همین چند سال قبل شمال افغانستان امن بود، اما حالا این حوزه کشور به میدان جدید جنگ میان نیروهای دولتی و شورشیان مبدل شده است. طالبان حالا در بسیاری از ولسوالی های ولایت های شمالی مثل بغلان، کندز و بلخ حضور دارند و وقت و ناوقت حملاتی را هم انجام می دهند.

عبدالاحد توریالی عضو شورای ولایتی کندز به دویچه وله گفت: «در ولایت کندز فقط مراکز ولسوالی ها به دست دولت است و هشتاد درصد از ساحات شان تحت کنترول مخالفین است».

مقامات محلی و مردم در دیگر ولایت های شمالی افغانستان هم می گویند که به وضعیت مشابهی گرفتارند. به گفته آنان شورشیان طالبان و گروه های افراطی از آسیای میانه در ولایت فاریاب و ولایت های همجوارش جا به جا شده و بر نیروهای امنیتی و مردم ملکی حملاتی را انجام می دهند.

عارف مولانی رئیس شورای ولایتی فاریاب می گوید: «در نزدیکی شهر و مربوطات ولسوالی پشتون کوت شورشیان خارجی از ازبکستان، تاجیکستان و پاکستان با خانواده های شان آمده اند. جوانان شان با طالبان همکاری می کنند. حالا مردم از سر بالا کردن داعش هم در برخی ولسوالی ها صحبت می کنند».   

چندین پولیس افغان در شمال افغانستان کشته و اسیر شدند

حالا مقامات در ولایت بلخ هم از ناامنی سخن می گویند. آنها می گویند که این ولایت دیگر امن نیست و طالبان در ولسوالی های این ولایت شمارشان بیشتر می شود. چند سال پیش، هیچ کس تصورش را هم نمی کرد که چنین وضعی پیش بیاید. پیش از این طالبان در ولایت های قندهار و هلمند حضور گسترده داشتند که با پاکستان هم مرز هستند.

اما این تنها طالبان نیستند که مردم محل را نگران ساخته اند، بلکه گروه های خارجی تروریستی نیز به شمال افغانستان رسیده اند. این موضوع همسایه های شمالی افغانستان و روسیه متحد اصلی شان را نیز نگران ساخته است.

چرا وضعیت خراب شد؟

مقامات دولت مرکزی در کابل، از مدت هاست که به این پرسش پاسخی واضح نداده اند. گفته می شود که جنگ افغانستان بسیار پیچیده تر شده و شماری از گروه هایی که نمی توانند در کشورهای آسیای میانه فعالیت کنند، با گروه های شورشی در افغانستان ارتباط بر قرار نموده، از مرز عبور کرده و فعالیت مشترک می کنند. مقامات افغان تاکید می کنند که جنگ افغانستان جوانب منطقه ای و جهانی دارد.

یونس فکور، کارشناس امور امنیتی و سیاسی در کابل به این نظر است که یکی از دلایل خرابی وضعیت در ولایت های شمالی افغانستان خطاهایی است که دولت و جامعه جهانی در سال ۲۰۰۱ انجام دادند. به گفته وی در کنار طالبان و گروه های تروریستی خارجی در شمال افغانستان یک مشکل بزرگ دیگر فرماندهان محلی هستند که در یک و نیم دهه اخیر خلع سلاح نشده اند و حالا نسبت به کم ارزش شدن شان نزد دولت مرکزی و خارج شدن شان از صحنه ترس دارند.

یونس فکور در زمینه عوامل گرایش مردم به طالبان گفت: «گروه های غیرمسئول مسلح کاملا خلع سلاح نشده و در مناطق شان مسلط باقی ماندند. وقتی مخالفت سیاسی با دولت به میان آمد، هر گروه اعضایش را مسلح کرد. طبیعی است که شماری از اعضای این گروه ها ناراضی بوده و با طالبان یکجا شدند».

محمد ابراهیم خیراندیش یکی از اعضای شورای ولایتی بلخ هم این را تائید کرد و گفت که در ناامنی این ولایت، در کنار طالبان، برخی فرماندهان سابق نیز دست دارند. در بسیاری ولایت های دیگر نیز چنین ادعاهایی می شود، اما ثابت کردنش کار ساده ای نیست.

افغانستان، زمینه‌ای برای همکاری مسکو و واشنگن؟

فکور می گوید که عامل دیگر ناامنی در شمال افغانستان این است که طالبان با راه اندازی عملیات هایی دورتر از مرزهای پاکستان می خواهند نشان بدهند که به این کشور وابستگی نداشته و بدون پاکستان هم توان عملیات را دارند. به گفته وی عامل دیگر هم نیروهای پولیس محلی هستند که در برخی موارد با رفتارشان باعث ناراضی شدن مردم و حمایت شان از طالبان شده اند.

در مورد حضور گروه تروریستی داعش یا "دولت اسلامی" نظرها مختلف است. شمار زیادی از کارشناسان به این باورند که در تمام افغانستان داعش به اندازه ای که ادعا می شود، فعال نیست. به باور فکور، روسیه می خواهد به بهانه حضور گسترده داعش در مسائل افغانستان بیشتر دخیل شود و حضور نیروهایش را در مرزها با این کشور بیشتر سازد.

جهش/ ر.ش