در ابتدا کسی متوجه نمی شود که این ساختمان و آثاری که در داخل آن بوده با چه سرنوشتی در دهه های گذشته گرفتار شده اند. اما نگاهی به مجسمه ها و آثاری که در آن گذاشته شده، نشانگر این است که موزیم ملی و آنچه در داخل آن بوده نیز از خشونت و جنگ در امان نمانده است.

پس از پرس و جو از مسوولان موزیم، در می یابم که این ساختمان شکل بازسازی شده از یک ساختمان کاملا ویران و برباد رفته است که حتا باری طعمه حریق شده و هرچه در آن بوده به یغما رفته است.

تقریبا اکثر مجسمه هایی از دوران بودایی ها در این موزیم به جا مانده بود، شکسته شده اند و اکنون برخی از آن ها بازسازی شده اند. در معرفی نامه بسیاری از این آثار نوشته شده که این آثار پس از بازسازی چنین شکلی را به خود گرفته اند.

مسوولان موزیم ملی می گویند پیش از جنگ ها یا پیش از آغاز انقلاب هفت ثور حدود یک صد هزار آثار تاریخی افغانستان در این جا نگهداری می شدند. اما در حال حاضر تنها درصدی «بسیار ناچیزی» از آن آثار در این موزیم نگهداری می شود.

دروازه موزیم ملی بر روی هر بیننده ای باز است. برای ورود به آن تنها پرداخت 30 افغانی کافی است.

تاریخچه

موزیم ملی افغانستان برای نخستین بار در سال 1919 توسط امان الله بنا نهاده شد. در ابتدا موزیم ملی در باغ بالا موقعیت داشت و آثار محدود تاریخی به شمول کتاب های مقدس و لباس های خامک دوزی  در آن به نمایش گذاشته می شد.

در سال 1925 موزیم ملی افغانستان به ارگ ریاست جمهوری انتقال داده شد. اما در سال 1931 موزیم ملی به تعمیر فعلی آن که رو به روی قصر دارالامان موقعیت دارد، منتقل شد.

این موزیم در ابتدا به موزیم کابل مسما بود اما سپس رسماً عنوان موزیم ملی بر آن نهاده شد.

تاراج موزیم

در سه دهه گذشته موزیم ملی افغانستان دو بار تاراج شده است. در زمان جنگ های میان گروهی در کابل و دوران طالبان موزیم ملی بیشترین صدمه را دیده است.

رحیم الله امانی، عضو مسلکی موزیم ملی افغانستان در مورد تخریب موزیم در زمان جنگ های تنظیمی می گوید: «موزیم ملی کاملا درگرفت. چون موزیم در بین تنظیم ها واقع بود به این دلیل سقف موزیم فرو ریخت و شکل یک ویرانه را به خود گرفت.»

  به گفته آقای امانی در دوران مجاهدین و طالبان تقریبا تمام آثار موزیم ملی یا به یغما رفت و یا شکسته شد. طالبان برعلاوه انفجار بت های بامیان، آثار موزیم ملی را نیز تخریب کردند.

این مسوول موزیم ملی می گوید پیش از آغاز جنگ های داخلی توسط مجاهدین صد هزار آثر تاریخی در موزیم ملی موجود بود ولی در اثر این جنگ ها 70 درصد این آثار چور و چپاول شد.

به این ترتیب، به گفته او، موزیم ملی افغانستان در بین سال های 1992 تا 1994 بیشترین صدمه را دیده است. اما پیش از درگیری جنگ میان گروهی در کابل، شماری از آثار تاریخی به ارگ ریاست جمهوری انتقال داده شده و در آنجا مخفی شده بود. این آثار از خشونت و جنگ در امان ماندند.

تلاش برای جمع آوری آثار تاریخی

در حال حاضر اداره موزیم تلاش دارد تا تمامی آثار موجود را ثبت کرده و شمار دقیق آن را مشخص کند.

اخیرا آثاری که از مس عینک به دست آمده و در موزیم ملی به نمایش گذاشته شده است. نمایشگاه مخصوصی تحت عنوان نمایشگاه مس عینک در موزیم گشایش یافته است.

از سال 2001 تاکنون برخی از آثار باستانی افغانستان که در زمان جنگ ها تاراج شده و به کشورهای دیگر منتقل شده بود، بار دیگر به موزیم ملی برگردانده شده اند. اما به گفته مسوولان موزیم، هنوز هم آثار زیادی از موزیم ملی در کشورهای دیگر به خصوص در منزل نصیرالله بابر در پاکستان نگهداری می شود.

مسوولان در تلاش اند نمایشگاهی از آثار تاریخی حومه کابل و ولایتهای لوگر، غزنی، لغمان، کنر و ننگرها در موزیم برگزار شود.

دویچه وله/ حسین سیرت

ویراستار: عارف فرهمند