عطا محمد ۳۸ ساله یک خوراکه‌فروشی کوچک در حاشیه شهر اسلام آباد، پایتخت پاکستان دارد. او مانند بسیاری از دوستان و اقارب خود کودکان‌اش را بعد از رخصتی مکتب به مدرسه محل می‌فرستد تا درس قرآن بیاموزند.

این مدرسه‌ها در ‌واقع مکاتب دینی برای کودکان در دوره آموزش ابتدایی و عالی است و این آموزش‌ها اکثراً در  محوطه‌های مساجد صورت می‌گیرد.

در این کشور آسیای جنوبی، همه مدرسه‌ها باید از حکومت مجوز فعالیت بگیرند، اما عملاً بسیاری از آن‌ها بدون اجازه نامه فعال اند.

مدرسه‌ای که کودکان محمد به آن می‌روند، نیز فاقد مجوز رسمی است، اما او می‌گوید که برایش مهم نیست. او به دویچه وله گفت: «من این را حالا از شما می‌شنوم که مدرسه غیرقانونی است، اما حتی اگر این مدرسه اجازه نامه هم نداشته باشد، برای من مهم نیست. آنچه برای من مهم است، خدمت بزرگ به دین ما از راه آموزش به کودکان است که چگونه باید قرآن را بخوانند و بفهمند، آنهم به صورت رایگان.»

بیشتر بخوانید: سوء استفاد جنسی گسترده از کودکان در مدارس دینی پاکستان

یک مساله بسیار حساس

بسیاری از پاکستانی‌ها به همین نظر اند و چنین دیدگاهی مسدود سازی مدرسه‌های غیرقانونی توسط حکومت را مشکل می‌سازد.

براساس فهرستی که پولیس اسلام آباد تهیه کرده است، تنها در این شهر ۵۶۲ مدرسه فعالیت دارند که اکثر آنها، یعنی ۳۵۰ مدرسه ثبت نشده و جواز ندارند.

مقامات می‌گویند که آن‌ها از اقدام در برابر مدارسی که به صورت غیرقانونی فعال اند خودداری می‌کنند،  زیرا هراس دارند که این اقدام تندروان اسلامگرا را در جامعه محافظه کار مذهبی این کشور به واکنش‌های خصمانه تحریک نماید.

بیشتر بخوانید: اسلامگرایان به خاطر دوسیه کفرگویی "آسیه بی بی" جاده ها را در پاکستان بستند

یک مقام ارشد پولیس به دویچه وله گفت که مسلمانان پاکستان در کل نسبت به دین بسیار حساس هستند و هرگونه اصلاحات در نهادها و قوانین اسلامی را تعرض در امور دینی تلقی می‌کنند.

او از مواردی چون قتل سلمان تاثیر، والی سابق ایالت پنجاب و شهباز بهتی، وزیر فدرال پیشین یادآور شد، چون آن‌ها خواستار اصلاحات در قانون ضد کفرگویی پاکستان شده بودند، قانونی که به تکرار مورد سوء استفاده قرار گرفته است.

حتی جنرال پرویز مشرف، دیکتاتور نظامی سابق، پیام‌های تهدید به مرگ را در ارتباط با عملیات نظامی سال ۲۰۰۷ بر «لال مسجد» (مسجد سرخ) و یک مدرسه مجاور آن دریافت کرده بود.

دانش‌آموزانی از خانواده‌های فقر

اکثر دانش‌آموزان مدرسه‌های دینی از خانواده‌های فقیر هستند. برای این خانواده‌ها این مراکز بسیار مهم است و اغلباً تنها امکانی برای دستیابی کودکان شان به آموزش است. این مدرسه‌ها نیز غذا، لباس و اقامتگاه برای این کودکان تأمین می‌کنند. شمار انگشت شمار مدرسه‌های دینی امکان آموزش رسمی را نیز فراهم می‌کنند.

بیشتر بخوانید: «کودکان افغان به مدرسه‌های پاکستانی قاچاق می‌شوند»

شفق منیر احمد، تحلیلگر در انستیتوت سیاست توسعه پایدار (SDPI) گفت که اکثریت دانش‌آموزان مدرسه‌های پایتخت از مناطق دورافتاده و فقیر ایالت‌های خیبرپشتونخوا و پنجاب هستند. او توضیح داد که خانواده‌های آن‌ها به حدی فقیر هستند که نمی‌توانند برای فرزندان خود غذا فراهم کنند و این مدرسه‌ها به صورت رایگان غذا، لباس و اقامتگاه در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند و آینده آن‌ها را «تامین» می‌نمایند.

احمد افزود که شماری از طبقه متوسط پایین نیز کودکان شان را برای آموزش‌های دینی به این مدرسه‌ها می‌فرستند.

بسیاری مساجد غیرقانونی فعالیت دارند

فقط مدرسه‌ها نیستند که بدون اجازه‌نامه فعالیت می‌کنند، بلکه مساجد بسیاری در پایتخت نیز به صورت غیر قانونی اعمار و اداره می‌شوند.

مقامات شهر اسلام آباد در سال ۲۰۱۷ یک بررسی را انجام دادند و دریافتند که از ۴۹۲ مسجد این شهر، تقریباً نیمی از آن‌ها (۲۳۳ مسجد) به صورت غیرقانونی در زمین دولتی اعمار شده و فعالیت می‌کنند.

بیشتر بخوانید: «نظام تعلیم وتربیت پاکستان پرورشگاهی برای افراط گرایی است»

این بررسی نشان می‌دهد که بسیاری از مساجدی که به صورت غیرقانونی فعالیت می کنند، به زمین‌های دولتی دست درازی می‌کنند تا عبادت خانه، اتاق‌ها، توالت، آشپزخانه، دکان‌ و ... در کنار مسجد اعمار کنند.

یک مقام شهر به دویچه وله گفت که آن‌ها در سال‌های اخیر چنین بررسی‌های را انجام نداده اند. او به این نکته اشاره کرد که ادارات نتوانستند علیه این دست‌درازی‌های غیرقانونی به دلیل مخالفت قوی ملاها کاری کنند.

 فرید خان، یک مقام پولیس به دویچه وله گفت که این مسئولیت اداره شهری است که متصرفان غیرقانونی را از زمین‌های دولتی بیرون کنند و آن‌ها می‌توانند از پولیس کمک بخواهند.

خان گفت که علیه مساجد و یا مدرسه‌های غیرقانونی در پایتخت هرگز برخوردی صورت نگرفته است، زیرا مقامات بی‌عملی را نسبت به رویارویی با روحانیون ترجیح می‌دهند؛ چیزی که ممکن است احساسات مذهبی مردم را جریحه دارد کند و آن‌ها را به راه اندازی تظاهرات در سرک ها و خشونت تحریک نماید.

قبله ایاز، رئیس شورای ایدئولوژی اسلامی، یک ارگان قانون اساسی که حکومت و پارلمان پاکستان را در مسایل دینی مشوره می‌دهد، گفت که برخی ملاها قانون و آموزش‌های اسلامی را طوری تفسیر می‌کنند تا اعمار مساجد را در زمین غصب شده توجیه نمانید.

او توضیح داد که اسلام اعمار عبادتگاه را فقط در مکانی اجازه می‌دهد که اجازه آن از صاحب‌اش گرفته شده باشد، فرقی نمی‌کند زمین خصوصی باشد و یا دولتی.