در سراسر جهان بیشتر از ۳۵۰۰ نوع پشه گزنده وجود دارد، که حدود ۵۰ نوع آن در آلمان نیز یافت می شوند.

هرچند همه انواع پشه ها اذیت کننده اند اما همه آنها مانند سه نوع پشه آسیایی، «پشه ببری» (Aedes albopictus)، «پشه بوته زار جاپانی» (Aedes japonicus) و «پشه بوته زار کوریایی» (Aedes koreicus) خطرناک نیستند. زیرا این پشه ها می توانند بیش از ۲۰ نوع ویروس را انتقال بدهند؛ به شمول ویروس «زیکا» و ویروس های عامل «تب دینگی»، بیماری عفونی «چیکونگونیا»، «تب زرد یا طاعون زرد»، «تب نیل غربی» و همچنان «انسفالیت» یا التهاب مغز.

علایم این بیماری ها اغلب شبیه انفلوآنزا است که با تب شدید، سردردی و جان دردی و خستگی همراه است. اغلب تفکیک این سه نوع پشه آسان نیست. «پشه ببری آسیایی» را از خطوط سفید رنگ روی پاهای عقبی اش و خط سفید روی بدن و میان دو چشمش می توان تشخیص کرد. این پشه به خاطر همین خطوط روی بدنش به «پشه ببری» مسما شده است. دو نوع دیگر بیشتر رنگ تاریک دارند و دارای خطوط افقی بر روی بدن و پا های خود اند.

این پشه های گزنده، که در اصل از حوزه جنوبشرق آسیا اند، در نتیجه انتقال کالا های تجارتی و مسافرت ها در سراسر جهان در طی چند دهه اخیر به عنوان گونه های غیر محلی به شمال و جنوب امریکا، افریقا، خاور میانه و اروپا انتقال یافته اند.

در برابر نیش زدگی پشه ببری و پشه بوته زار چه باید کرد؟

پشه ببری آسیایی بیشتر روزانه، آنهم در ساعات صبح و شام در هوای آزاد نیش می زنند. جنس ماده پشه ببری، مانند همه پشه های دیگر، خون انسان، حیوانات و پرندگان را می مکد، زیرا برای تولید مثل به پروتئین نیاز دارد. اما آنها برای بدست آوردن انرژی، مانند پشه های نر، شیره گیاهان را می خورند.

نیش پشه های ببری و بوته زار اساساً دردناک تر و یا بدتر از نیش پشه های دیگر نیست. محل نیش زدگی این پشه ها نیز سرخ رنگ گردیده و اندکی ورم می کند.

این واکنش های پوست بدن در نتیجه لعاب دهن پشه پدید می آیند، که پشه آن را به بدن انسان تزریق می کند. این لعاب از لخته شدن خون جلوگیری می کند و پشه به راحتی می تواند خون را بمکد. بدن انسان در برابر پروتئین این لعاب دهن پشه حساسیت نشان داده و در واکنش به آن هورمون هیستامین را آزاد می کند.

نخارید!

هرچند نیش پشه می تواند شما را بسیار اذیت کند، اما محل نیش زدگی را نباید بخارید. با خاریدن این محل، عامل رقیق شدن خون که در بزاق پشه موجود است، بیشتر پخش گردیده و خارش بیشتری را سبب می شود.

علاوه بر آن عوامل بیماری زا می توانند در محل نیش زدگی به زیر پوست بدن رخنه کنند. اگر این محل خراش یافته باشد، آن را با یک پلستر بپوشانید، آنگاه هیچ میکروبی داخل پوست شده نمی تواند و شما هم نمی توانید آن محل را بخارید.

محل گزیدگی را سرد کنید!

به عنوان اولین اقدام، آب سرد و یا مالیدن لعاب دهن خودتان بر محل گزیدگی، برای کم شدن خارش و کاهش ورم می توانند سودمند واقع گردند. سپس می توانید با یک پارچه یخ و یا چیزهای دیگری که معمولاً در خانه ها موجو اند، مانند مرحم، کریم دندان، یک حلقه پیاز یا کچالو، لیمو، سرکه و یا چکه، محل گزیدگی را سرد و آرام بسازید.

محل گزیدگی را گرم بسازید!

بالاخره سرد یا گرم؟ واقعاً هم این توصیه ضد و نقیض معلوم می شود، اما چنین نیست. هر کسی که محل گزیدگی را بیشتر از ۵۱ درجه سانتی گراد گرم بسازد، احتمالاً می تواند مواد بزاق پشه و همچنان هیستامین بدن خود را تجزیه کند. چنین چیزی می تواند ورم کردن را متوقف بسازد و بهبودی را سرعت ببخشد. بدین منظور دستگاه های خاصی در دارو خانه ها و فروشگاه های لوازم بهداشتی به فروش می رسند که با باطری فعال می گردند و در سه تا شش ثانیه گرمای لازم را در محل کوچک گزیدگی تولید می کنند. هرچه زودتر این دستگاه ها پس از گزیدگی به کار گرفته شوند، شانس بهبود یافتن بیشتر می گردد.

گزیدگی را زیر نظر داشته باشید!

اما نخاریدن و سرد ساختن در همه موارد نیش زدگی پشه مؤثر واقع نمی شوند. ورم در محل گزیدگی معمولاً پس از دو تا سه روز از بین می رود. اما اگر محل گزیدگی بسیار بزرگ شود و آن ناحیه گرمتر احساس گردد، چنین وضعیتی می تواند ناشی از حساسیت وجود و یا ایجاد عفونت باشد. شاید از اثر خاریدن، پوست بدن خراش یافته و از آنجا کدام میکروب عامل بیماری داخل بدن شده باشد؛ و یا هم پشه احتمالاً کدام باکتری و یا ویروس را به بدن انتقال داده باشد. به خصوص پشه های ببری و بوته زار آسیایی بسیار خطرناک اند. اگر علایم همچنان باقی بمانند و علایم دیگری مانند تب پدید بیایند، باید نزد داکتر رفت.

چگونه می توان از نیش پشه های ببری بوته زار جلوگیری کرد؟

تغذیه و مراحل تولید مثل پشه های ببری شدیداً به حس شامه یا بویایی آنها بستگی دارد. به ویژه در هوای آزاد، بوی بدن انسان، تنفس، عرق و عطریات، پشه ها را به سوی خود می کشاند. با سرد ساختن پوست بدن در زیر شاور آب سرد، استفاده نکردن از صابون های جان شویی شدیداً معطر، عطریات و همچنان مواد آرایش، می توان پشه های گزنده را از خود بدور نگهداشت.

ماده دیتایلتولوآمید، یا به اختصار «دیت»، که در بسیاری از اسپری های ضد پشه موجود است، نیز در برابر حس بویایی پشه ها سد ایجاد می کند. پشه ها نمی توانند فردی را که از این اسپری ها استفاده کرده است تشخیص بدهند و در نتیجه احتمال گزیده شدن کمتر می گردد.

طبعاً لباس های دراز نیز کمک می کنند، به خصوص لباس های که رنگ روشن داشته باشند، زیرا پشه ها از لباس های روشن دوری می کنند و در لباس های رنگه و یا تیره رنگ خوب تر می توانند پنهان شوند.

چرا برخی از انسان ها بیشتر از دیگران توسط پشه نیش زده می شوند؟

پشه ها در مجموع هدفمنمدانه انتخاب می کنند که چه کسی را نیش بزنند. از همین خاطر برخی از انسان ها بیشتر از دیگران نیش زده می شوند. این بستگی به بوی بدن انسان دارد، که از هر شخص متفاوت است. بوی بدن انسان ناشی از محصولات مختلف متابولیکی است که هر یک بوی خاص خود را دارد، مانند اسید لاکتیک، اسید چرب، امونیاک و یا کاربن دای اکساید. بوی این مواد از طریق تنفس و عرق از بدن خارج شده و پشه ها را به خود جلب می کند.

در سال ۲۰۱۵ یک تیم تحقیقاتی از دانشگاه حفظ الصحه و طب مناطق حاره یی لندن به این نتیجه رسید که زنان حامله و افراد چاق و فربه با حرارت بلند تر بدن، بیشتر از دیگران نیش زده می شوند. هنوز روشن نیست که آیا برای بیشتر و یا کمتر گزیده شدن، گروپ خون انسان نیز نقش دارد یا نه. هر چند پژوهشگران جاپانی در سال ۲۰۰۴ به این نتیجه رسیده بودند که انسان های که گروپ خون 0 دارند، نسبت به آنهای که گروپ خون شان A است، بیشتر توسط پشه نیش زده می شوند، اما این تحقیق آنها آنقدر دقیق نیست، زیرا در مطالعات آنها تنها ۶۴ تن شرکت داشتند.

عرصه علمی در برابر پشه های ببری چه اقدامی می کند؟

جنس نر پشه های ببری آسیایی تنها حدود ۱۰ روز زندگی می کنند، و جنس ماده آن تقریباً ۶ هفته عمر دارد. پشه های ماده در این مدت طور اوسط بیشتر از ۳۰۰ تخم می گذارند. در سال ۲۰۱۶ یک کمیسیون کارشناسان به نام «پشه های گزنده به عنوان ناقل عوامل بیماری ها» به کار آغاز کرد. هدف از این کمیسیون یافتن راهبرد ها و توصیه آن برای کنترول و مقابله در برابر پشه های گزنده به عنوان ناقل عوامل عفونت است.

در آلمان نیز پژوهشگران از جمله استفاده از پشه های نر عقیم ساخته شده را آزمایش می کنند. آنها پشه های نر را توسط اشعه گاما عقیم می سازند. هرچند یک پشه ماده پس از مقاربت با پشه نر عقیم شده باردار می شود، اما چوچه های آن زنده نمی مانند. در تابستان ۲۰۱۶ برای اولین بار پشه های نر عقیم شده در آلمان در فضای آزاد رها ساخته شدند و گفته شد که در نتیجه آن میزان تکثر پشه ها ۱۵ درصد کاهش یافت.

چگونه می توانم از گسترش پشه های ببری و بوته زار جلوگیری کنم؟

نه تنها احساس می شود که تعداد پشه ها در تابستان امسال، از جمله در آلمان، نسبت به سال های قبلی بیشتر است، بلکه به قول دورین ورنر، از مرکز تحقیقات کشاورزی لایبنیتس آلمان، پس از دو تابستان خشک با شمار به مراتب کمتر پشه، هوای گرم و مرطوب امسال شرایط بهتری را برای تکثر پشه ها فراهم کرد. این بیولوژی دان می افزاید که آزار و اذیت توسط پشه ها از یک منطقه تا منطقه دیگر متفاوت است.

به گفته وی در جا های که بارندگی شدید سبب بلند رفتن سطح آب گردید، مثلاً در رودخانه «اودر» و یا جهیل های «شتارنبرگر» و «امر» در ایالت بایرن آلمان، یک آفت واقعی پشه وجود دارد. ورنر می گوید که علاوه بر آن هوای گرم مدت رشد و نموی پشه ها را کوتاه تر می سازد.

پشه ها هوای گرم و مرطوب را دوست دارند. به همین دلیل آب های طبیعی و آب های ایستاده در باغچه های خانه ها محلات مناسبی برای رشد پشه ها اند.

جنس ماده پشه های ببری، مانند همه پشه های دیگر، بیشتر از ۳۰۰ تخم می گذارند و بدین منظور سطوح آب های کوچک ایستاده، مانند حوضچه ها، حوض ها، ناوه های مسدود شده آب باران، ذخایر آب باران، آبگیر های کوچک، قاب های زیر گلدان ها و بیشتر از همه تایر های کهنه موتر را ترجیح می دهند.

تخم های پشه های ببری در این محلات می توانند برای چندین ماه، در خشکی و سرما، زنده بمانند. هر زمانی که سطح آب، مثلاً از اثر باران، در آن جا ها بلند برود، پشه ها از لارو های شان بیرون می شوند.

پس اگر نگذارید آب در باغچه تان جمع شده و در یک قسمت ایستاده بماند و ناوه ها و ذخیره های آب باران و قاب های زیر گلدان را به طور منظم خالی کنید، آنگاه مانع فراهم شدن یک زیستگاه برای پشه های ببری و سایر پشه ها می شوید.

افزون بر آن برخی از گیاه‌ها به طور طبیعی پشه ها را دفع می کنند، زیرا پشه ها نمی توانند بوی این گیاه ها را تحمل کنند. بوته های بادنجان رومی، درخت های چهارمغز از جمله این گیاهان اند، که جایگزین خوبی برای دارو های حشره کش اند.

الکساندر فرویند / ص.ا، ع.ف