شیوع پاندمی کرونا ضربه شدیدی بر اقتصاد کشورها وارد کرده است. افغانستان نیز از این امر مستثنی نبوده است. سیف الدین سیحون، استاد اقتصاد در دانشگاه کابل می گوید که کرونا ضربات زیادی به پیکر اقتصاد افغانستان وارد کرده است. کرونا و تعطیلی ها به بخش های خدماتی آسیب جدی زده است.

بنا بر آمارهای وزارت صنعت و تجارت افغانستان به دلیل مسدود بودن مرزها و توقف صادرات به کشورهای دیگر، صادرات افغانستان در مجموع ۲۸ درصد کاهش یافته است. جواد دبیر، سخنگوی وزارت صنعت و تجارت افغانستان می گوید: «در مجموع در شش ماه گذشته حدود ۲۵۰ میلیون دالر صادرات داشتیم.» در نیمه اول سال گذشته این رقم ۳۳۰ میلیون دالر بوده است.

اما صادرات این کشور از طریق دهلیز هوایی از لحاظ ارزش ۱۷ درصد و از لحاظ حجم ۲۹ درصد افزایش پیدا کرده است. به گفته سخنگوی وزارت صنعت و تجارت ارزش صادرات افغانستان از طریق دهلیز هوایی در سال گذشته ۶۳ میلیون دالر بوده است. این رقم امسال تا کنون به ۷۴ میلیون دالر رسیده که نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته ۱۱ میلیون افزایش را نشان می دهد.

خان جان الکوزی، معاون اول هیئت مدیره اتاق تجارت و صنایع افغانستان می گوید که علت این افزایش این است که چون مرزهای زمینی مسدود بودند تنها از طریق هوایی صادارات صورت می گرفت. اما الکوزی می گوید: «اجناسی هم که رفتند، از لحاظ حجم کم بودند، از لحاظ ارزش زیاد بوده اند.» مثلاً اجناسی مانند زعفران که ارزش پولی اش زیاد و حجم اش کم است، به هند صادر شده است. 

مرتبط: پاکستان گذرگاه های مرزی را به روی افغان های گیر مانده باز کرد

بنا بر معلومات وزارت صنعت و تجارت، افغانستان در ربع اول سال روان مالی با کشورهای هند، چین، ترکیه، کشورهای عربی و اروپا صادرات داشت اما بعد از شیوع کرونا تنها از طریق دهلیز هوایی با کشورهای هند و امارات متحده عربی که از بزرگترین شرکای تجاری افغانستان محسوب می شوند، صادرات داشته است. میوه خشک و تازه، مواد طبی و تا حدودی قالین از جمله اقلام صادراتی این کشور بوده است.

بازگشایی مرزهای زمینی

با شیوع ویروس کرونا در منطقه، تقریبا تمامی مرزها از جمله مرزهای زمینی با پاکستان که بزرگترین مجرای تجارتی افغانستان محسوب می شود، مسدود شدند. بخش بزرگی از صادرات و واردات افغانستان نیز از همین طریق صورت می گیرد.

تاجران افغان می گویند که هزینه صادرات از طریق مرزهای زمینی به هندوستان چند برابر کم‌تر نسبت به صادرات از طریق دهلیز هوایی تمام می ‌شود. به همین منظور وزارت تجارت علاوه بر بازگشایی مجدد گذرگاه تورخم و اسپین بولدک از باز شدن سه گذرگاه خارلچی، انگور هده و غلام خان با پاکستان خبر می دهد.

مرتبط: باز شدن دایمی گذرگاه سپین بولدک-چمن به روی مسافران و اموال تجارتی

اما تنها باز شدن مرزها با پاکستان مشکلات تاجران را رفع نمی کند. توقف موترهای میوه تازه در بندر تورخم افغانستان همواره برای تاجران افغان مشکل ساز بوده است. تاجران مدعی اند که پاکستان هر از گاهی مرز را مسدود می کند تا معادلات تجارتی میان هند و افغانستان از طریق زمین قطع شود. سیف الدین سیحون گفت هر زمانی که میوه افغانستان به حاصل برداری می رسد، پاکستان مرزهای خود را می بندد و هر سال این کار را به تکرار انجام می دهد.

سیحون می گوید که اگر بازارهای خارجی و ملی پیدا نشوند، باغداران و زارعین بسیار آسیب می بینند، چون عرضه بیش از تقاضا است و قیمت‌ها شدیداً پایین می آیند.

پایین بودن کیفیت و عدم استندرد تولیدات افغانستان

با وجود باز شدن مرزها و افزایش صادرات از طریق دهلیزهای هوایی، باغداران و تاجران از عدم بازاریابی محصولاتشان شکایت دارند. اما وزارت صنعت و تجارت می گوید که کرونا این درس را در پی داشت که بخشی از کارهای بازاریابی را از طریق آنلاین انجام دهند و نمایشگاه های آنلاین برای بازاریابی محصولات افغانستان برگزار کنند.

به گفته سخنگوی وزارت صنعت و تجارت هنوز هم دهقانان و سرمایه داران افغان از شیوه های سنتی استفاده می کنند. این وزارت می گوید یکی از مشکلات عمده یی که تاجران و سرمایه داران افغان نمی توانند اقلام صادراتی خود را با قیمت مناسب به کشورهای دیگر صادر کنند این است که «تجار ما با شیوه تجارت سنتی کار کرده و با تجارت مدرن آشنایی ندارند. آنها چندان علاقه مند نیستند که بر روی معیاری سازی کار کنند.»

 جواد دبیر افزود که اجناس افغانستان از لحاظ کیفیتی دچار مشکل است، به خصوص باید روی کیفیت تولیدات زارعتی و حفظ الصحه و از بین بردن آفات و امراض طبیعی کار شود.

خان جان الکوزی نیز می پذیرد که مشکلاتی در بخش بازاریابی تولیدات افغانستان وجود دارد. او می گوید که تاجران نیز برای خود بازاریابی نمی کنند و دولت هم هیچ نوع همکاری در قسمت بازاریابی ندارد.

شمار زیادی از دهقانان و زارعین و همچنان تاجران شکایت دارند که محصولات شان به بازارهای جهانی صادر نمی شود و در داخل افغانستان نیز به دلیل عرضه زیاد و تقاضای کم به قیمت نازل به فروش می رسد. خان جان الکوزی گفت: «استندر ما پایین است و ما فقط می توانیم در هندوستان و پاکستان اجناس خود را به فروش برسانیم. با این استندردها دبی و اروپا نمی پذیرند.» او افزود که به ایران و ازبیکستان و تاجیکستان هم نمی توانند میوه صادر کنند، چون آنها عین میوه را دارند.

دهقانان افغان به تکرار در فصل تجارت میوه تازه ضرر اقتصادی می‌بینند. آنها می گویند که سردخانه های معیاری و کافی برای نگهداری محصولات شان در داخل افغانستان وجود ندارد. به همین دلیل تولیداتشان در بازارهای داخلی به قیمت نازل به فروش می رسد.