در هیچ کشوری در جهان به اندازه افغانستان تریاک تولید نمی‌ شود. 90 درصد تریاک جهان در این کشور تولید می شود. در سال 2013 میلادی در افغانستان حدود 209 هزار هکتار زمین زراعتی کوکنار کشت شده بود. از محصول به دست آمده می ‌شود به میزان قابل ملاحظه ای هروئین تولید کرد.

در گزارش سالانه اداره مبارزه با جرایم و مواد مخدر سازمان ملل متحد که در ماه نومبر سال 2013 منتشر شد آمده است که تولید تریاک در این سال به نسبت سال گذشته 50 درصد افزایش داشته است. در سال 2013 میلادی در افغانستان 5500 تن تریاک تولید شده است.

کارشناسان سازمان ملل متحد بر این نظر هستند که میان خروج نیروهای ناتو و افزایش کشت کوکنار در افغانستان رابطه ای نزدیک وجود دارد. گفته می‌ شود که دهقانان افغان نگران آن هستند که با خروج نیروهای ائتلاف بین المللی از این کشور، وضعیت اقتصادی به شدت متزلزل شود. آنها به این ترتیب می‌ خواهند خود را از نظر مالی برای روزهای احتمالا سخت پیش رو آماده کنند.

سازمان ملل متحد تخمین می‌ زند که در افغانستان سالانه حدود 950 میلیون دالر تریاک تولید می‌ شود که حدود 4 درصد درآمد ناخالص ملی این کشور است. دولت افغانستان اعلام کرده که در سال 2011 میلادی 200 هزار خانواده روستایی درآمد زندگی ‌شان را از کشت کوکنار به دست آورده اند.

دهقانان افغان برای تولید هر کیلوگرام تریاک حدود 150 دالر دریافت می‌ کنند. این قیمت سبب می ‌شود که آنها علاقه فراوانی به کشت کوکنار داشته باشند و خطرات کشت و تولید آن را هم بپذیرند. کوشش کارشناسان خارجی تاکنون بی ‌ثمر بوده و دهقانان افغانستان رغبتی آنچنانی به تولید کشت های بدیل به جای کوکنار ندارند.

در سال های اخیر جامعه جهانی و دولت افغانستان از طریق حمایت دهقانان برای کشت های جایگزین کوکنار تلاش های زیادی کرده اند و تا حدودی نیز توانسته اند موفقیت هایی را کسب کنند. در برخی از ولایت های افغانستان کشت کوکنار به صفر کاهش یافته است. از کشت های بدیل موفق می توان از زعفران نام برد.

در سال های اخیر دهقانان زیادی در این کشور به کشت زعفران روی آورده اند. زعفران این کشور در سال 2013 نیز توانست از سوی انستیتوت بین المللی کیفیت و ذائقه، عنوان مرغوب ترین زعفران جهان را کسب کند. در سال های اخیر هر کلیوگرام زعفران نظر به کیفیت، در بازارهای داخلی از 2000 تا 2500 دالر و در بازارهای جهانی از 7000 تا 7500 دالر به فروش می رسید.

امسال مقامات در افغانستان اعلام کرده اند که قیمت زعفران از در بازارهای داخلی از 1500 دالر و در بازارهای جهانی از 4500 دالر بالاتر نرفته است. این هم می تواند یکی از دلایل برگشتن دهقانان به سوی کشت کوکنار باشد. با این همه مقامات برای بازاریابی جهانی برای زعفران افغانستان تلاش می کنند. زعفران هنوز هم یکی از کشت های بدیل موفق محسوب می شود.

در گزارش سازمان ملل متحد آمده است که هلمند نیمی از تولید مجموعی تریاک افغانستان را تامین می کند. هلمند مقر اصلی طالبان در این کشور به حساب می آید. دولت افغانستان چندین سال است که مزارع کوکنار را تخریب می کند. اما در روند تخریب این مزارع صد در صد موفق نبوده است. کوکنار بیشتر در مناطقی کشت می شود که نیروهای امنیتی این کشور به آنجا دسترسی و کنترول کامل ندارند.

افغانستان برای مبارزه با کشت کوکنار از کمک‌ های مالی امریکا برخوردار است. در بهار سال 2013 این دو کشور تفاهم‌ نامه‌ ای امضا کردند که طبق آن 250 میلیون دالر به قوه قضائیه و نیروهای امنیتی افغانستان پرداخت شد. از مهم‌ ترین پیش‌ شرط‌ های این تفاهم‌ نامه مبارزه با کشت کوکنار اعلام شده است.

شورشیان طالبان از تجارت تریاک و هروئین سودی هنگفت به دست می ‌آورند. طبق رسوم رایج در افغانستان، بخشی از پول به دست آمده از طرف روستائیان، به عنوان "عشر" به طالبان پرداخت می‌ شود. آنها با این پول حمله بر نیروهای ارتش و پلیس افغانستان و همچنین نیروهای جهانی را سازماندهی می کنند.

در برخی از مناطق ناامن افغانستان طالبان حتی دهقانان را مجبور می کنند که کوکنار کشت کنند. مقامات افغانستان می گویند که گروه های قاچاقچی از حمایت مستقیم جنگجویان طالبان برای حمل و نقل محموله های مواد مخدر برخوردارند. قاچاقچیان افغان با باندهای بزرگ منطقه ای و بین المللی مواد مخدر معامله می کنند. نگرانی ها از افزایش کشت و تولید مواد مخدر در این کشور پس از خروج ناتو افزایش یافته است.

مواد کیمیاوی برای تبدیل تریاک به هیروئین از خارج به داخل افغانستان قاچاق می شود. در سال های گذشته کارخانه های زیاد تولید هیروئین در افغانستان متلاشی شده و قاچاقچیان زیادی دستگیر گردیده اند. حکومت افغانستان برای محاکمه کشت کنندگان، تولید کنندگان و قاچاقچیان مواد مخدر محکمه اختصاصی تشکیل داده است.

تنها بخشی ناچیزی از تریاک و هیروئین تولید شده افغانستان توسط معتادان این کشور مصرف می شوند. مقامات همواره می گویند که افزایش کشت و تولید مواد مخدر در افغانستان به افزایش درخواست متقاضیان بین المللی ربط دارد. میلیون ها تن در کشورهای منطقه و جهان از مواد مخدر تولید شده در افغانستان استفاده می کنند، اما نمی دانند که پول شان به جیب شورشیان طالب رفته و باعث ادامه جنگ در این کشور بحران زده می شود.

مردم افغانستان نه تنها قربانی جنگی می شوند که بخش عمده آن از پول مواد مخدر تمویل می شود، بلکه پدیده اعتیاد نیز شدیدا دامنگیرشان شده است. بنا بر آمار ارائه شده تخمینی سازمان ملل، افغانستان بیشتر حدود یک و نیم میلیون نفر معتاد به مواد مخدر دارد؛ اما مقامات این کشور می گویند آمار بیشتر از آن است. گفته می‌ شود که حدود 300 هزار نفر از معتادان به مواد مخدر کودکان هستند.