سازمان بین المللی مهاجرت (آی او ام) در واقع مساعدت و کمک‌های سه مرحله‌یی را برای پناهجویان بازگشت کننده از کشورهای اروپایی و آسترالیا به افغانستان انجام می‌دهد. این همکاری شامل مسایل اداری، کمک های لوژستیکی و نقدی می‌گردد.

مسعود احمدی، مسئول عودت داوطلبانه پناهجویان از کشورهای اروپایی و استرالیا در سازمان بین المللی مهاجرت، در گفتگو با «مهاجر نیوز»، رسانه همکار دویچه وله گفت که این کمک ها در سه مرحله انجام می‌پذیرند:

پیش از سفر: این مرحله همکاری در بخش اداری، معلومات‌دهی در خصوص کمک‌های این سازمان در کشور مبدأ، برقراری تماس پناهجویان عودت کننده با سفارت و نمایندگی‌های سیاسی افغانستان، خریداری تکت پرواز، انتقال آنان از محل بود و باش تا میدان هوایی، تأمین مدارک سفر و همه مسایل مربوط به روند بازگشت آنان را شامل می‌شود.

در جریان سفر: کارمندان سازمان بین المللی مهاجرت، پناهجویان عودت کننده را در درب ورودی میدان‌های هوایی ترانزیت پذیرفته و آنان را به دروازه خروجی همراهی و رهنمایی می‌کنند. تا زمانی که پرواز بعدی این افراد صورت نگرفته است، همکاری سازمان بین المللی مهاجرت با آنان ادامه می یابد.

پس از رسیدن به افغانستان: این مرحله تصفیه مسایل گمرکی، تنظیم سفر پناهجویان عودت کننده به ولایت‌های اصلی شان از طریق زمین و هوا، نگهداری مؤقت آنان در مهمانخانه مربوط به این سازمان و پیشکش خدمات صحی ابتدایی را در بر می‌گیرد.

مسعود احمدی افزود: «بر بنیاد اساسنامه تأسیس سازمان بین المللی مهاجرت، این سازمان تنها پناهجویانی را می‌تواند زیر چتر کمک‌های نقدی و غیرنقدی خود قرار بدهد که به گونه داوطلبانه به افغانستان بر می‌گردند.»

احمدی تأکید کرد که کمک‌های یادشده، پناهجویان اخراج شده اجباری به افغانستان را زیر چتر خود قرار نمی‌دهد.

او اظهار کرد، هرچند این سازمان نمی‌تواند در مسایل مربوط به اخراج اجباری پناهجویان دخالت کند، اما بر اساس حس بشردوستی، برای پناهجویانی که به گونه اجباری اخراج می‌شوند، کمک های ابتدایی را آنهم پس از ورود شان به کابل انجام می‌دهد. این کمک‌ها شامل فراهم‌آوری اقامت مؤقت، تنظیم سفر به مناطق اصلی و خدمات صحی اولیه برای آنان می‌باشد.

مسئول عودت داوطلبانه پناهجویان از اروپا و استرالیا در "آی او ام" افزود که با توجه به توافقنامه‌های دوجانبه این سازمان با شماری از کشورها، میزان کمک‌ها یکسان نبوده و نظر به هر کشور میزبان، برای پناهجویان عودت کننده متفاوت می‌باشد.

پس از ورود پناهجویان بازگشت کننده به کابل سازمان بین المللی مهاجرت به بانک اطلاعاتی خود مراجعه می‌کند. در این دیتابیس نام و مشخصات پناهجوی یادشده درج می‌شود و سپس بر اساس توافقنامه موجود میان "آی او ام" و کشور میزبانی که این پناهجو از آن آمده است، میزان کمک‌های خود را برایش اعلام می‌کند.

وی اظهار کرد: «حد اقل کمک‌های نقدی تا ۳۰۰ یورو و حد اکثر آن تا ۴۰۰۰ یورو می‌باشد. مساعدت‌های غیرنقدی از یک ‌هزار یورو تا سطح ۳۵۰۰ یورو می‌رسد که از یک کشور میزبان تا کشور دیگر میزبان پناهجویان فرق می‌کند.»

کمک‌های غیرنقدی این سازمان بر اساس نیازمندی عودت کنندگان ارایه می‌شوند. به گونه مثال، هرگاه یک بازگشت کننده بخواهد به تحصیلاتش ادامه بدهد، "آی او ام" مصارف ماهوار دانشگاه این فرد را به عهده می‌گیرد. اگر شخصی در نظر داشته باشد که وظیفه داخل خدمت (بدون معاش) را در یکی از اداره‌های افغانستان به پیش ببرد، سازمان بین المللی مهاجرت متعهد به پرداخت حقوق این شخص در شش ماه می‌شود. در صورتی که فرد بازگشت کننده در نظر داشته باشد که یک تجارت کوچک و یا متوسط را آغاز کند، این سازمان در سرو سامان دادن آن همکاری می‌کند. بخش دیگری از کمک‌های سازمان بین المللی مهاجرت را بازسازی منازل بازگشت کنندگان، کرایه شش ماهه و خریداری لوازم خانه برای آنان تشکیل می‌دهد.

وزارت امور مهاجرین و عودت کنندگان

وزارت امور مهاجرین و عودت کنندگان افغانستان یکی از نهادهای کلیدی دخیل در سطوح مختلف روند بازگشت پناهجویان می‌باشد. از جمله پذیرش و یا عدم پذیرش افرادی که به گونه اجباری به افغانستان فرستاده می‌شوند، نیز از مسئولیت‌های این اداره است.

زمانی که پناهجویان از اروپا به افغانستان برگشت می کنند، بر اساس تفاهمنامه میان افغانستان و کشورهای میزبان، با آنها برخورد صورت می‌گیرد. در گام نخست پولیس سرحدی مسئولیت خود را انجام می‌دهد و سپس پناهجویان بازگشت داده شده، به نماینده وزارت امور مهاجرین راجع می‌گردند. در ادامه، سازمان بین المللی مهاجرت برای تعیین میزان کمک‌هایی نقدی و غیرنقدی که پناهجویان از آن مستفید خواهند شد، نقش می‌گیرد.

معین میرزاده، نماینده وزارت امور مهاجرین و عودت کنندگان در میدان هوایی حامد کرزی می‌گوید آنان پناهجویان اخراج شده را تنها در صورتی می‌پذیرند که اخراج آنان با رعایت ماده‌های توافقنامه موجود میان وزارت امور مهاجرین و کشور میزبان عملی شده باشد. میرزاده افزود: «ما با ۱۱ کشور از جمله آلمان، فرانسه، هالند، سویس و کشورهای سکاندیناوی [...] توافقنامه دو جانبه روی برگشت پناهجویان داریم و پذیرش پناهجویان اخراج شده بر اساس آن صورت می‌گیرد.»

این مسئول وزارت امور مهاجرین و عودت کنندگان بیان کرد که به گونه مثال، هرگاه یک فرد زیرسن، کهنسال و یا سرپرست یک خانواده که اعضای آن در کشور میزبان باقی مانده باشند به گونه اجباری به کابل فرستاده شود، مقامات افغان او را در میدان هوایی تسلیم نمی گیرند.

به گونه مثال، معین میرزاده در بخشی از سخنان خود از موردی یادآوری می‌کند که یک پناهجوی بیمار از کشور سویدن به افغانستان در یک هواپیمای "چارتر" فرستاده شده بود. کارمندان وزارت امور مهاجرین و عودت کنندگان با توجه به بیماری شدید این فرد، با پذیرفتن او مخالفت کرده و سرانجام او را دوباره به سویدن فرستاده بودند.

امان الله جواد، مهاجرنیوز