جنگ داخلی سوریه با سقوط بشار اسد به لحظه‌ای ‌حساس رسیده است و به حکومت چند دهه‌ای او که با فساد، سرکوب و مداخله خارجی همراه شده بود، پایان داد. حالا ائتلافی از نیروهای اپوزیسیون بن بست طولانی را شکسته و روند منازعه در این کشور را به شکل چشمگیری تغییر داده است.

با این حال، اپوزیسیون سوریه متشکل از چندین گروه ‌با ایدئولوژی‌های متضاد است. هر گروه به حمایت قدرت‌های خارجی رقیب وابسته است و این امر، اغلب آنها را در تضاد با یکدیگر قرار می‌دهد.

در اینجا نگاه دقیق‌تر به بازیگرانی می‌اندازیم که قرار است چشم‌انداز سوریه پس از اسد را شکل دهند.

هیئت تحریر شام

حمله برق‌آسای اخیر که منجر به سقوط دمشق شد توسط هیئت تحریر شام، یک گروه شبه نظامی اسلامگرا به رهبری ابو محمد الجولانی، که نام اصلی‌اش احمد الشرع است، رهبری شد.

صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید!

هیئت تحریر شام تاریخ پیچیده‌ای دارد که ریشه آن را می‌توان در منازعه سوریه جستجو کرد. این گروه که در ابتدا به نام جبهه النصره در سال ۲۰۱۱ تأسیس شد، یک گروه وابسته به القاعده بود و ابوبکر البغدادی، رهبر کلیدی جهادی که بعداً رهبری «دولت اسلامی» داعش شد، نیز در آن مشارکت داشت.

جبهه النصره که به ایدئولوژی جهادی خود معروف است، اغلب با گروه‌های دیگر مخالف، از جمله ائتلاف اصلی شورشیان که تحت عنوان «سوریه آزاد» فعالیت دارد، درگیر می‌شد. در سال ۲۰۱۶، الجولانی روابط خود را با القاعده قطع کرد و نام گروهش را به هیئت تحریر شام تغییر داد و بعداً چند گروه کوچکتر اسلامگرا را در آن ادغام کرد.

در حالی که ایدئولوژی هیئت تحریر شام تا حد زیادی با القاعده همسو است، این گروه تمرکز خود را به ایجاد حکومت اسلامی بنیادگرا در سوریه تغییر داده است و خود را از جاه طلبی‌های گسترده‌تر داعش برای یک خلافت جهانی دور کرده است.

هیئت تحریر شام از آن زمان پایگاه قدرت خود را در ولایت ادلب در شمال غربی سوریه مستحکم کرد و در آنجا به عنوان اداره حاکم عمل می‌کند. با این حال، اتهامات نقض حقوق بشر تلاش‌های این گروه برای کسب مشروعیت گسترده‌تر را تضعیف کرده است.

این گروه توسط سازمان ملل متحد، ایالات متحده امریکا، ترکیه و دیگران به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته شده است. با این حال، به نظر می‌رسد که حمله اخیر این گروه با هدف دیرینه انقره برای برکناری اسد همخوانی دارد، با وجودی که مقامات ترکیه این موضوع را انکار می‌کنند ولی احتمالاً بدون هماهنگی و حمایت ترکیه این گروه به پیروزی نمی‌رسید.

«ارتش ملی سوریه»

علاوه بر گروه هیئت تحریر شام، بسیاری از شبه نظامیان دیگر سوری با برنامه‌ها و علایق مختص به خود می‌جنگند.

یکی از این گرو‌ه‌های ائتلافی که در حملات به حلب شرکت داشت، «ارتش ملی سوریه» نام دارد. این گروه در سال ۲۰۱۷ تأسیس شد و ده‌ها جناح با ایدئولوژی‌های مختلف را گردهم آورد.

برخلاف هیئت تحریر الشام که متمرکزتر و منسجم‌تر است، «ارتش ملی سوریه» ائتلافی از گروه‌های مسلح مختلف است. بسیاری این گروه‌ها که قبلاً تحت عنوان «ارتش آزاد سوریه» فعالیت می‌کردند، اغلب با یک دیگر درگیر می‌شدند.

با وجود اختلافات داخلی، بسیاری از جناح‌های «ارتش ملی سوریه»، روابط قوی با ترکیه دارند. برخی از آنها مانند قطعه سلطان سلیمان شاه، لشکر الحمزه و قطعه سلطان مراد با انقره همسو هستند و این حمایت را از طریق افتخار به شخصیت‌های عثمانی منعکس می‌کنند.

با این حال، همه جناح‌های «ارتش ملی سوریه» به طور کامل با منافع ترکیه هماهنگ نیستند. گروه‌های خاصی ضمن همکاری با انقره، به دنبال رسیدن به اولویت‌های خود هستند. به عنوان مثال، ائتلاف شامل گروه‌های شورشی با نفوذ مانند «احرار الشام» اهداف مشخصی مانند «سرنگونی رژیم اسد» و «تاسیس یک دولت اسلامی بر مبنای شریعت» دارند.

در چند روز گذشته نیروهای «ارتش ملی سوریه» با نیروهای کرد در ولایات شمالی درگیر شده و چندین شهر و روستای استراتژیک را تصرف کرده اند. این اقدام با یکی از اهداف اصلی ترکیه در سوریه همخوانی دارد، یعنی جلوگیری از حضور نیروها و سازمان‌های قدرتمند کرد در امتداد مرز ترکیه و سوریه.

نیروهای دموکراتیک سوریه

نیروهای دموکراتیک سوریه ائتلاف متشکل از جنگجویانی است که بیشتر آنان کرد اند و اعراب و سایر گروه‌های قومی نیز در آن حضور دارند. این نیروها نیز در جریان جنگ داخلی سوریه به فعالیت آغاز کردند.

نیروهای دموکراتیک سوریه که در سال ۲۰۱۵ تشکیل شد، تحت رهبری «واحدهای مدافع خلق کرد» فعالیت می‌کند و از حمایت قابل توجه ایالات متحده، به ویژه در مبارزه علیه «دولت اسلامی» برخوردار بوده است.

پس از اینکه «دولت اسلامی» تا حد زیادی شکست خورد، نیروهای تحت رهبری کردها کنترل خود را بر شهرهای شمال شرقی تثبیت کردند و منطقه خودمختاری را که در آنجا ایجاد بودند، گسترش دادند.

با این حال، جنگجویان کرد هنوز با دشمن دیرینه خود، ترکیه مبارزه می‌کند. ترکیه به این مبارزان کرد، به عنوان شاخه گسترش یافته شورشیان جدایی طلب حزب کارگران کردستان «پ‌ک‌ک» می‌بیند.

ترکیه

ترکیه مانند سایر قدرت‌های منطقه‌ای نفوذ خود را در سوریه با حمایت از گروه‌های مسلح مانند هیئت تحریر شام و «ارتش ملی سوریه»، حفظ کرده است. از آغاز جنگ داخلی، ارتش ترکیه مداخلات نظامی متعددی را در سراسر مرز با سوریه انجام داده است که عمدتاً علیه نیروهای به رهبری کردها در سوریه بوده است.

آخرین عملیات انقره در اکتبر ۲۰۱۹ انجام شد و هدف ترکیه این است که گروه‌های کرد را حداقل ۳۰ کیلومتر از مرز خود دور نگهدارد و یک منطقه به اصطلاح «زون امن» را در بخش‌هایی از سوریه ایجاد کند و هدفش این است که آوارگان سوریه را به آنجا بفرستد.

از آن زمان، ترکیه عملاً منطقه‌ای را در امتداد مرز شمالی سوریه تحت کنترل خود دارد و این امکان را دارد تا با گروه‌های شورشی ضد اسد هماهنگی انجام بدهد.

روسیه

روسیه قابل اعتمادترین متحد اسد بوده است که در جریان جنگ، پشتیبانی نظامی و لوجستیکی ارائه کرده است. حملات هوایی و نیروهای نظامی مسکو به اسد کمک کرد تا سال‌ها قدرتش را حفظ کند، اما منابع روسیه برای حمایت از اسد به دلیل جنگ اوکرایین کاهش یافته است.

ایران

ایران سوریه را به عنوان نقطه وصل بسیار مهم در «محور مقاومت» خود می‌بیند. «محور مقاومت» به ائتلافی از شبه نظامیان در خاورمیانه اطلاق می‌شود که علیه نفوذ ایالات متحده و اسرائیل می‌جنگند. ایران با استقرار نیروهای خود و شبه نظامیان حزب‌الله از اسد حمایت کرده است، و دمشق اجازه داده است که ایران تسلیحات را از مسیر سوریه و عراق‌، به لبنان منتقل کند.

با این حال، گزارش‌های اخیر حاکی است که ایران پرسنل خود را عقب کشیده و این نشان‌دهنده چالش‌هایی برای حفظ نقش این کشور در خاورمیانه همزمان با سقوط حکومت اسد است.

ایالات متحده امریکا

ایالات متحده امریکا در ابتدا از گروه‌های مخالف بشار اسد در مراحل اولیه قیام حمایت کرد و بعداً تمرکز خود را به مبارزه با «دولت اسلامی» تغییر داد.

مطالب ویدیویی را در صفحه یوتیوب ما ببینید!

در حال حاضر، حدود ۹۰۰ نیروی نظامی امریکا در سوریه، عمدتاً در مناطق تحت کنترل کردها و مناطق نفت خیز شمال شرق، و همچنین در یک پایگاه نظامی در منطقه مرزی بین سوریه، عراق و اردن، حضور دارند.

اسرائیل

در جریان یک دهه گذشته، اسرائیل معمولاً همواره مواضع و اماکن مورد استفاده ایران و حزب‌الله در سوریه را از طریق حملات هوایی هدف قرار داده است. هدف از اقدامات این کشور، مختل کردن انتقال تسلیحات به حزب‌الله و خنثی کردن تهدیدها در نزدیکی بلندی‌های جولان اشغال است که در اشغال اسرائيل می‌باشد.

اخیراً نیروهای اسرائیلی به سمت قنیطره، یک شهر مرزی در نزدیکی بلندی‌های جولان، حرکت کردند، زیرا گروه‌های شبه نظامی کنترل مناطق اطراف این منطقه را به دست گرفتند. ارتش اسرائیل مناطق نظامی جدیدی را در بلندی‌های جولان در امتداد مرز با سوریه اعلام کرد.