مقامات در اسپانیا اعلام کرده اند که در پی حملات تروریستی در دو شهر این کشور، خانه یک امام مسجد را در ایالت کاتالونیا بازرسی کرده اند تا "دی. ان. ای" وی را با نمونه های به دست آمده از محل حملات مطابقت دهند. همچنان پولیس گفته که مشخص شده مهاجم اصلی یک جوان ۱۷ ساله عرب زبان مراکشی بوده که با چهار تن دیگر در پی حمله در شلیک پولیس کاتالونیا کشته شده است.

"تهدید در کاتالونیا واضح است"؛ این جمله خلاصه تحلیلی است که وزارت خارجه ایالات متحده در سال ۲۰۱۰ از وضعیت بارسلونا ارائه کرد و توسط گروه "ویکی لیکس" افشا گردید. با چنین جمله صریحی ایالات متحده به روشنی نگرانی خود را از  افراطی گرایی بین جوانان مسلمان در بارسلونا اعلام کرد.

در اسناد افشا شده آمده که شهر بارسلونا "محل تقاطع فعالیت های نگران کننده است". در این شهر یک اجتماع بزرگ مسلمانان وجود دارد که بخش کوچکی از آن مستعد استخدام توسط گروه های جهادگرا است. در سند وزارت خارجه ایالات متحده آمده است که مهاجرانی از کشورهای شمال افریقا، پاکستان و بنگله دیش این منطقه را به  "شهر جذابی برای استخدام کنندگان تروریسم" بدل کرده اند.

یک روز پس از حملات هفته گذشته، روزنامه های اسپانیا میزان خطر را با آمار و ارقام منتشر کردند. بارسلونا در میان دیگر شهرهای اسپانیا همچون مادرید، سئوتا و ملیلا، شمار استثنایی جهادگرایان را در خود دارد. تقریبا یک سوم مسلمانان اسپانیا در این شهرها زندگی می کنند. بین سال های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۶، تا ۱۷۸ تن در سراسر اسپانیا توقیف شدند که تقریبا چهار پنجم آنها از یکی از این چهار شهر بودند.

اتفاقی نیست که بسیاری از مسلمانان اسپانیا در ایالت کاتالونیا زندگی می کنند. رشد سریع اقتصادی این منطقه نیازمند کارگر ارزان است. حکومت این منطقه در سال ۲۰۰۳ یک مرکز استخدام در کازابلانکا باز کرد؛ پس از آن که تلاشش برای استخدام کارگر از پولند ناموفق شد. در نتیجه، مراکشی های بیشتر و بیشتری به کاتالونیا آمدند. در سال ۲۰۱۵، نیم میلیون مسلمان در این ایالت خودمختار زندگی می کردند که تقریبا هفت درصد کل نفوس این منطقه را تشکیل می دهد.

سال ۲۰۱۳: نقطه چرخش

تا سال ۲۰۱۳، اکثر مظنونان به تروریسم که دستگیر شدند، یعنی ۹۰ درصد این افراد خارجی بودند و اکثرا در مراکش، پاکستان و الجزایر متولد شده بودند. فرناندو رایناریس و کارولا کاولو پژوهشگران امور تروریسم این نکته را یادآور شدند. در اوایل سال ۲۰۱۳، این پژوهشگران دریافتند که وضعیت در حال تغییر است. از آن سال تاکنون، نیمی از کسانی به ظن تروریسم دستگیر شده اند، زاده اسپانیا هستند. بیشتر این افراد در اطراف شهرهای سئوتا و ملیلا دستگیر شده اند.

با نگاهی به گذشته می توان گفت که سال ۲۰۱۳ زمان چرخش در دو زمینه بود. یکی بروز خشونت و سقاوت در جنگ سوریه که شماری از جوانان مسلمان را خشمگین و نهایتا افراطی ساخت. دوم این که نسل دوم مهاجران مسلمان بزرگ و بالغ شدند. مهاجرت مسلمانان در اسپانیا پدیده ای نسبتا نو است که در دهه ۱۹۹۰ میلادی آغاز شد. کودکان این مهاجران تا این اواخر بزرگسال نشده بودند.

چندفرهنگی؟

مفهوم "فراگیری یا عمومیت" چیزی است که حکومت خودمختار کاتالونیا از آن به عنوان فضای چندفرهنگی بارسلونا ستایش می کند. این نکته را ایگناسیو کمبریرو، خبرنگار اسپانیایی در کتاب خود با عنوان "اسپانیای الله" یادآور شده است. اما در واقع این مفهوم بسیار اندک با ادغام مهاجران مسلمان با جامعه تماس می گیرد.

به گفته کمبریرو، بارسلونا تنها شهر بزرگ اروپا است که مسجد جامع ندارد. او می گوید که درخواست برای ساخت مساجد کوچک در این شهر غالبا رد شده اند یا این که مقامات شهر در عوض مجوز ساخت آن را در مناطقی داده اند که جاذبه تجاری کمتری دارند. این بی میلی درباره آموزش های دینی مسلمانان در مکاتب نیز صدق می کند.

به هرحال، چنین گرایشی قسما به افسانه اندولوس باز می گردد؛ به دورانی که مسلمانان به مدت ۸۰۰ سال از ۷۱۱ تا ۱۹۴۲بر بیشتر مناطق اسپانیا حکومت کردند. این ماجرا هنوز در ذهن جامعه میزبان و مهاجران است. به همین دلیل است که با ساخت مساجد با پول کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس تاکنون موافقت نشده است.

کمبریرو در کتابش نوشته است: «اسپانیا به شمول ایالت کاتالونیا به طور ویژه ای در چشم عرب ها جذاب است». او توضیح می دهد: «برای آنها، ساخت ساختمان مسجدی با پول نفت در برلین همانند ساخت مسجدی در بارسلونا نیست. چرا که بارسلونا به مدت ۸۰۱ سال بخشی از امپراتوری اندولوس مسلمانان بوده است».

هویت دوگانه، بحران دوچند

اگر بسیاری از افراد نسل دوم و سوم مسلمانان مهاجر در اسپانیا نتوانند راه حلی برای تنش بین ملیت خانواده های خود و هویت اسپانیایی خود پیدا کنند؛ اگر نتوانند بین دین خود و فضای سکولار جامعه تعادل برقرار کنند، بحران در کاتالونیا دو چند خواهد شد.

ایالت خودمختار کاتالونیا در حالت رقابت با حکومت مرکزی اسپانیا قرار دارد. هویت دوگانه ای که این ایالت به رسمیت می شناسد، ادغام مهاجران را در جامعه دشوارتر ساخته است.

فرناندو رایناریس، پژوهشگر امور تروریسم می گوید: «در کاتالونیا ما تنها حرکت و خیزش مشخص سلفی ها را می بینیم، بلکه جامعه ای را هم شاهدیم که بر اساس هویت دو تکه شده است». او می گوید که بسیاری از مهاجران نمی دانند که خود را به عنوان اسپانیایی معرفی کنند یا کاتالان.

رایناریس می گوید که اتفاقی نیست که در هر دو منطقه [اسپانیا و کاتالونیا] استخدام جهادگرایان بالاتر از میانگین است. برای بسیاری از مهاجران جوان، افراطیت اسلامی توانسته است یک هویت مشخص و روشن را ارائه کند؛ چیزی که در جدل بین اسپانیا و کاتالونیا میسر نیست.

کرستن کنیپ / ع. ح.