۳۵ سال پس از آنکه باره سینوسی و لوک مونتانیه این ویروس را برای نخستین بار کشف کردند، تحقیقات تا هنوز در مورد این ویروس ادامه دارد.

مادامی که از روز یکشنبه دانشمندان ویروس شناس، داکتران و تدوین کنندگان مشی های صحی برای سه روز در کنفرانس جهانی ایدز ۲۰۱۷ در پاریس گردهم جمع شده اند یک موضوع جدید دستور کار نشست را تعیین می کند. این موضوع مقاومت فزاینده در برابر دواهای سرکوب کننده "ایچ آی وی" یا ویروس عامل ایدز است که به آهستگی پیشرفت می کند.

گزارش سالانه سازمان صحی جهان که روز پنجشنبه انتشار یافت، حاکی از آن است که از جمله یازده کشور، که شش تای آن ها که در آسیا، افریقا و امریکای لاتین مورد پژوهش قرار گرفته اند، مقاومت در برابر این دواها در یک مقیاس چشمگیر دیده می شود. طبق این گزارش در این کشورها«بیش از ده درصد انسان هائی که تداوی با دواهای "انتی ریترو ویرال" را شروع کرده اند، یک نوع "ای ایچ وی" وجود دارد که علیه برخی دواهای معمول ضد "ایچ آی وی" مقاوم اند.»

می توان صرف گمانه زنی نمود که این امر برای ۹۰_۹۰_۹۰ هدف برنامه مشترک ملل متحد برای ایدز به چه معنا می باشد. این سازمان تخصصی ملل متحد می خواهد ۹۰ درصد از انسان های مبتلا به "ایچ آی وی" به درستی تشخیص گردند و از آن جمله ۹۰ درصد شان به طور منظم دسترسی به دواهای "انتی ریتروویرال" داشته باشند. علاوه بر این می خواهد که نزد ۹۰ درصد این مریضان از ظهور مرض ایدز کاملاً جلوگیری شود.

در صورت ناکامی با این دواها چه می شود؟

پروفیسور هندریک شتریک که رئیس نخستین آزمایشگاه تحقیقی در مورد "ایچ آی وی" در آلمان است، می گوید: «مقاومت در برخی کشورها به ده درصد و یا بالاتر از آن رسیده است که من این را بسیار نگران کننده می دانم، زیرا این به معنای آن است که ویروس مقاوم قبلاً انتقال داده شده است.»

معلومات در مورد افراد مقاوم به دوا ها در برخی کشورها

پنج طبقه یا گروه مختلف دواها وجود دارند که می توانند برای سرکوب حامل ویروس مرض ایدز مورد استفاده قرار گیرند. این مقاومت در برابر دواهای متذکره هنوز یک خطر جهانی نیست. با اینهم سازمان صحی جهان روی ۱۳۵ هزار مورد وفیات جدید حساب می کند و فکر می نماید در صورتی انسان نتواند بر این مقاومت در برابر دواها غلبه کند، باید تا پنج سال آینده روی مبتلا شدن جدید  ۱۰۵ هزار انسان حساب نمود.

اشتریک می گوید: «این وابسته به آن است که ویروس چقدر از یک انسان به انسان دیگر انتقال نموده است. در صورتی که بیمار دوای "انتی رتروویرال" را به صورت نادرست بگیرد، این ویروس می تواند مقاومت نشان بدهد و در صورتی که این مریض یک نفر دیگر را مبتلا گرداند، شخص مبتلا شده با عین دوا تداوی شده نمی تواند.» او می  افزاید: «معمولاً دیگر همه گروه های دوای موجود موثر واقع نمی شوند. اکنون ما از ده درصد سخن به میان می آوریم، در آن صورت تمام گروه های دواها تاثیر شان را از دست می دهند.»

سرکوب ویروس صرف یک راه حل موقتی است

همینکه دواهای "انتی رترو ویرال" به بازار آمدند، موجب تغییرات زیادی گردیدند و جان انسان های زیادی را نجات دادند. اما این دواها ویروس ایدز را نابود نکردند. این دواها همینقدر کردند که ویروس در حجره پنهان بمانند و غالباً تا آنجا که قابل اندازه گیری نباشد. در آن صورت بیماری ایدز نیز ظهور کرده نمی تواند که موجب تضعیف معافیت بدن می گردد. اما ویروس همیشه در بدن وجود می داشته باشد.

برای سرکوب این ویروس باید انسان دوا را در طول زندگی اش مصرف کند. در صورتی که انسان دوا را قطع کند، با احتمال زیاد ویروس دوباره ظهور می کند. بنابراین، این دوا نیز موجب کدام شفا نمی شود. داکتر ونهوی هو، که در فاکولته طب کتز دانشگاه تیمپل تدریس می کند، می گوید: «"ایچ آی وی" بسیار ماهر است. می تواند در وجود انسان مخفی شود. ما داکتران این را اختفا (دوره خفا) می نامیم. ما روی این کار می کنیم که "ایچ آی وی" مخفی شده را دور کنیم. در آن صورت است که یک شفای دایمی حاصل می شود.»

هنوز کدام شفائی برای "ایچ آی وی" وجود ندارد؟ ونهوی هو و تیمش در مورد ژن هائی کار می کنند که بتوانند "ایچ آی وی" اختفا یافته را بکشند.

به گفته داکتر هو در برخی موارد این ویروس حتا می تواند در ساختمان مسئول وراثت حجره جا بگیرد. "دی ان ای" یا ساختار وراثی حجره این ویروس نیز می تواند به وجود آید.

تیم وی دو طریق ممکن را مورد کند و کاو قرار داده اند تا ریشه این ویروس را برکنند. یکی آن بخش جستجو کرسپر (CRISPR ) و بریدن ( Genschere)  و سرانجام (Cas9) می باشد.

بخشی از سیستم کرسپر بروتینی یا استحاله پروتین «دی ان ای» ویروس را به روش خاص دارد.

شکل دیگر آن شوک و کشتن (shock and kill) نامیده می شود. در اینجا هدف آن است تا در بدو امر ویروس اختفا یافته را فریب داد و از محل اختفایش بیرون کشید، تا به این ترتیب یا توسط سیستم معافیتی و یا دوا به قتل رساند.

با اینهم، این کار می تواند به عوارض جانبی منجر شود. بریدن حجرات ارثی ویروس (Genschere) احتمالاً یک راهکار دقیق تر است. هو می گوید: «ما ویرایش جن (gene editing) را برای حجرات بالخاصه و اختفا یافته به کار می گیریم و ما طریق "کسپر و کزو9" (CRISPR / Cas9) را تنها برای حجرات "ایچ آی وی مثبت" بر می گزنیم و متود "دی کزو 9"(dCas9) برای برخی انواع ژن هاست که نیروی زیاد آزاد برای شکل اختفا یافته آزاد می کنند و آن ها را به واکنش جهت انتحار بر می انگیزند. در این صورت شما بسیار زیاد بالای خود سیستم ممافیت فرد اتکا نمی کنید.»

شفا یا واکسین

شفا از "ایچ آی وی" مانند شفا یافتن از سرطان مهم می باشد. متاسفانه نه برای این و نه برای آن چنین چیزی وجود ندارد. بنابراین، فعالان ایدز مانند میچل وارن از گروه لابراتورای ایدز (AVAC) تاکید می نمایند که وقایه جایگاه مقدم تر باید داشته باشد.

میچل می گوید: « برای موفق بودن، حتا به اساس مودل ۹۰_۹۰_۹۰ نیز لازم است تا به طور بسیار قوی و اکید وقایه را تقویت نمود. استفاده از کاندوم، به اجرا در آوردن ختنه در مردان که التبه خطر عفونی شدن را کاهش می دهد اما تاثیر وقایوی ندارد، و استفاده از دواهای (PrEP) یعنی پیش از مبتلا شدن و برای پیشگیری مهم می باشند. و ما ضرورت به کسب اطمینان داریم که همزمان سرمایه گذاری در بخش نوآوری، تکنالوژی جدید مانند ویرایش ژن، واکسیناسیون، تحقیقات و متود های شفابخش صورت می گیرد. اکنون در پاریس این یک وظیفه پیچیده است تا توازن درست را پیدا نمود.»

وارن به این نظر است که استراتژی ۹۰_۹۰_۹۰ به تنهائی برای غلبه بر شیوع یا اپیدیمی این مرض کافی باشد. در عین زمان همچنان ایجاب می نماید تا از متبلا شدن افراد جدید جلوگیری نمود. تا کنون دواها برای غلبه بر این بیماری عفونی موفق نبوده اند. وارن می گوید: «ما شاهد افزایش شمار ۹۰_۹۰_۹۰ استیم. افراد هرچه بیشتری تداوی می شوند، اما به صورت عموم تاثیر آن مشهود نیست. شمار کسانی که تازه مبتلا می شوند بسیار و به قدر کافی پائین نیامده است.»

او می افزاید که برای رسیدن به این منظور یک واکسیناسیون ضروری می باشد: «تداوی به افرادی که مبتلا شده اند کمک می کند اما مانع شیوع یا اپیدیمی مرض نمی شود. به خصوص در مواردی که مرض از طریق رابطه جنسی انتقال می یابد. افراد به قدر کافی نظارت شده نمی توانند، آن ها ننگ و شرم می داشته باشند. بنابراین تداوی می تواند شیوع مرض را آهسته گرداند اما نمی تواند متوقف سازد.»

ذالفقار آبانی/ ر. ر.