گرمازدگی و سکته گرمایی؛ در حالات اضطرار چه باید کرد؟
هانا فوکس │ برگردان توسط عارف فرهمند
۱۴۰۴ تیر ۵, پنجشنبه
یوناما هشدار داده است که افغانستان از اول تا سوم ماه جولای شاهد گرمای شدید خواهد بود. چگونه میتوانیم از خود در برابر گرمازدگی و سکته گرمایی محافظت کنیم؟
سرد کردن و سرد نگهداشتن بدن در جریان گرما بسیار مهم استعکس: Ulises Ruiz/AFP
اعلانات بازرگانی
هرچند در برخی مناطق جهان مانند افغانستان مردم به گرمای تابستانی عادت دارند، اما در مواقعی گرما نفسگیر و تبدیل به یک مشکل صحی میشود. هرگاه در چنین دمایی انسان مدت طولانی در معرض تابش خورشید قرار گیرد دچار گرمازدگی میشود. آنهایی که در گرمای شدید در زیر نور آفتاب کار میکنند در خطر سکته گرمایی قرار دارند.
گرمازدگی چیست؟
قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید یا موج شدید گرما باعث گرم شدن بیش از حد بدن میشود که به آن گرمازدگی میگویند.
گرمازدگی یک بیماری مرتبط با گرما است اما به اندازه سکته گرمایی شدید و خطرناک نیست، اما در صورتی که اقدامات مقتضی گرفته نشود ممکن است بسیار جدی گردد.
سردردی معمولاَ نخستین نشانه گرمازدگی است. در چنین حالتی بدن گرم و صورت سرخ میشود، انسان عرق میکند و حرکاتش آهسته میشود. علاوه بر این، کسی که دچار گرمازدگی شود احساس خستگی و تهوع دارد و ممکن است استفراغ کند. سرگیجی و ضعف کردن دیگر علایم این حالت است.
آما نکته غیرمنتظره این است که در برخی افراد دچار گرمازدگی جلد بدن گرم نمیشود، بلکه برعکس سرد است.
در صورت گرمازدگی چه باید کرد؟
در گام نخست، کسانی که دچار گرمازدگی میشوند باید فوراَ از معرض تابش نور آفتاب دور شوند، در سایه یا جای سرد بروند و به زودی ممکن آب بنوشند. لباسهای خنک و مرطوب در سرد کردن بدن کمک میکند. علاوه بر این، افراد دچار سرمازدگی باید به میزان کافی مایعات بنوشند تا میزان آب بدن به حالت عادی برگردد. آب سرد یا نوشیدنیهای که برای ورزش تهیه میشوند میتوانند نمکهای ضایع شده بدن را دوباره پوره کنند، اما از نوشیدنیهای حاولی الکل و کافئین باید خودداری شود، چون این نوع نوشیدنیها باعث کمآبی بیشتر بدن میشود. در غیر آن نیز در روزهای گرم انسانها با عرق کردن مقدار زیاد آب بدن خود را از دست میدهند.
افراد دچار گرمازدگی نیاز دارند که استراحت کنند تا علایم کاهش یابد.
این مهم است که بدانیم در موارد جدی گرمازدگی ممکن است استفراغ شدید، سرگیجی و حتی بیهوشی رخ بدهد. اگر چنین شود، باید به داکتر مراجعه کرد چون ممکن است این نشانههای سکته گرمایی نیز باشد.
اعلانات بازرگانی
سکته گرمایی چیست؟
سکته گرمایی خطرناکتر از گرمازدگی است و ممکن است زمانی پیش بیاید که کسی در فضای بسیار داغ مصروف فعالیت فیزیکی باشد یا گرمازدگیاش به صورت درست تداوی نشده باشد.
وقتی که فضای بیرون بیاندازه داغ است، بدن ما گرمای بیشتر از آنچه میتواند آزاد کند جذب میکند. در چنین حالاتی دمای بدن میتواند در ظرف ۱۰ تا ۱۵ دقیقه تا ۴۱ درجه سانتیگراد برسد. چنین گرمای بیش از حد پاسخ اشتعالی سراسر بدن را در پی دارد.
در نتیجه، سیستم موازنه دمای بدن از کار میافتد و به گونه مثال تولید عرق در بدن متوقف میشود. عرق کردن شیوهای است که بدن خود را با آن سرد میکند و اگر متوقف شود، دمای بدن شروع به بالا رفتن میکند.
سکته گرمایی خطر حیاتی دارد. علائم آن شامل اختلال در هوشیاری، سردردی، سرگیجی و خوابآلودگی است. همچنین تشنج، استفراغ، اسهال و سقوط فشار خون نیز ممکن است بروز کند. سکته گرمایی در فاصله زمانی یک تا شش ساعت بروز میکند و اگر به صورت درست تداوی نشود ممکن در ظرف ۲۴ ساعت منجر به مرگ شود.
در کهنسالان، بیماران مزمن و کودکان معمولاَ ترکیبی از گرمای زیاد و کاهش مایعات و الکترولیتها منجر به سکته گرمایی میشود. در بزرگسالان صحتمند فعالیت جسمی در هوای گرم و آفتابی مانند کار در فضای بیرون ممکن است منجر به سکته گرمایی شود.
طرح های مهندسی در برابر گرما
تغییر اقلیم سبب شده است که ما همه ساله با گرمای بیشتری مجادله کنیم. درجه حرارت هوا در سراسر جهان رو به افزایش است. عرصه مهندسی و نقشه سازی شهر ها در برابر عوامل گرم شدن کره زمین چه کاری میتواند انجام بدهد؟
عکس: DW/K. Langer
دستگاه های تهویه مشکل ساز اند
در یک روز بسیار گرم داخل شدن به اتاقی که هوای آن توسط دستگاه دلپذیر ساخته شده باشد، بسیار خوشایند است. اما آژانس بین المللی انرژی دستگاه های تهویه را از مهمترین عوامل مصرف فزاینده برق می شمارند. به قول این آژانس ده درصد مصرف برق در سراسر جهان توسط همین دستگاه ها صورت میگیرد. از جانب دیگر برق لازم برای دستگاه های تهویه بیشتر از همه از سوختاندن مواد فوسیلی، مثلاً زغال، نفت و یا گاز، حاصل میشود.
عکس: picture-alliance
"طرح گدس" یرای تل ابیب
چندین سال پیش از تشکیل دولت اسرائیل در سال ۱۹۴۸، کمیسیون صهیونیستی از پاتریک گدس اسکاتلندی، طراح و نقشه کش شهر، مشوره خواست. این کمیسیون در سال ۱۹۲۵ میخواست تأثیرات اقلیم صحرایی بر بزرگشهر تل ابیب را به حد اقل کاهش بدهد. به اساس نقشه گدس جاده های این شهر طوری احداث شدند که نسیم ملایم مدیترانه را به داخل شهر هدایت میکردند. تل ابیب تا امروز از این اقدام مستفید میشود.
عکس: JACK GUEZ/AFP/Getty Images
باوهاوس: طرح آلمانی برای سرد ساختن هوا
باوهاوس، که ۱۰۰ سال پیش تأسیس گردیده است، نیز در آن زمان مفکوره های سازگار با اقلیم را در تل ابیب عملی ساخت. این مؤسسه تعلیمی طور مثال خانه ها با سقف هموار و سفید رنگ را ترجیح میدهد که حرارت نور آفتاب را منعکس میسازند. همچنان نصب صفحات سولار برای استحصال انرژی خورشید نیز روی همچو سقف ها، نسبت به سقف ساختمان های دیگر، ساده تر است.
عکس: DW/I. Rottscheidt
طرح جالب نیکاراگوا
اریح شارون، مهندس اسرائیلی، در دهه ۱۹۶۰ دانشگاه "اوبافیمی آفولوفو" در نایجریا را ساخت و در آن از مفکوره باوهاوس استفاده کرد. او در باغچه و صحن حویلی داخلی این دانشگاه درختانی را در نظر گرفت که باد از میان آنها رد میگردید. با این طرح اتاق های درسی نسبت به بیرون، همواره هفت درجه سرد تر اند.
عکس: Keren Kuenberg
تقویت سرسبزی در بارسلونا
طرح بارسلونا "سوپر بلاک ها" نام دارد. برخی از نواحی این شهر اسپانیا از سال ۲۰۱۳ به این طرف به گونه افراطی تردد موتر را منع قرار دادند. ۹ بلاک رهایشی به نام "سوپر بلاک ها" یاد شدند. فقط موتر های موادرسانی و همچنان موتر های باشندگان این ساختمان ها اجازه دارند داخل جاده های محل شوند. در نتیجه این اقدام، افرازات گاز های مضر کمتر شده، آرامش بیشتر گردیده و ساحه وسیع تری برای سرسبزی بدست آمده است.
عکس: picture-alliance/DUMONT Bildarchiv/F. Heuer
باغ های عمودی در پاریس
در این تصویر دیوار موزیم "کای برانلی" در شهر پاریس دیده میشود که روی آن گیاهان بالارونده نمو کرده اند. این مفکوره به پاتریک بلان فرانسوی تعلق دارد. این گیاه شناس برای این موزیم در نزدیکی برج ایفل در پاریس، دیواری را با مساحت ۸۰۰ متر مربع برای گیاهان درنظر گرفت. او همچنان برای موزیم "کیکسافوروم" در مادرید پایتخت اسپانیا دیوار شش طبقه ساختمان را با فرش سبزی از ۱۵ هزار بوته ۲۵۰ نوع گیاه تزئین کرد.
عکس: picture alliance/dpa
شهر های که در برابر تغییر اقلیم مجادله میکنند
بلند رفتن درجه حرارت خطرات بزرگی به همراه می داشته باشد. افزایش سانحه های طبیعی، به قول پژوهشگران، با تغییر اقلیم ارتباط مستقیم دارد. زمانی که توفان "هاروی" در سال ۲۰۱۷ به شهر هیوستن رسید، پارک "بافلو بییو" برای این شهر در ایالت تکزاس ایالات متحده امریکا بسیار سودمند واقع شد. این پارک در ساحه ۶۴ هکتار زمین نقش یک ساحه برای جلوگیری از نفوذ سیلاب به داخل شهر را داشت.
عکس: Photo by Jim Olive, courtesy of Buffalo Bayou Partnership
حفظ اقلیم در خاور میانه
شهرسازی در خاور میانه امکانات جدیدی را فراهم میکند تا از همان آغاز بتوان در برابر تأثیرات تغییر اقلیم اقدام کرد. در حال حاضر در جوار میدان هوایی ابوظبی شهرکی ساخته میشود که در آن از انرژی تجدید پذیر کارگرفته میشود و درنظر است که مولد گاز های مضر نباشد. این شهرک به نام "مصدر سیتی" میتواند به عنوان یک الگو برای شهرسازی در آینده باشد.
عکس: Masdar
یک طرح قدیمی از عمان
گرمای هوا در جاده های "مصدر سیتی" در ابوظبی به ۲۰ درجه سانتیگراد میرسد، که به مراتب سردتر از حرارت در صحرای اطراف آن است. برج های بادگیر هوای خنک را از ارتفاعات بالا به پایین هدایت میکنند. این مفکوره از مسقط باستان در عمان آمده است. در آن شهر ساختمان های بلند را طرح ریزی و اعمار میکردند تا باد را به کوچه ها و خیابان ها هدایت کنند.
عکس: picture alliance/DUMONT Bildarchiv
دیزاین "چند منظوره"
برای ساختمان ها در آینده، باید دیزاین های "چند منظوره" استفاده گردند. یعنی ساختمان چنان طراحی شود که از آن استفاده های بیشتری صورت گرفته بتواند. طور مثال پنجره ها تا حد ممکن کوچکتر ساخته شوند، روی بام صفحات سولاری و گوشه های سرسبز درنظر گرفته شود، از آب باران برای سرد ساختن ساختمان و همچنان آبیاری نباتات استفاده صورت گرفته بتواند. چنین اقدامات مقدار کاربن دای اکساید تولید شده ما را متوازن می سازد.
عکس: Sam Oberter Photography
استفاده از کانکریت پایان یابد؟
به منظور سازگار شدن با اقلیم، در آینده باید مواد ساختمانی جدیدی به کار گرفته شود. مشکل بزرگ کانکریت است که در سراسر جهان استفاده گسترده دارد و همزمان مسبب مقادیر بزرگ کاربن دای اکساید در هوا است. ولی به ویژه ساختمان های عظیم کانکریتی دهه ۱۹۶۰، همزمان عایق های بزرگ حرارتی اند. پس در آینده باید کانکریت به کار برده نشود، اما ساختمان های موجود کانکریتی باید به گونه مطلوب مورد استفاده قرار بگیرند.
عکس: DW/K. Langer
11 عکس1 | 11
در مواجهه با سکته گرمایی چه باید کرد؟
با بروز نخستین نشانههای سکته گرمایی باید فوراَ به بخش عاجل خدمات صحی تماس گرفته شود. افرادی که این علائم را دارند باید فوراَ از زیر نور خورشید و فضای گرم دور شده و در جای سرد و سایه قرار بگیرند. بدن باید به زودی ممکن با آب سرد یا لباسهای تر شده خنک شود و فرد متاثر شده باید فوراَ نوشیدنی مصرف کند. لباسهای اضافی که به گرم شدن بیشتر بدن منجر شود باید برداشته شود.
اگر فرد بیهوش باشد اما عادی تنفس کند، تا زمان رسیدن خدمات عاجل صحی باید به حالت ثابت افقی قرار داده شود. تنفس عادی و حالت هوشیاری فرد باید مرتب بررسی شود. اگر فردی با این علائم تنفس عادی نداشته باشد، باید اقدامات کمکهای اولیه برای نجات شروع شود.
چگونه میتوان از دچار شدن به این حالات جلوگیری کرد؟
وقتی دمای هوا بیش از حد بالا باشد، سیستم تعادل گرمای بدن ما سریعاَ به حداکثر ظرفیت خود میرسد. علاوه بر این، افراد کهنسال معمولاَ کمتر آب مینوشند. در نتیجه بدن به اندازه کافی عرق تولید نمیتواند و سرد شدن بدن مشکل میگردد.
در بسیاری موارد، بهترین و مطمینترین راه این است که وقتی کسی دچار این حالت میشود به داکتر زنگ بزند.
اما بهترین چاره این است که تلاش شود از دچار شدن به گرمازدگی و سکته گرمایی از راههای زیر جلوگیری شود: خودداری از قرار گرفتن زیاد در معرض آفتاب و جاهای بسیار گرم خصوصاَ در حوالی ظهر، محافظت از سر در برابر گرما مثلاَ با پوشیدن کلاه رنگ روشن، و نوشیدن کافی مایعات. یک فرد بزرگسال در روزهای بسیار گرم دست کم نیم لیتر آب بیشتر از روزهای عادی ضرورت دارد.
چند توصیه برای مقابله با گرما
موج کنونی گرما در آلمان و برخی کشورهای دیگر برای بسیاری مردم طاقتفرسا است. تحمل گرما پیش از همه برای کهنسالان، کودکان و افراد دچار بیماریهای قلبی سختتر است. چند توصیه گردآوری شده توسط خبرگزاری فرانسه.
عکس: picture-alliance/dpa/W.Kumm
بدن در برابر گرما چه واکنشی نشان میدهد؟
بدن تلاش میکند با تولید عرق درجه حرارت خود را کاهش دهد. از طریق عرق مایعات، مواد منرالی و دیگر عناصر کیمیایی بدن دفع میشوند. همچنین رگهای خون در جلد بدن در پروسه خنک کردن بدن بزرگتر میشوند. به این ترتیب فشار خون پایین میآید و گردش خون ضعیفتر میگردد.
عکس: picture-alliance/dpa/S. Kahnert
سرگیجی در نتیجه گرما؟
اگر گرما زیاد شدید باشد، این روند باعث می شود که اکسیجن کافی به مغز نرسد که در نتیجه آن سرگیجی، سردردی، خستگی، بی رمقی و اختلال تمرکز پدید می آید.
عکس: Colourbox/Nikolai Lev4enko
چه کسانی بیشتر رنج می برند؟
گرمای شدید بیشتر برای کسانی خطرناک است که سیستم گردش خون در بدن شان در غیر آن هم باثبات نیست؛ مثل افراد مبتلا به بیماری های مزمن، کهن سالان و کسانی که اضافه وزن دارند. بدن نوزادان و کودکان خورد سال نمی تواند به اندازه کافی عرق تولید کند و به این دلیل باید به صورت خاص مورد حفاظت قرار گیرند.
عکس: picture alliance/dpa/F. Silvi
نوشیدن چه مقداری مایعات توصیه می شود؟
به صورت عمومی در جریان روز باید دست کم از دو و نیم تا سه لیتر مایعات نوشیده شود. نوشیدنی های ایده آل برای روزهای گرم عبارت اند از آب معدنی، چای سرد شده گیاهی و میوه ای و آب رقیق میوه جات و سبزیجات. این نوشیدنی ها معمولاَ به اندازه کافی مواد معدنی دارند تا کمبود منرال ها و نمک هایی را که در اثر عرق از بدن خارج می شوند، رفع کنند.
شربت آب لیمو که حاوی مقدار زیاد شکر است، برخلاف باعث تشنگی بیشتر می شود. البته باید محتاط بود که نوشیدنی های بسیار سرد ممکن است باعث مشکلاتی در معده شود. علاوه بر آن، تا زمانی که این نوشیدنی های خیلی سرد به اندازه دمای بدن گرم می شود، بدن باید بیشتر فعالیت کند. از نوشیدن الکول باید صرف نظر شود، چونکه الکول رگ های خون را گشاد می کند که باعث افزودن فشار بر قلب می شود.
عکس: picture-alliance/Bildagentur-online
در وعده های غذایی روی چه نکاتی توجه شود؟
بهتر است از خوردن غذاهای سنگین و چرب خودداری شود. در عوض توصیه می شود که غذا به مقادیر کمتر و در وعده های بیشتر صرف شود و حاوی مقدار زیاد میوه و سبزیجات باشد.
عکس: picture-alliance/imageBROKER/K. Hild
خنک کردن با آب
توصیه می شود که دست ها، پشت گردن و صورت به صورت مرتب همراه با آب شسته و سرد شوند. همچنین بلند گرفتن پاها برای لحظه ای از فشار بر رگ های خون می کاهد و از ورم کردن پاها جلوگیری می کند.
عکس: Colourbox
آیا ورزش توصیه می شود؟
همه انواع ورزش ها در روزهای گرم مضر نیستند، مثلا شنا. اما هنگام ظهر و بعد از ظهر که گرمای هوا معمولاَ بیشتر می شود، از ورزش های بدنی طولانی و سخت خودداری شود. کهن سالان، کودکان و افرادی که مشکل قلبی دارند بهتر است از ورزش در گرمای شدید صرف نظر کنند.
عکس: picture-alliance/H. Dittrich
کدام درجه کرم ضد آفتاب بهتر است؟
این که از کدام درجه کرم ضد آفتاب باید استفاده شود، بستگی به نوعیت پوست انسان دارد. اما توصیه می شود که حداقل درجه ۱۵ و برای کودکان بهتر است که کرم ضد آفتاب درجه ۵۰ استفاده شود. کرم ضد آفتاب باید حداقل نیم ساعت قبل از رفتن زیر نور خورشید استفاده شود. کودکان نباید در معرض مستقیم نور آفتاب قرار داده شوند.