تحلیلگران امور سیاسی می‌گویند تیره شدن روابط میان ایران و طالبان می‌تواند به نفع مخالفین سیاسی طالبان ختم شود، اما در عین زمان تنش به جایی نخواهد رسید که منجر به قطع روابط دوجانب شود.

حق‌آبه ایران از آب رودخانه هلمند موضوعی است که در معاهده بین افغانستان و ایران در سال ۱۳۵۱ شمسی درج شده بود، اما مقام‌های ارشد ایران در هفته‌های اخیر با لحن بسیار تند و حتی هشدارآمیز خواستار جاری ساختن آب به سمت ایران شده اند.

صفحه اینستاگرامدویچه وله دری

تنش در حالی بالا گرفته است که جمهوری اسلامی ایران با طالبان از زمان تصرف قدرت در سال ۲۰۲۱ و حتی پیش از آن مناسبات خوب داشته است.

دیروز پنجشنبه امیر عبداللهیان، وزیر خارجه ایران گفت: «ما از این که دولت فراگیر در افغانستان تشکیل نشده است ناخرسندیم؛ به صراحت این موضوع را به هیات حاکمه افغانستان گوشزد کردیم. ما هیات حاکمه فعلی افغانستان را به رسمیت نشناختیم و به صراحت گفتیم که شرط آن دولت فراگیر با مشارکت همه اقوام افغانستان است.»

وزیر خارجه ایران همچنان در بخشی دیگر از سخنانش که توسط خبرگزاری دولتی ایران «ایرنا» منتشر شده، گفته است: «طالبان بخشی از واقعیت افغانستان است نه همه واقعیت افغانستان؛ ما از محروم کردن زنان و دختران از تحصیل در افغانستان به شدت ناخرسند هستیم و این رفتار هیات حاکمه افغانستان را رفتاری برخلاف تعالیم پیامبر اسلام می‌دانیم.»

وزارت خارجه طالبان در واکنش به خواست‌های مکرر ایران برای تامین حق‌آبه از «مشکلات کم‌آبی» سخن گفته است.

سخنگویان طالبان اظهارات اخیر مقام‌های ایرانی را رد کرده و گفته اند: «آب باید صدها کیلومتر مسیر را طی کند تا به ایران برسد، در حالی که اکنون در بند کمال خان هیچ آبی وجود ندارد و اگر آب بند کجکی جاری شود تا ایران نخواهد رسید.»

مهدی منادی، یک تن از تحلیلگران امور سیاسی در افغانستان می‌گوید که افزایش این اختلاف‌ها می‌تواند به نفع مخالفین سیاسی طالبان ختم شود.

او به دویچه وله گفت: «این یکی از محورهای مهم برای مداخله ایران برای استفاده از مخالفین طالبان به عنوان یک اهرم فشار برای دسترسی به هدفش که همانا حق‌آبه است می‌تواند تلقی شود و یک گزینه بسیار مهم برای ایران خواهد بود.»

این در حالی است که در سال‌های اخیر تغییر بزرگی در نگاه ایران نسبت به طالبان ایجاد شده است. در دوره نخست حاکمیت طالبان از ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱، ایران و طالبان نگاه خصمانه نسبت به یک‌دیگر داشتند و ایران از نیروهای مخالف طالبان حمایت می‌کرد.

مرتبط: پاسخ طالبان به ایران: آنقدر آب وجود ندارد که به ایران برسد

اما در سال‌های پایانی جنگ نیروهای بین‌المللی زیر رهبری امریکا علیه طالبان در افغانستان، گزارش‌های زیادی در مورد حمایت ایران از طالبان نشر شد و بعد از تصرف قدرت توسط طالبان، دو جانب روابط بسیار نزدیک داشته اند.

نجیب آقا فهیم، تحلیلگر حوزه آب که در نظام گذشته افغانستان به حیث وزیر امور حوادث کار کرده بود، می‌گوید که ایران در گذشته از طالبان بر علیه نظام ساقط شده افغانستان استفاده کرد و آن‌ها را حمایت نمود و از طریق سازماندهی حملات طالبان، کار چندین بند آبی بزرگ در افغانستان را به تعویق انداخت.

مرتبط:جنجال حق‌آبه؛ رئیس جمهور ایران به طالبان هشدار داد

طارق فرهادی، کارشناس امور سیاسی، با توجه به این نزدیکی دو جانب، به این باور است که بالا گرفتن تنش هیچگاهی باعث برهم خوردن روابط میان ایران و طالبان نخواهد شد زیرا منافع ایران وابسته به حفظ رابطه خوب با طالبان خواهد بود.

او به دویچه وله گفت: «در گذشته ایران به دلیل جنگ (طالبان) با نیروهای خارجی رابطه خوبی با طالبان داشت و حالا هم ایران از تجارت با افغانستان سود می‌برد زیرا که بیشترین میزان صادرات ایران به افغانستان صورت می‌گیرد، بنابراین تلاش می‌کند رابطه خود را خوب نگه دارد.»

صفحه یوتیوب دویچه وله دری

اما برخی دیگر از تحلیلگران می‌گویند عدم مدیریت آب‌ها در ایران باعث شده تا حکومت این کشور تحت فشار داخلی قرار بگیرد و مقام‌های این کشور را وادار کند تا با لحن تندتر موضوع را مطرح کنند.

نیک آهنگ کوثر، تحلیلگر ایرانی حوزه آب می‌گوید که ایران و طالبان بنا به مشکلات سیاسی داخلی شان حالا در موقعیتی قرار دارند که می‌خواهند افکار عمومی را به جهت دیگری سوق دهند و روی مشکلات داخلی شان سرپوش بگذارند و این را نشان بدهند که با موضوع حق‌آبه به فکر منافع ملی کشورشان هستند.