلی جدید دوستانه تر است، درحالیکه پاکستان به حمایتش از طالبان ادامه می دهد. پاکستان آرزو دارد تا این طرح را تغییر بدهد و افغانستان را یک بار دیگر را به حیاط خلوت خودش تبدیل کند.»