تیک‌تاک یکی از مشهورترین اپلیکیشن‌ها در میان کودکان و نوجوانان در سراسر جهان است، اما این شبکه در عین زمان جنجال‌های قابل ملاحظه‌ای را برانگیخته است. این شبکه اخیراَ به این دلیل به سرخط خبرها تبدیل شده است که ایالات متحده امریکا و اتحادیه اروپا اقداماتی علیه آن روی دست گرفتند.

ایالات متحده چه اقداماتی علیه تیک‌تاک روی دست دارد؟

جو بایدن، رئيس جمهور ایالات متحده امریکا، لایحه‌ای تصویب شده در کنگره را امضا کرده است که بر مبنای آن، اگر شرکت چینی صاحب تیک‌تاک این شبکه اجتماعی را به فروش نرساند، در ایالات متحده ممنوع می‌شود.

این قانون حکم می‌کند که شرکت «بایت‌دانس» باید تیک‌تاک را در ظرف ۲۷۰ روز بفروشد، هرچند امکان تمدید این موعد برای ۹۰ روز دیگر در صورتی که در این زمینه پیشرفتی حاصل شود، وجود دارد. اگر این شرکت چنین کاری نکند، اپلیکیشن تیک‌تاک از فروشگاه اپل (اپل‌استور) و فروشگاه گوگل (گوگل پلی استور) حذف می‌شود.

بیشتر بخوانید: استفاده بیش از حد از انترنت و رسانه‌های اجتماعی معتاد می‌کند

این اقدام ایالات متحده امریکا ناشی از نگرانی‌ها در مورد حفاظت از داده‌های خصوصی است. علیه شرکت «بایت‌دانس» این ظن وجود دارد که داده‌های خصوصی کاربران را به حزب کمونیست چین می‌دهد یا مجبور به این کار می‌شود. تیک‌تاک در ایالات متحده حدود ۱۷۰ میلیون کاربر دارد. این نگرانی نیز وجود دارد که ممکن است چین از تیک‌تاک برای نشر پروپاگندا و اخبار جعلی استفاده کند. تیک‌ها همه این ادعاها و اتهام‌ها را رد کرده است.

اتحادیه اروپا چرا علیه تیک‌تاک اقدام می‌کند؟

اتحادیه اروپا نیز تیک‌تاک را زیر نظر گرفته است، هرچند به دلیل کاملاَ متفاوت. تیک‌تاک یک کارکرد پاداش‌دهی دارد که در آن کاربران می‌توانند در برابر فعالیت‌های مشخصی پول کسب کنند. اتحادیه اروپا بررسی می‌کند که اگر این کارکرد تیک‌تاک صحت روانی کاربران نوجوان را به مخاطره اندازد، قواعد این اتحادیه را نقض می‌کند.

شبکه‌های بزرگ اجتماعی مانند فیس‌‌بوک، ایکس، اینستاگرام و تیک‌تاک از آگست ۲۰۲۳ به بعد باید در مطابقت با قانون خدمات دیجیتال اتحادیه اروپا در این اتحادیه فعالیت کنند. هدف این قانون جلوگیری از فعالیت‌های غیرقانونی و مضر در شبکه‌های اینترنتی است. اتحادیه اروپا همچنین مشخصه‌هایی چون «الگوی تاریک» را که به هدف بازگشت مجدد کاربران به شبکه‌های آنلاین طراحی می‌شوند، ممنوع کرده است.

کمیسیون اتحادیه اروپا از تیک‌تاک انتقاد کرده است که اپلیکیشن امتیازدهی تیک‌تاک لایت را بدون ارزیابی کافی قبلی در فرانسه و اسپانیا فعال کرده است. به تیک‌تاک تا هجدهم اپریل وقت داده شده بود که در مورد خطرات صحی این اپلیکیشن گزارشی تهیه کند، اما تیک‌تاک این مهلت را از دست داد. بعداَ مهلتی دیگر داده شد و تیک‌تاک گفته است که این ارزیابی را روز سه شنبه، ۲۳ اپریل، تحویل داده است.

تیک‌تاک با این اقدام فعلاَ از جریمه نقدی اتحادیه اروپا رهایی یافته است. اتحادیه اروپا می‌تواند تا یک درصد مجموع درآمد سالانه این شبکه بر آن جریمه نقدی وضع کند. این اتحادیه همچنین این امکان را دارد که کارکرد جنجالی امتیازدهی تیک‌تاک را مسدود کند.

اتحادیه اروپا قبلاً در ماه فبروری به دلیل نگرانی‌ها در مورد حافظت از کودکان یک بررسی را علیه تیک‌تاک شروع کرد.

چرا تیک‌تاک لایت اعتیادآور نگریسته می‌شود؟

تیک‌تاک لایت به دلیل داشتن سیستم پاداش‌دهی از اپلیکیشن اصلی تیک‌تاک متفاوت است. در تیک‌تاک لایت هر کسی که ویدیوها را تماشا کند، محتوا را بپسندد و دوستان خود را به پیوستند به این اپلیکیشن دعوت کند، به عنوان پاداش سکه‌های دیجیتالی دریافت می‌کند که می‌تواند بعداَ با کوپن آمازون یا دیگر پاداش‌های مالی معاوضه شود. کمیسیون اتحادیه اروپا گفته است که این سیستم پاداش یا امتیازدهی بسیار اعتیادآور است.

تیک‌تاک لایت که همچنین فیچرهای زیادی برای ویدیوهای موسیقی و رقص دارد، به خصوص در میان کودکان و نوجوانان بسیار محبوب است. در مقررات استفاده از این اپلیکیشن آمده است که افراد ۱۳ ساله و بالاتر از آن می‌توانند از آن استفاده کنند. اما در افراد زیر ۱۸ ساله، والدین یا سرپرست قانونی باید رضایت بدهند. اما اتحادیه اروپا گفته است که مشخص نیست تیک‌تاک لایت واقعاَ سن کاربران را بررسی می‌کند یا نه.

آیا تیک‌تاک بیشتر از دیگر شبکه‌های اجتماعی اعتیادآور است؟

الگوریتم‌های این شبکه نسبت به دیگر شبکه‌های اجتماعی کمی متفاوت است و به این دلیل کاربران سریع‌تر به آن عادت می‌کنند. تیک‌تاک به جای این که محتوای حساب‌هایی را که کاربران سبسکرایب کرده اند نشان بدهد، بیشتر ویدیوهایی را در معرض دید یک کاربر قرار می‌دهد که دیگر کاربران آن را جذاب یافته باشند.

الگوریتم‌های تیک‌تاک بی‌نهایت هوشمند است. یک کاربر هرچه وقت بیشتری را در تیک‌تاک صرف کند، این شبکه دقیق‌تر می‌تواند پیش‌بینی کند که کاربرد مورد نظر چه محتواهایی را دوست دارد.

این کار تیک‌تاک بی‌پیامد نیست. روزنامه امریکایی واشنگتن پست در مارچ ۲۰۲۳ از تحقیقی گزارش داد که نشان می‌دهد تقریباَ نیمی از دختران نوجوان گفته اند احساس می‌کنند به تیک‌تاک معتاد شده اند. محققان دریافته اند دخترانی که از تیک‌تاک استفاده می‌کنند روزانه دو و نیم ساعت وقت خود را در این شبکه می‌گذرانند، و آن‌هایی که علایم افسردگی دارند وقت بیشتری را صرف این شبکه می‌کنند. برخی از این دختران گزارش داده اند که در عمل تقریباً همه وقت از این اپلیکیشن استفاده می‌کنند.

یک تحقیق دیگر مرکز تحقیقاتی پیو در اواخر سال ۲۰۲۳ دریافت که ۱۷ درصد نوجوان گفته اند «تقریباً دوامدار» از تیک‌تاک استفاده می‌کنند. به نظر نمی‌رسد هیچ اپلیکیشن دیگری به این اندازه نوجوانان را به خود جلب کند.