در هفته‌های اخیر چند حادثه محاکمه‌های صحرایی در ولایات بدخشان، سرپل، غزنی و غور اتفاق افتاده است. در بیشتر این موارد زنان قربانی فیصله‌های خودسرانه شده‌اند.

محاکمه‌های صحرایی در زمان طالبان به اوج خود رسیده بود. افراد این گروه در هر ولسوالی و روستا محاکم علنی برگزار می‌کردند و کسانی را که به برداشت آن‌ها مجرم بودند، در محضر عام اعدام می‌کردند، دره می‌زدند و یا یکی از اعضای بدن آن‌ها قطع می کردند.

در سیزده سال گذشته موارد این محاکمه‌ها کاهش یافت ولی حالا که طالبان نفوذ بیشتری در روستاها دارد، چنین محاکمه‌ها نیز افزایش یافته است. کمیسیون مستقل حقوق بشر می‌گوید در چنین محاکمه‌هایی بیشتر زنان قربانی می‌شوند و عدالت زیرپا می‌گردد.

رفیع الله بیدار سخنگوی کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان در گفتگو با دویچه وله گفت: «کسانی که فیصله‌های صحرایی را انجام می‌دهند، در موازات با ادارات دولتی با صلاحیت عمل می‌کنند، حاکمیت قانون و عدالت را به دست می‌گیرند و بالاخره خودسر عمل می‌کنند.» بیدار تاکید کرد که همه این محاکمه‌ها غیرشرعی، غیرقانونی است و کنوانسیون‌های بین‌المللی را نقض می‌کند.

قدرت‌های عرفی

براساس اظهارات مسئولان کمیسیون حقوق بشر، طالبان اخیراً سه تن را به اتهام لواط زیر دیوار کردند. در این حادثه دو تن جان دادند و یک تن دیگر توانست جانش را نجات دهد. همچنین این گروه زنی را در ولایت بدخشان به جرم این که شوهرش در صفوف نیروهای امنیتی خدمت می‌کند تیرباران کردند.

در یک مورد دیگر یک دختر و پدر در نتیجه فیصله شورای قریه در ولایت سرپل دره زده شدند. اهالی قریه توغی در ولسوالی بلخاب این ولایت این پدر و دختر را به درخت بستند و دره زدند.

آقای بیدار می‌گوید فیصله‌های خودسر و صحرایی در مناطق تحت حاکمیت دولت نیز انجام می‌شود و عاملان چنین محاکمه‌ها شوراها و جرگه‌های قومی و عرفی هستند: «بعضی از قدرت‌های عرفی موجود اند مانند ملک و ارباب و شوراها که قدرت عرفی دارند. از این قدرت بعضا سوء استفاده صورت می‌گیرد. در این فیصله‌ها نه گرفتاری قانونی است نه فیصله و نه اجرای حکم.»

نقض کرامت انسانی

کمیسیون مستقل حقوق بشر می‌گوید در بسیار محاکم و فیصله‌های خودسر، کرامت انسانی نقض می‌شود و قربانیان به صورت فجیعی تعذیب و تخویف می‌گردند.

در بسیاری این موارد، چنین وانمود می‌شود که ملاها و یا شوراهای محلی براساس شریعت فیصله می‌کنند اما کمیسیون حقوق بشر می‌گوید بیشتر این موارد خلاف شریعت هستند.

بیدار گفت: «آنچه خیلی مهم است، در این محاکم، خلاف کرامت انسانی برخورد می‌شود. در سرپل ما شاهد بودیم که مردان دست یک دختر جوان را می‌گیرند و مانند یک حیوان او را می‌کشانند و بجای دیگری انتقال می‌دهند.»

نگرانی دیگر کمیسیون شدت جزایی است که برای متهمان در محاکم صحرایی تعیین می‌شود. آقای بیدار می‌گوید در چنین مواردی متهم مجبور به تحمل جزای بسیار سنگین‌تر از آنچه مرتکب شده، می‌شود. او می‌گوید در بسیاری موارد یک شخص به خاطر گناهی مجازات می‌شود که کس دیگری انجام داده است.

پیگرد عاملان

کمیسیون مستقل حقوق بشر می‌گوید در مواردی که فیصله‌های صحرایی در مناطق زیر حاکمیت دولت صورت می‌گیرد، حکومت باید اقدام کند و عاملان چنین رویدادهایی را به پنجه قانون بسپارد ولی در برخی موارد، خاطیان به دلیل واسطه‌ها و حامیانی که در حکومت دارند، مورد پیگرد قرار نمی‌گیرند.

این کمیسیون از حکومت خواست که به جای بی‌تفاوتی با چنین مواردی با جدیت برخورد کند و عاملان این قضایا را مجازات نماید. بیدار گفت شهروندان عادی افغانستان وقتی با محاکم صحرایی روبرو می‌شوند بجای سکوت، اعتراض کنند و مانع فیصله‌های خودسر و غیرقانونی شوند.