"پدر معتادم من را در بدل پول به طلب کارش نکاح کرد"، این گفته های صنم یکی از قربانیان خشونت خانوادگی درافغانستان است. خشونت های که هنوز هم به اشکال گوناگون علیه زنان ادامه دارند. یکی از این پدیده ها ازدواج های زیرسن قانونی است. ازدواج های اجباری، بد دادن و بدل کردن دختران و زنان از سالیان متمادی در افغانستان رسم است.

دختران نوجوانی که از سوی خانواده هایشان بدل شده اند و تن به ازدواج اجباری داده اند، حکایت های غم انگیزی دارند و زندگی سختی را تجربه کرده اند.

"صنم" نام مستعار دختریست که در ۱۳ سالگی مجبور به ازدواج با مردی ثروت مند شده است. او اکنون نزدیک به هشت سال است که در یکی از خانه های امن در کابل بسر می برد و یکی از صدها زنی است که قربانی خشونت های خانوادگی شده است.

 او حکایت تلخی از زندگی اش در خانه پدر و شوهرش دارد. صنم که خیلی به مشکل درباره گذشته اش سخن می زند، می گوید: «پدرم معتاد و قرضدار بود، از دست پدرم بی اندازه لت و کوب شده ام».

 صنم گفت که پدرش توان پرداخت قرضی که گرفته بود را نداشت و صنم سیزده ساله را به پسر طلب کارش به زور نکاح کرد. صنم یک سال در خانه آن مرد زندگی کرد، اما همسرش او را رها کرده و ناپدید شد: «شوهرم می گفت ترا خوش ندارم، ترا پدرم در برابر قرض خود گرفته است».

مثل یک کالا با او برخورد می شد و این باعث شده که اعتماد به نفس صنم به شدت ضربه بخورد. او با خجالت می گوید: «من بی سواد و دخترغریب بودم و شوهرم مرد پولدار بود، به همین خاطر مرا نخواست».

صنم مثالی از دختران نواجوانی است که قربانی ازدواج های اجباری و بد دادن شده است. بد دادن به معامله ای فامیلی براساس سنت های قبیله ای گفته می شود. یعنی هرگاه که یکی از اعضای قوم، قبیله یا خانواده علیه قوم و یا فامیل دیگری جرمی را مرتکب شود، کسی از آنان را بکشد، و یا بده کار شود، در پی یک جرگه قومی تصمیم گرفته می شود که یکی از دختران خانواده قاتل به خانواده مقتول یا متضرر "به بد" داده شود. یعنی دختری برای خون بها یا جبران خسارت کار بدی که از سوی یکی از اعضای خانواده اش صورت گرفته است.

 دختران خردسالی که بد داده شده و یا بدل گردیده بودند، بیشترشان مورد خشونت خانوادگی قرار گرفته اند. بسیاری از آنان سر از خانه های امن زنان درآورده اند. تقریباً همه شان حکایت می کنند که اجازه بیرون شدن از خانه را نداشتند، چه برسد به شکایت کردن و مراجعه به نهادهای عدلی و قضایی.

 مقدسه ۱۵ ساله دختری از ولایت خوست است که پدرش او را با زنی برای خودش بدل کرده است و به زور به نکاح مرد بزرگسالی که معیوبیت و بیمار روانی داشت درآورده است. مقدسه که بغض گلویش را می فشرد، درباره روزگار تلخ اش می گوید: «مردی که پدرم مرا به زور به او داده بود، گنگ بود. بیشتر اوقات حواسش را از دست می داد و لت و کوبم می کرد.» این دختر رنج دیده نه تنها از سوی همسرش، بلکه از سوی خانواده شوهرش نیز خشونت را تجربه کرده است: «شوهرم دو مادر داشت. یکی از مادرانش مرا لت و کوب و تحقیر می کرد و می گفت شوهرت دیوانه است.»

این روایت ها در "روز جهانی محو خشونت علیه زنان" بیانگر ادامه خشونت های گوناگون علیه زنان در افغانستان هستند. هنوز هم در افغانستان بسیاری از دختران و حتی پسران جوان حق انتخاب همسرشان را ندارند.

 لطیفه سلطانی مسئول بخش زنان در کمیسیون مستقل حقوق بشر به دویچه وله گفت: «مسئله تصمیم گیری برای این که پسری ازدواج کند و یا دختری را به نکاح کسی در بیاورند، هنوز هم به عنوان یک حق اساسی برای مردم قابل قبول نیست و خانواده ها خودشان تصمیم می گیرند.»

کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان می گوید تنها در ۱۰ ماه امسال بیش از ۳۰۰۰ مورد خشونت در برابر زنان در این کمیسیون ثبت شده است. این رقم نسبت به چند سال پیش افزایش چشمگیری را نشان می دهد.

یافته های این کمیسیون نشان می دهند که در نتیجه  اعمال خشونت های خانوادگی، بیش از ۱۱ هزار زن در افغانستان بی سرنوشت هستند. خانم سلطانی می افزاید : «این زنان را همسران شان بی سرنوشت رها کرده و رفته اند. این کار مثال بارزی از خشونت در برابر زنان به شمار می رود. این ۱۱هزار زن به دلایل مختلفی بی سرنوشت شده اند.»

وی می افزاید برخی از آنان شوهران شان معتاد بوده و شماری هم در نتیجه خشونت فیزیکی خانه شان را ترک کرده اند. وی می افزاید: «این زنان از طرف شوهران شان نه در یافت نفقه می کنند و نه هم طلاق داده می  شوند.»

به گفته وی ازدواج های اجباری تهدید بزرگی برای شیرازه خانواده ها است است. در حال حاضر ۶۰ درصد از این زنان با کودکان شان بار دوش والدین شان شده اند.

مسئولان همچنان می گویند که مهاجرت افغان ها به خارج از کشورشان نیز سبب شده که برخی مردان زنان و کودکان شان را در افغانستان بی سرنوشت رها کنند. نا امنی ها، عدم حاکمیت قانون، بی اعتمادی مردم به نهاد های عدلی و قضایی، فقر و سنت های ناپسند در جامعه از انگیزه های اصلی افزایش خشونت ها در برابر زنان هستند.

شکیلا ابراهیم خیل