قبل از آغاز اجلاس 5 کشور دارای حق ویتو در سازمان ملل متحد و آلمان، ایران سیگنال های مثبتی در ارتباط به برنامه هسته یی اش به جانب غرب فرستاده بود. به این اساس می توان به این نتیجه رسید که حکومت ایران به رهبری حسن روحانی رئیس جمهور جدید این کشور، می خواهد به بسیار سرعت این مناقشه را به پایان برساند.

علی فتح الله نژاد از مکتب مطالعات شرقی و افریقا در لندن می گوید: «در ده سال گذشته نشانه های بهتری برای ایجاد روابط نیک وجود نداشته است». نژاد اضافه می کند که علاوه بر این از جانب غرب نیز، در رابطه با برنامۀ اتومی ایران تجدید نظر های قابل مشاهده است. به قول نژاد فعلاً غرب حداقل برای برسمیت شناختن حق ایران در داشتن نیروی هسته یی تمایل نشان داده است.

کشور های غربی به ویژه غنی سازی یورانیوم در تاسیسات هسته یی ایران را با سوء ظن مشاهده می کنند. اما برای ایران غنی سازی یورانیوم یک بخش جدایی ناپذیر خدمات انرژی رسانی مستقل بشمار می آید.

رهبری ایران در پهلوی مساله از میان برداشتن تعزیرات علیه این کشور، موضوع حق استفاده صلح آمیز از انرژی هسته یی را پیش از مذاکرات مطرح کرده است. ایران گفته است که در عوض می تواند شفافیت و اقدامات قابل اعتماد را پیشکش کند، یعنی به یک نوع تضمینی متعهد شود که این کشور برنامه هسته یی خود را هرگز برای مقاصد نظامی استفاده نخواهد کرد. این پیشنهاد را حسین موسویان، سخنگوی سابق هیئت مذاکره کننده ایران، در مصاحبه ای با روزنامه آلمانی "فرانکفورتر آلگماینه " ارائه کرده است.

حفظ تعادل در حرف و عمل

از دیدگاه کشورهای غربی، ایران نخست باید اقداماتی را در قبال برنامه های اتومی اش روی دست گیرد. مذاکرات ژنیو در قدم اول امتحانی است برای ایران که آیا سیگنال های مثبتی که در هفته های اخیر از جانب رهبری ایران بیرون داده شده است، جنبه های دقیق عملی را هم به دنبال دارد یا خیر؟

در روز اول مذاکرات در ژنیو محمد جواد شریف، وزیر امور خارجه ایران با یک برنامه سه مرحله یی برای حل و فصل بحران، همه را غافل گیر کرد. اما شرکت کنندگان اجلاس ژنیو درباره محتوای دقیق این طرح معلومات ارائه نکردند. از منابع ایرانی نقل شده است که تهران در تلاش است تا در ظرف یکسال روی برنامه های هسته یی اش با غرب به توافق برسد. اما مرحله اول طرح پیشنهادی ایران باید در یک تا دو ماه عملی گردد.

این یک هدف بلند پروازانه است. اما حسن روحانی رییس جمهور ایران در داخل کشور نیز تحت فشار قرار دارد و از او تقاضای ارائه نتایج، آن هم به بسیار سرعت میرود. یعنی تحریم ها علیه ایران باید هر چه زودتر لغو گردند. گفته میشود که آیت الله علی خامنه ای رهبر مذهبی ایران به رئیس جمهور روحانی 6 ماه فرصت داده است تا این بحران را حل کند.

اشتفان مایر از موسسه آلمانی علوم و سیاست در برلین در مصاحبه ای با دویچه وله گفت: «وقتی روحانی بعد از مذاکرات به تهران بر می گردد باید موفقیت اش را که در این مذاکرات داشته است نشان دهد. این حفظ تعادل میان حرف و عمل کاری دشواری است».

مبارزه برای بازارهای جهانی

ینس پیتر اشتفان از سازمان داکتران بین المللی برای جلوگیری از جنگ هسته یی میگوید: «به گمان من اکنون پیشنهادات غرب سرنوشت ساز اند، که در این پیشنهادات موضوع تعزیرات علیه ایران یقیناً نقش مهمی دارد». بقول وی غرب برای اینکه از مشی روحانی حمایت کرده باشد، باید کاهش تعزیرات را پیشنهاد کند.

فتح الله نژاد نیز به همین عقیده است. اما او به دو دلیل این کار را دشوار میداند. اول اینکه حکومت ایالات متحده امریکا، به رهبری بارک اوباما رییس جمهور این کشور، برای کاهش تعزیرات علیه ایران به تصویب مجلس نمایندگان نیاز دارد. این در حالی است که در مجلس نماینده گان امریکا جمهوری خواهان اکثریت را دارند. به نظر مایر «جمهوری خواهان از موضع اوباما مبنی بر این که کاهش تعزیرات روند مذاکرات روی برنامه هسته یی ایران را کمک می کند، حمایت نمی کنند».

دوم اینکه، به قول فتح الله نژاد، روسیه و چین دو کشور عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز به عنوان کشور های که از موجودیت تعزیرات علیه ایران سود میبرند، علاقه مند ایجاد سریع روابط نیک بین غرب و ایران نیستند.

چین دومین بزرگترین شریک تجاری ایران است که از تعزیرات علیه این کشور سود برده است. فتح الله نژاد می گوید که روسیه نیز علاقه مند است که نقش ایران در بازار انرژی کوچک باقی بماند. به گفتۀ نژاد مسکو هراس دارد که با لغو تعزیرات علیه ایران، این کشور میتواند در بازار های گاز و نفت خام به حیث رقیب اش مطرح گردد.