بعد از تسلط طالبان بر افغانستان، صدها هزار افغان و خصوصاً تحصیلکرده‌ها این کشور را ترک کردند و به کشورهای همسایه و کشورهای غربی مهاجر شدند. آن افغان‌هایی که وعده پذیرش کشورهای غربی را داشتند به این کشورها انتقال داده شدند، اما تعداد بیشتر افغان‌ها به ایران و پاکستان مهاجرت کردند.

صادق رضادوست، مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی در وزارت داخله ایران روز دوشنبه به خبرگزاری رسمی ایرنا گفته است که فعلاً بیش از پنج میلیون نفر از شهروندان افغانستان در ایران حضور دارند که یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر آن‌ها در یک سال گذشته به این کشور آمده اند.

به دنبال افزایش مهاجرت افغان‌ها به ایران، مقام‌های جمهوری اسلامی ایران سرشماری افغان‌ها را روی دست گرفتند.

صادق رضادوست گفته است: «طرح سرشماری با هدف بازشماری و به روز شدن اطلاعات، شناسایی و برنامه ریزی برای اتباع افغانستانی جدید انجام شده است.»

رضادوست افزوده است که به اساس این سرشماری برای دو میلیون و ۶۰۰ هزار نفر از اتباع افغانستان برگه‌های اقامت موقت داده شده است که تا ۳۰ جدی قابل اعتبار می‌باشد و در آینده تمدید خواهد شد.

آن مهاجران افغان که برگه اقامت ایران را دارند از برخی حقوق برخوردارند و در بخش‌های خاص می‌توانند کار کنند، اما آن‌هایی که ویزای معتبر و برگه اقامت ندارند، در تهدید بازداشت و اخراج قرار دارند.

محمد رجا، خبرنگار افغان که از ترس طالبان به ایران مهاجر شده است، می‌گوید که هر لحظه در ترس اخراج به سر می‌برد: «من به شکل قانونی به ایران آمدم، اما بعد از اینکه مدت ویزایم پایان یافت، دوباره تمدید نکردند. من مراجعه کردم به اداره کفالت، اما آنان برگه اقامت موقت برایم ندادند و فعلاً به شکل مخفی زندگی می‌کنم.»

این خبرنگار افغان درباره دشواری‌های زندگی بدون اقامت در ایران می‌گوید: «زندگی مخفی و ترس سبب شد که سکتی قلبی نمایم و در حدود ۵۰ میلیون را مصرف تداوی خود نمایم. فعلاً در خانه تحت تداوی خانگی می‌باشم.»

به گفته رجا، برعلاوه تمدید نشدن ویزا و اقامت، مشکلات اقتصادی، نبود فرصت کاری، عدم دسترسی اطفال به تعلیم و تحصیل، و همچنین تحقیر و توهین از دیگر چالش‌های می‌باشد که مهاجرین افغان با آن روبرو اند.

صادق رضادوست گفته است که در یک سال گذشته ۴۰۰ هزار مهاجر افغان به شکل داوطلبانه این کشور را ترک کرده و دوباره به افغانستان رفته اند. او گفت: «هر کسی که برگه اقامت نداشته باشند، مهاجر غیرقانونی است و باید ایران را ترک کنند.» او در مورد این که چه تعداد از مهاجران افغان به زور اخراج شده اند، چیزی نگفت.

مرتبط:مهاجران افغان: ایران ما را به بهانه توزیع اسناد اقامت جمع‌آوری و اخراج کرد

اما افغان‌های که ایران را ترک کرده اند، می‌گویند یا از روی مجبوریت به افغانستان برگشته اند و یا اخراج شده اند.

عزیز احمدی، یکی از سینماگران افغان که هشت ماه پیش به ایران مهاجر شده بود، بعد از شش ماه دوباره مجبور به برگشت شد. او می‌گوید: «من با ویزا به ایران رفته بودم. چندین جای کار کردم، اما ایرانی‌ها معاش و حقوق من را پرداخت نمی‌کردند، فقط در بدل کار نان می‌دادند، هر روز تحقیر و توهین می‌شدیم، مجبور شدم که دوباره به افغانستان برگردم.»

احمدی می‌گوید که اکثر مهاجران افغان در ایران به سیستم بانکی و خدمات صحی دسترسی ندارند و حتی در خریداری مواد غذایی مشکل دارند.

مرتبط:روز جهانی هنرمند؛ هنرمندان افغان در ایران و پاکستان مصروف کارهای شاقه اند

مهاجرین افغان نه تنها در ایران بلکه در پاکستان نیز با مشکلات زیادی روبرو اند. در این اواخر بیش از ۵۰۰ شهروند افغانستان از سوی پولیس پاکستان به خاطر نداشتن اقامت و ویزا دستگیر و زندانی شده اند که در بین آنان زنان و کودکان نیز شامل اند.