حدود سه و نیم ماه بعد از تصرف قدرت توسط طالبان، فضا و صحنه دانشگاهی کابل، تاریک شده است: دانشگاه‌های دولتی مسدود شده اند، از ماه ها به این سو، کارمندان آن معاش دریافت نکرده اند؛ در دانشگاه‌های خصوصی، دانشجویان دختر از دانشجویان پسر جدا شده اند؛ دورنما و آینده برای افراد اکادمیک، به ‌خصوص دانشمندان زن و دختران دانشجو مأیوس کننده به نظر می رسید.

کونراد شتر، پژوهشگر امور منازعه و عضو هیئت مدیره «گروه کاری افغانستان» (AGA) در مصاحبه با دویچه وله گفت که باتوجه به این وضعیت، آن دانشمندان افغان که توانسته اند افغانستان را ترک کنند، تلاش می کنند با غرب ارتباط برقرار کنند. «گروه کاری افغانستان»، انجمنی از دانشمندان و دیگر کارشناسان با علاقمندی های مشترک می‌باشد که از سال ۱۹۶۶ به این سو، مشغول تبادله علمی معلومات در باره افغانستان اند.

کونراد شتر می‌گوید که او شمار زیادی از افغان هایی را می شناسد که در بخش‌های دانشگاهی کار می‌کردند و  قبلاً کشور شان ترک کرده اند، حالا در آلمان و یا ایالات متحده امریکا تقاضای پناهندگی داده اند: «ما همین حالا شاهد فرار مغزها از افغانستان، قبل از همه در مسیر غرب هستیم.»

تقاضای کمک از سازمان های علمی آلمان به دانشمندان افغان، از آدرس دو مهترین سازمان علمی آلمان که در سطح بین المللی، در زمینه تبادله علمی با ارائه بورسیه ها فعال هستند، صورت گرفته است. این نهادها عبارت اند از نهاد خدماتی تبادله اکادمیک آلمان  (DAAD) در ارتباط با دانشجویان درجه دکترا فعالیت می‌کنند و نیز بنیاد الکساندر فون هومبولت (AvH) که مسئولیت درجه علمی پروفیسورها را به عهده دارد.

کریستیان هولسهورستر، مدیر بخش برنامه بورسیه ها در گفتگو با دویچه وله گفت: «ما در سال گذشته جمعاً ۵۰ بورسیه را (در چارچوب برنامه هیلده دومین (Hilde-Domin-Programm) ارائه کردیم» که از آن میان، برخی به دانشجویان دختر و پسر افغان داده شدند. او افزود: «و ما به تازگی ها، با وزارت خارجه آلمان در مورد در اختیار قرار دادن امکانات مالی دیگر به تفاهم رسیدم.

به این ترتیب ما می‌توانیم به احتمال زیاد باردیگر ۲۵ تا ۳۰ بورسیه دیگر را مخصوصاً برای این گروه توزیع کنیم. «برنامه هیلده دومین» مربوط به «نهاد خدماتی تبادله اکادمیک آلمان» است که حدود یک سال قبل ایجاد شد. قرار است این برنامه در سطح جهان، از دانشجویان به خصوص دانشجویان دکترای در معرض خطر که در کشور شان رسماً و یا عملاً  از حق آموزش محروم شده اند، حمایت کند تا تحصیلات شان را در آلمان از سر گیرند و یا به آن ادامه دهند.

هدف مشابه را در سطح درجه پروفیسوری، نهاد «ابتکار فیلیپ شوارتس«  (Philipp Schwartz-Initiative) که در سال ۲۰۱۵ توسط «بنیاد الکساندر فون هومبولت» با همکاری وزارت خارجه آلمان ایجاد شد، تعقیب می کند.

فرانک البرشت، مسئول برنامه «ابتکار فیلیپ شوارتس» گفت که مشکل و نیازمندی دانشمندان زن و مرد افغان بزرگ است: «ما روزانه تقاضا هایی را برای کمک دریافت می‌کنیم و نیز از اشخاصی که هیچ ارتباطی با مسائل علمی ندارند ... اما ما فقط می‌توانیم در بخش علمی کمک کنیم».

او افزود که با توجه به ابعاد بحران در افغانستان، باید حالا در جستجوی راه‌ و امکانات جدید برآمد. فرانک البرشت امیدوار است که بعد از چند ماه محدودی این برنامه حمایتی آغاز شود.

«نهاد خدماتی تبادله اکادمیک آلمان» برای حمایت افغان ها در زمینه تحصیلات عالی، از امکانات مشابه استفاده می‌کند. کریستیان هولسهورستر، مدیر بخش برنامه بورسیه های این نهاد توضیح داد: «هدف این (حمایت ها) قبل از همه افرادی از افغانستان می‌باشد که از قبل در آلمان به سر می‌برند و با انکشافات سیاسی در زادگاه شان، کمک های مالی را که از  والدین شان دریافت کردند، قطع شده است.

همین‌طور این حمایت ها آنانی را نیز در بر می گیرد که قبلاً در اینجا تحصیل کرده ‌اند و اما به دلیل وضعیت کنونی، نمی‌توانند به زادگاه شان برگردند. کونراد شتر انتظار دارد که در دراز مدت در افغانستان، وضعیت کمتر بهبود خواهد یافت.

به این دلیل از نظر او، امید کمی وجود دارد که طالبان را برای فهم غربی از دانش تشویق کرد. کریستیان هولسهورستر می‌گوید که آن‌ها در «نهاد خدماتی تبادله اکادمیک آلمان»، نظر مشابه دارند: «به همین دلیل ما در سال آینده خود را با این سؤال مواجه خواهیم دید که برای افرادی که نمی‌توانند به آلمان بیایند، چه کاری می‌توان کرد؟ ما مثلاً در باره امکانات آموزش مجازی فکر می کنیم. ما می‌خواهیم در این مورد سهم خود را ادا کنیم که در افغانستان، یک نسل کاملاً از دست رفته به وجود نیاید.»

او افزود که همین طور، در مورد بورسیه های تحصیلی در یک کشور سومی نیز بحث می شود: «ما بررسی خواهیم کرد که آیا ما با توجه به جوامع بزرگ افغان ها که از مدتی در کشور های همسایه به سر می برند، امکانات تحصیلی موسوم به «بورسیه های کشور سومی را در اختیار قرار دهیم.»

«بنیاد الکساندر هومبولت» نیز در باره کمک‌های دوامدار فکر می کند، چنانچه فرانک البرشت می‌گوید که «این غیرمسئولانه خواهد بود» که کار آموزشی را نیمه تمام گذاشت و «دانشجویان را بعد از مرحله کمک‌های اولیه آموزشی به حال خود رها کرد». او تأکید می‌کند که به این دلیل باید در مورد هر گونه حمایتی، برنامه‌های مستحکم برای آینده در محراق توجه قرار داد. 

Knipp, Kersten/na/hm