در تازه‌ترین مورد مسئولان اتاق تجارت و سرمایه گذاری افغانستان گفته اند که با پایان فعالیت دهلیزهای هوایی، جلغوزه افغانستان که یکی از اقلام مهم صادراتی است، به نام جلغوزه پاکستانی وارد بازارهای جهانی می‌شود.

تعدادی از محصولات افغانستان مانند قالین، گلیم و میوه خشک از طریق دهلیزهای هوایی به بازارهای جهانی صادر می‌شد، ولی این مسیرهای تجارتی با سقوط جمهوریت خاتمه یافتند. 

سید مسعود، استاد پیشین دانشکده اقتصاد در دانشگاه کابل به دویچه وله گفت که پس از سقوط جمهوریت در سال ۲۰۲۱، پاکستان به شکل آشکار در تلاش دستیابی ارزان به محصولات افغانستان است: «بعد از جمهوریت، پاکستان آشکارتر دست به چپاول و غارت بازارهای افغانستان می‌زند.»

نور احمد نوری، رئیس اتحادیه مولدین و صادرکنندگان قالین می‌گوید پس از مسدود شدن دهلیزهای تجارتی هوایی، مسیری جز پاکستان برای انتقال اقلام تولیدی افغانستان به بازارهای جهانی وجود ندارد: «پروازها به ایران و ترکیه وجود دارد، ولی آن‌ها اموال تجارتی را انتقال نمی‌دهند.»

او گفت که بیش از ۹۵ درصد از صادرات قالین افغانستان از طریق پاکستان انجام می‌شود. این اقلام در پاکستان بسته بندی و غالباً تحت نام این کشور به بازارهای جهانی عرضه می‌شوند.

به گفته سید مسعود، به دلیل تحریم‌های مالی امریکا، افغانستان نمی‌تواند از طریق بانک‌های خود با مارکیت‌های مالی جهان معامله کند و به همین دلیل تاجران پاکستانی فرصت یافته اند تا محصولات افغانستان را به پاکستان ببرند و به نام پاکستان صادر کنند.

مسعود گفت: «وقتی از طریق حسابات افغانستان معامله با بازارهای جهانی ناممکن است، شما مجبور هستید راه های دیگری را جستجو کنید و این راه، راه پاکستان است. ایران خود تحریم است و این کار را نمی‌تواند. ازبکستان این کار را نمی‌کند.»

به گفته آقای مسعود وقتی کالاهای افغانستان به نام پاکستان وارد بازارهای جهانی می‌شود، کارگران و تاجران افغان سود کمتری به دست می آورند. به گفته او، افغان‌ها مجبورند در بدل مزد بسیار ناچیز محصولاتی مانند قالین و گلیم تولید کنند و محصولات زراعتی و میوه خشک افغانستان نیز با قیمت ارزان به تاجران پاکستانی فروخته می‌شود.

یک نمونه بارز این وضعیت، صادرات زغال سنگ است. مقام‌های طالبان می‌گویند که هر تن زغال سنگ را به چهار هزار افغانی به تاجران افغان می‌فروشند و تاجران هر تن زغال را در پاکستان به حدود ۲۵۰ دالر می‌فروشند، در حالی که قیمت جهانی هر تن زغال سنگ تا ۴۵۰ دالر می‌رسد.

سید مسعود گفت که در گذشته نیز شماری از سرمایه گذاران پاکستانی در سکتورهای مختلف اقتصادی در افغانستان سرمایه گذاری کردند و تولیدات افغانستان را به پاکستان انتقال دادند و با تغییر نام به بازارهای جهانی صادر کردند و حالا که شرایط سیاسی تغییر کرده است، تاجران پاکستان در افغانستان با دست بازتر عمل می‌کنند.

استعمار اقتصادی؟

سید مسعود گفت در نتیجه تحریم‌های بین المللی، بانک‌های افغانستان نمی‌توانند با بازار مالی جهان داد و ستد داشته باشند و حدود پنج هزار کارخانه صنعتی از فعالیت بازماندند که این وضعیت فرصت جدیدی را برای به گفته او «چپاول» بازارهای افغانستان به بار آورد.

به گفته آقای مسعود، پاکستانی‌ها «روش بسیار مخرب و ظالمانه» تجارت با افغانستان را در پیش گرفته اند، طوری که تلاش دارند تا کلدار پاکستانی را جاگزین پول افغانی کنند.

این کارشناس مسایل اقتصادی می‌گوید در حال حاضر تقریبا در اکثر بازارهای افغانستان اجناس پاکستانی به فروش می‌رسد، زیرا فابریکه‌های ‌افغانستان توان تولید گسترده را از دست داده اند: «تمامی بازارها را گرفته اند، کالای پاکستانی را جایگزین کالاهای دیگر کردند. این خود نوعی استعمار است. استعمار نو از طریق اقتصاد انجام داده می‌شود.»