پیروان مذهب اسماعیلیه در افغانستان می‌گویند پس از تصرف قدرت توسط طالبان در سال ۲۰۲۱ با آزار و تبعیض گسترده مواجه اند و طالبان هیچ حمایتی از آنان نمی‌کند. آن‌ها می‌گویند که در سه سال اخیر در برخی موارد مقامات طالبان چند جماعت‌خانه را که محل عبادت اسماعیلی‌هاست، به مسجد تبدیل کرده اند.

به صفحه اینستاگرام دویچه وله بپیوندید

شیعیان اسماعیلیه که تعداد دقیق جمعیت شان معلوم نیست، بیشتر در ولایت‌های بدخشان، بغلان و کابل زندگی می‌کنند اما در سایر ولایات نیز پراکنده هستند.

طالبان هرچند هرگونه تبعیض را رد می‌کنند، اما در عمل همه تصمیم‌های شان براساس تفسیر خودشان از فقه حنفی است و آموزش مضامین سایر مذاهب ممنوع شده است که خودش یک تبعیض نهادی علیه پیروان مذاهب دیگر است.

جلیل عادل (نام مستعار) که به دلیل تهدیدهای موجود نخواست نامش در گزارش شود، به دویچه وله گفت: «متاسفانه برخی از اسماعیلیه‌ها وادار شدند که مذهب خود را تغییر دهند.»

پیروان این مذهب به دویچه وله گفتند که در برخی موارد نیروهای امر به معروف طالبان در ولسوالی‌های شغنان و کشم ولایت بدخشان به جماعت‌خانه‌ها و مراکز مذهبی اسماعیلیان هجوم برده و این مراکز را به مسجد تبدیل کرده اند.

عادل می‌گوید: «طالبان مانع تدریس مذهب اسماعیلیه در این مراکز شدند و گفتند که باید به جای آن فقه مذهب حنفی تدریس شود. به این شکل آن‌ها مردم را مجبور کردند که تغییر مذهب دهند، چون کودکان ما دیگر اجازه یادگیری اصول مذهبی خود را ندارند.»

منابع همچنین گفتند که پیروان مذهب اسماعیلیه در بدخشان در «ترس و وحشت» زندگی می‌کنند و نمی‌توانند مناسک مذهبی خود را در جماعت‌خانه‌ها به صورت آزادانه انجام دهند، به همین دلیل پیروان این مذهب تلاش می‌کنند باور مذهبی شان را پنهان کنند.

سخنگویان طالبان به درخواست دویچه وله برای پاسخ به سوال‌ها در این مورد پاسخی ندارند.

عبدالمومن ضیا بدخش، کارشناس امور دینی که خود از بدخشان است و از وضعیت اجتماعی این ولایت معلومات دارد، به دویچه وله گفت که پیروان مذهب اسماعیلیه در سال‌های اخیر بعضاً وادار شده اند تا دوباره کلمه بخوانند، در حالی که آنان مسلمان هستند.

بدخش گفت: «طالبان به این باورند که تغییر دادن مذهب اسماعیلیان دعوت دینی است، این عمل را دارای اجر و پاداش می‌دانند و کشتن آنان را جهاد تلقی می‌کنند.»

سازمان عفو بین‌الملل نیز در یکی از گزارش‌هایش گفته است که آزادی ادیان و مذاهب تحت حاکمیت طالبان بیشتر از گذشته کاهش یافته است. این سازمان هشدار داده است که در افغانستان تحت حاکمیت طالبان آزادی‌های مذهبی اقلیت‌های قومی محدود شده است.

تبعیض گسترده اجتماعی و سیاسی

اسماعلیه یک فرقه مذهب شیعه نگریسته می‌شود، اما از نظر اجتماعی در میان شیعیان جعفری نیز همبستگی زیادی با اسماعلیه‌ها وجود نداشته است. اسماعیلیه‌ها در رویدادهای سیاسی افغانستان عمدتاَ موقف بی‌طرفانه داشته اند.

بدخش می‌گوید این اختلاف تاریخی در درون مذهب شیعه سبب شده تا شیعیان نیز به اسماعیلیان «بدبینی» داشته باشند.

یک تن از پیروان اسماعیلیه که پیش از تصرف قدرت توسط طالبان استاد دانشگاه بود و نویسنده نیز است، به شرط افشا نشدن نامش به دویچه وله گفت که اسماعیلیه‌ها از دهه‌ها به اینسو مذهب و باورهای مذهبی خود را پنهان می‌کنند، زیرا هم اهل تسنن و هم اهل تشیع در باره پیروان این مذهب «نظر نیک ندارند.»

او که خواست تنها به نام مستعار شریفی یاد شود، گفت اخیراً کتابی در ولایت بغلان چاپ شده و دست به دست می‌شود که در آن گفته شده است پیروان مذهب اسماعیلیه از اسلام بیرون است. او می‌گوید در این کتاب گفته شده که با اسماعیلیان «ازدواج نکنید، غذای شان را نخورید و دوستی هم نکنید.» او گفت که این کتاب در حال حاضر به عنوان مواد درسی ثقافت اسلامی در دانشگاه بغلان تدریس می‌شود.

این استاد سابق دانشگاه گفت: «نشر چنین باورهایی مردم مذهبی و متعصب را وادار می‌کند تا با اسماعیلیه‌ها رفتار خشونت‌آمیز داشته باشند. مردم عام می‌گویند اسماعیلیه‌ها کافرند و باید مسلمان ساخته شوند.»

«اسماعیلیان باید از شرایط ویژه محافظتی برخوردار باشند»

پیروان مذهب اسماعیلیه می‌گویند نبود نهادهای حمایت‌کننده سبب شده تا جامعه اسماعیلیه افغانستان بیشتر آسیب‌پذیر شوند، بنابراین لازم است تا نهادهای بین‌المللی حامی حقوق بشر از جمله سازمان ملل متحد وضعیت ویژه محافظتی را برای آنان در نظر بگیرد.

شریفی گفت: «با آمدن طالبان اسماعیلیه‌ها بی‌پناه‌تر شدند زیرا در دوران جمهوریت برخی از شخصیت‌های این مذهب در قدرت حضور داشتند و در صورت تبعیض مورد حمایت قرار می‌گرفتند، ولی حالا پیروان این مذهب هیچ حامی ندارند و به حال خود رها شده و در افغانستان دچار تبعیض فراگیر فرهنگی‌، مذهبی و اجتماعی اند.»

او تاکید کرد در صورتی که چنین حفاظتی وجود نداشته باشد‌، با توجه به وضعیت اجتماعی-سیاسی کنونی، وضعیت اسماعیلیه‌ها از این هم بدتر می‌شود.

صفحه یوتیوب دویچه وله دری را تماشا کنید

با وجود محرومیتی که اسماعیلیه‌ها تجربه کرده اند، فعالیت‌های موسسه آقا خان، امام اسماعیلیه‌ها، در بخش آموزش و صحت خدمتی بزرگی به این جامعه مذهبی بوده است. البته خدمات موسسه آقا خان منحصر به اسماعیلیه‌ها نبوده بلکه در مناطق مختلف افغانستان وجود داشته و هنوز هم ادامه دارد.

این وضعیت سبب شده است که بسیاری پیروان اسماعیلیه‌ها به فکر مهاجرت باشند.

شریفی می‌گوید حدود نیمی از جمعیت اسماعیلیه افغانستان به خصوص شهرها را ترک کرده و مهاجرت کرده اند، زیرا آن‌ها از هر جهت احساس ناامنی ‌می‌کنند.