در واقعیت رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه تهدید جدید نکرده است. او قبلا نیز در انقره گفته بود در صورتی که ترکیه از جانب اروپا در رسیدگی به پناهجویان و ایجاد یک "منطقه امن" در شمال سوریه حمایت به دست نیاورد، "مجبور است دروازه ها را باز کند."

پس زمینه این تقاضای اردوغان، توافقنامه مهاجرت ماه مارچ سال ۲۰۱۶ است. در آن زمان، اتحادیه اروپا وعده داده بود که شش میلیارد یورو در طی چند سال برای رسیدگی به آوارگان سوریایی برای ترکیه می پردازد. به گفته کمیسیون اروپا، ۲،۴ میلیارد دالر قبلاً پرداخت شده و ۳،۵ میلیارد یوروی دیگر نیز براساس این توافقنامه داده شده است. برعکس لحن شدید از انقره، کمیسیون اتحادیه اروپا با آرامش از خود واکنش نشان داده و در یک اعلامیه مطبوعاتی گفته است: «ما اعتقاد داریم که می توانیم با حسن نیت کار خود را با شریک ترکی ما ادامه دهیم.»

حتی کریستیان براکل، رئیس بنیاد آلمانی هاینریش بول در استانبول، به این باور است که اردوغان واقعاً نمی خواهد توافقنامه را لغو کند. او در مصاحبه با دویچه وله می گوید که برای این کار، اردوغان "گزینه های بهتری" ندارد. این کارشناس ترکیه مشکلات واقعی در برخورد با پناهجویان در ترکیه را در جای دیگری می بیند. براکل می گوید که در هفته ها و ماه های اخیر، اعزام پناهجویان از ترکیه به کشورهای مبدا شان بسیار زیاد شده است. در مورد پناهجویان جنگ داخلی سوریه، براکل می گوید که حتی در مناطق که درگیری جریان دارند، چون ادلب، پناهجویان بازگشت داده شده اند. ترکیه گفته است که ۳۲۰ هزار سوریایی داوطلبانه به کشور شان بازگشت کرده اند.

کریستیان براکل در این مورد شک و تردید دارد. او می گوید که گزارش های قابل اعتبار وجود دارند که مهاجران به مراکز پولیس مراجعه کرده اند تا جواز اقامت خود را تمدید کنند. سپس به آنها یک سندی برای امضا پیشکش گردیده که در واقع تایید "بازگشت داوطلبانه " این پناهجویان است. مقامات ترکیه با تهدید به خشونت جسمی، برای پناهجویان روشن ساخته اند که علیه این سند نمی توانند شکایت کنند و مقاومت هم فایده ندارد. در چنین شرایطی، به گفته براکل، "نمی توان از یک بازگشت داوطلبانه صحبت کرد."

موقعیت ویژه ترکیه در سیاست پناهندگی

چنین برخوردی با پناهجویان در نگاه اول باعث تعجب می شود. اما رئیس جمهور ترکیه و اعضای حزب حاکم، مکرراً روی آمادگی کمک به پناهجویان از جانب ترکیه تاکید کرده اند. فاطمه ساهین، که سیاستمدار حزب عدالت و توسعه است و از سال ۲۰۱۴  شهردار شهر غازی عینتاب در مرز با سوریه است‌، در خزان سال ۲۰۱۷ در مصاحبه با دویچه وله گفت: «سالهاست که تلاش می کنیم به افراد نیازمند از سوریه کمک کنیم. فرهنگ ما این است که گفته می شود اگر همسایه شما گرسنه است، پس باید سعی کنید به همسایه خود کمک کنید. من فکر می کنم که رفتار ما برای تمام جهان به یک الگو تبدیل شده است.»

در حقیقت، ترکیه به ویژه در رابطه با پناهجویان سوریایی، نقش ویژه ای دارد. بیش از ۶،۳ میلیون مهاجر سوریایی از کشور فرار کرده و مجبور گردیدند به کشور های همسایه پناه ببرند. بیش از نیمی از آنها در ترکیه پناه آورده اند.

با این حال، فرهنگ استقبال از تازه واردان در بسیاری از نقاط ترکیه از بین رفته است. مدت طولانی مردم مشکلات از ناحیه پناهجویان را تحمل می کردند. طور مثال شمار زیادی از سوریایی های اند که در استانبول  ثبت نام نشده اند، اما در این شهر به زندگی شان ادامه می دهند. اینک تصمیم بر این است که این پناهجویان باید ترکیه را ترک کنند.

کریستیان براکل همچنین وضعیت اقتصادی خراب ترکیه را دلیلی برای از بین رفتن فرهنگ استقبال از پناهجویان می بیند. در کل، رد پناهجویان، خواه از طریق اندیشه های نژادپرستانه و یا حتی اعمال خشونت، بسیار افزایش یافته است. لحن تغییر خورده اردوغان در مساله پناهجویان نیز تلاش روشنی برای بدست آوردن کنترول شرایط عنوان می شود.

با نگاهی به کشور همسایه ترکیه، سوریه، می توان حدس زد که شرایط تا چه حد می تواند دشوار گردد. در هفته های اخیر، دوباره درگیری ها در شهر ادلب، که هم مرز با ترکیه است، شدت گرفته است. حدود سه میلیون پناهجو در این منطقه زندگی می کنند. اگر وضعیت در این منطقه وخیم تر شود، این پناهجویان نیز تلاش خواهند کرد تا خود را به ترکیه برسانند. حکومت ترکیه در مورد از قبل واکنش نشان داده است و برگزاری اجلاس سوریه را با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و حسن روحانی رئیس جمهور ایران، به روز دوشنبه آینده اعلام کرده است.

nka, af (Heinrich)