تولد عیسی، ستاره بیت لحم، درخت کریسمس، بابا نوئل و هدایا. چه چیزی در عقب این آداب و رسوم مختلف کریسمس نهفته است.
اعلانات بازرگانی
آیا عیسی مسیح واقعا در شب کریسمس تولد شده است؟
از دیدگاه علمی و دانشگاهی فرضیه های که برای تولد مسیح ارائه میشوند نامطمئن اند و با داستان کریسمس از کتاب مقدس سازگار نیست. همچنین در سدهٔ سوم میلادی، زادروز مسیح هم بسیار مورد توجه بود و هم بسیار مورد اختلاف بود.
در نوشتههایی که به آن دوران بازمیگردند، از ۲۰ می، ۱۸ و ۱۹ اپریل، ۲۵ مارچ، ۲ جنوری، ۱۷ نوامبر و ۲۰ نوامبر سخن گفته شده است. عوامل گوناگونی در برگزیدن ۲۵ دسمبر برای روز میلاد مسیح وجود دارند. نخست این که این روز در گاهشمار رومی، روز انقلاب زمستانی بود، دوم اینکه ۹ ماه پس از ۲۵ مارچ بود، و ۲۵ مارچ روزی است که به اعتدال بهاری و تاریخ تشکیل نطفهٔ عیسی مسیح مربوط خوانده می شود.
آیا ستاره بیت لحم واقعا وجود داشت؟
از دهه ها، دانشمندان در حال جستجو برای توضیح این امر اند که در پس ستاره روشن که سه مرد خردمند از شرق را به عیسی رسانده است، چه چیزی نهفته است.
از منابع تاریخی مشهود است که "هالی" یا ستاره دنباله دار هالی حدود ۲۰۰۰ سال پیش به زمین نزدیک شده بود. همچنین تثبیت شده است که در زمان تولد عیسی، دو سیاره زحل و مشتری سه بار در یک سال به هم نزدیک شده بودند، و این یک نمایش بسیار نادر بود. اما به رغم این نزدیکی آنها، دو نقطه نوری آشکار بود، نه یک ستارهی درخشان که ماتوی یا متی یکی از اولین مسیحیان و از حواریون عیسی از آن توصیف کرده است.
آیا واقعا بابانوئل وجود دارد؟
بابانوئل یک شخصیت تاریخی و داستانی در فرهنگ عامیانه کشور های غربی و مسیحی است. نام بابانوئل با جشن کریسمس آمیخته شده است. بابانوئل عمدتاً یک پیرمرد چاق با ریش سفید دراز و لباس سرخ است. معمولاً او یک بوجی پر از تحفه به همراه دارد که در روز کریسمس یا شب قبل از آن برای اطفال با خود میآورد. این باور وجود دارد که بابانوئل اطفال را به دسته های خوب و بد تقسیم میکند و برای کودکانی که رفتار مناسبی در طول سال داشته باشند، هدایایی میآورد. همچنین داستانی وجود دارد مبنی بر اینکه این هدایا در کارگاه اسباب بازی سازی بابانوئل در قطب شمال ساخته میشوند.
در کشور های انگلیسی زبان به این شخصیت "سانتاکلاوس" که برگرفته از نام کشیش مسیحی نیکلاس مقدس می باشد، گفته میشود.
به اساس افسانه ها، بابانوئل سوار بر یک گادی، که گوزنها آن را می کشند، همه جهان را درمی نوردد و هدایای کودکان را توزیع میکند.
چه زمانی هدیه داده می شود؟
زمان هدیه دادن از کشور به کشور متفاوت است. در ابتدا کودکان در تاریخ جشن سنت نیکلاس، ۶ دسمبر هدیه می گرفتند. پس از دوره روشنگری، در شب کریسمس در مناطق پروتستانت ها دادن هدیه تعیین گردید.
پیش از آن در آلمان در نیمه شب ۲۴ دسمبر هدیه داده می شد. اما در حال حاضر ترجیح داده می شود که شام ۲۴ دسمبر هدیه داده شود، چون اطفال باید وقت تر به بستر بروند و مجبور نشوند تا نیمه شب بیدار بمانند.
در ایالات متحده امریکا و در بریتانیا هنوز هم معمول است که گویا بابانوئل در نیمه شب ۲۴ دسمبر هدایایش را برای اطفال می آورد و اطفال اجازه دارند صبح زود ۲۵ دسمبر هدایای شانرا باز کنند.
در اسپانیا و جزایر ایتالیا، هدایا به تاریخ ۶ جنوری داده می شوند. بر اساس کتاب مقدس مسیحیان، سه مرد خردمند از شرق، هدایا را به عیسی مسیح به مناسبت تولدش با خود آورده بودند.
چیز دیگری که به طور اساسی تغییر کرده این است که در گذشته تنها اطفال تحفه می گرفتند اما در حال حاضر بزرگسالان نیز در شب کریسمس تحفه به دست می آورند.
چرا یک درخت کریسمس در خانه ها گذشته می شود؟
از یک درخت کریسمس نیز در کتاب مقدس مسیحیان ذکری نشده است. برای این رسم هیچ نوع سند تاریخی و قابل اثباتی وجود ندارد. اما در بسیاری از فرهنگ ها، درختان یا گیاهان تازه در داخل خانه ها رسم گشته، زیرا آنها سلامتی و باروری را به تصویر می کشند.
گفته می شود که اولین درخت کریسمس در قرن ۱۵ گذاشته شده است. از نیمه اول قرن ۱۸ میلادی به بعد تزئین ایم کریسمس با درخت ناژو یا صنوبر بیشتر رایج گردید. این رسم از طریق طبقه اشرافی در سراسر اروپا رایج گردید.
با این حال، در ابتدا تنها قشر بالایی می توانستند یک درخت کریسمس را خریداری کنند، زیرا درختان اروپایی در اروپای مرکزی در اصل نادر بودند. شهروندان عادی و به ویژه باشندگان شهرها مجبور بودند از شاخه های که در دسترس داشتند، استفاده کنند. این امر زمانی تغییر کرد که از نیمه دوم قرن نوزدهم جنگل های درختان کاج و صنوبر ایجاد شد که نیازهای شهری را برآورده می ساختند.
nak, si(Freund)
در روزهای پیش از کریسمس در آلمان چه خبر است؟ آداب و رسوم روزهای پیش از کریسمس
چند هفته مانده به شبهای مقدس، شهرهای آلمان حال و هوای دیگری دارند؛ همه چشمبهراه کریسمساند. نگاهی انداختهایم به رسوم رایج میان خانوادهها در این روزها؛ از تقویم ۲۴ روزه تا هدیه نیکلاس، از غاز تا بازکردن هدیهها.
عکس: picture-alliance/B.Neveu
شهر غرق نور و چراغانی
روزهای پیش از جشن میلاد مسیح است و خیابانهای شهر غرق چراغانیاند. در کوچههای تنگ مرکز شهر به بالا که مینگری، ستاره، زنجیره های نور و چراغهای رنگی خودنمایی میکنند. ویترین فروشگاهها هم به تناسب این روزها تزیین شده است.
عکس: picture-alliance/dpa/U. Gerig
تقویم ۲۴ روزهی کریسمس
یک روز مانده به زادروز مسیح که ایام ادونت نامیده میشود، بیشتر بچهها و البته خیلی از بزرگترها، تقویمی هدیه میگیرند یا خودشان برای خودشان میخرند یا درست میکنند به نام تقویم ادونت. این تقویم ۲۴ در کوچک دارد که از ۱ دسامبر تا ۲۴ دسامبر، هر روز یکی از آنها را باز میکنند. پشت این درها یک هدیه کوچک یا بیشتر یک تکه شیرینی یا جملهای بر کاغذ نهفته است. بزرگترها هم از این شادی کودکانه سهم میبرند.
عکس: picture-alliance/Chromorange/B. Neveu
حلقهی گل و گیاه و نور و شمع
این روزها در بسیاری از خانهها یک حلقه پیدا میشود که معمولا از گل و گیاه، برگها و میوه کاج و کرههای رنگی کوچک و بزرگ درست شده است. حلقهای که ۴ شمع در اطراف یا در میان آن خودنمایی میکنند. نخستین شمع ۴ یکشنبه مانده به روز تولد مسیح، روشن میشود، تا برسد به چهارمین شمع. چهارمین شمع که روشن شد، شب تولد مسیح نزدیک است.
عکس: pixelio.de/Angelina S. K.
سنت باربارا
۴ دسامبر روز گرامیداشت بارباری مقدس یا سنت بارباراست. او که در قرن سوم میلادی زندگی میکرده است، گفته میشود به دست پدر خود کشته شده چون حاضر نشده از اعتقادات مسیحی خود دست بکشد. در این روز و به یاد سنت باربارا برخی مسیحیان شاخههای درخت سیب یا گیلاس را میکنند و در آب میگذارند و باز شدن شکفهها تا کریسمس را خوش یمن میدانند.
عکس: imago/imagebroker/Bahnmüller
نیکلاس مقدس و بچهها
یک مناسبت مهم تا پیش از فرارسیدن کریسمس یا شبهای مقدس "روز نیکلاس" است در ششم دسامبر. سنتی که ریشه آن به نیکلاس قدیس میرسد که بنا بر روایات در قرن ۴ میلادی زندگی میکرده و به ویژه به کودکان توجه داشته است. اطفال شب پیش از ششم دسامبر، قبل از خوابیدن، بوت های شانرا یا جورابهای بزرگی را که به همین مناسبت درست شده، بیرون در میگذارند تا "نیکلاس" آنها را هدیههای کوچک و شیرینیها پر کند.
عکس: picture-alliance/dpa/M. Brichta
کریسمس، فصل شیرینی و شیرینیپزی
در این جریان تا کریسمس بازار شیرینیپزی داغ است؛ آشپزخانه مادرها و مادرکلان های آلمانی پر است از دستور پخت شیرینیها و بیسکویتهایی که یا نسل به نسل به آنها رسیده یا با تجربه و آزمون و خطا تغییرش دادهاند. پیشترها این شیرینیها تنها برای خوردن پخته نمیشدند، از آنها برای تزیین خانه هم بهره میگرفتند. برای نمونه درخت کریسمس را با شمع و مجسمههای کوچک و بیسکویتی ویژه این روزها تزیین میکردند.
عکس: Colourbox/Wodicka
درختی غرق در شمع و نور و گوی رنگی
هیچ سنتی در ارتباط با کریسمس، این چنین در جهان مشهور نیست؛ درخت کریسمس. ردپای این درختهای تزیین شده به مناسبت روزهای مقدس را میتوان در قرن ۱۶ میلادی هم پیدا کرد. به طور سنتی درخت کریسمس را در آلمان تازه در روز ۲۴ دسامبر در نشینمن خانهشان برپا میکردند. امروزه اما خانهها زودتر به پیشواز میروند؛ به پیشواز درختی که برپاییاش حکایت از آمدن روزهای مقدس و رفتنش از خانه به معنای پایان این روزهاست.
عکس: Colourbox
بازسازی صحنه تولد مسیح
برخی خانوادهها هم در نزدیکی یا پای درخت کریسمس، یک گوشه، "مهد میلاد" بر پامیکنند؛ مجسمههایی کوچک و ظریفی از سه مغ (سه پادشاه مقدس از شرق)، مریم مقدس، یوسف، چوپان و جانورانی مثل خر و گاو و گوسفند که رویداد تولد مسیح را به روایت مسیحیان که در یک آخور اتفاق افتاده به تصویر میکشند. در میانه تصویر هم گهوارهای است که کودک درون آن مسیح است.
عکس: Imago/blickwinkel/McPhoto/A. Schauhuber
بازارهای کریسمس؛ بازارهای شیر مرغ تا جان آدمیزاد
در قرن چهاردهم میلادی نخستین بازارهای کریسمس به راه افتادند؛ بازارهایی که به طور معمول دور و بر کلیساها بر پا میشدند. این بازارها معمولا با نخستین آخرهفته از مجموع ۴ آخرهفته مانده به کریسمس کار خود را آغاز میکنند. این بازارها تشکیل شدهاند از غرفههای کوچک غرق در رنگ و نور و تزیینات کریسمس که همه چیز دارند؛ از خوراکیهای مناسب این روزها تا شراب داغ و اسباببازیها و وسایل زینتی.
عکس: picture-alliance/dpa/B. Settnik
عبادت با موسیقی و آواز
در شب کریسمس که نقطه اوج جشنها و مراسم مربوط به این روزهاست، بسیاری از شهروندان آلمان برای شرکت در مراسم دعا و نیایش به کلیسا میروند. در کلیسا به آوازها و آهنگهای نواخته شده و داستانهایی که از انجیل روخوانی میشوند، گوش میسپارند. گاهی بچهها در این شب روایت تولد مسیح را به روی صحنه میبرند.
عکس: picture-alliance/dpa
از غاز تا بازکردن هدیه
اما خوراک مرسوم شب کریسمس چیست؟ در آلمان برخی خانوادهها برای این شب شامی سنتی در نظر میگیرند که غاز بخش اصلی آن است. در برخی دیگر از خانوادهها شام شب کریسمس سبک است تا زود خورده شود و جمع شود و بچهها زیاد منتظر گرفتن اجازه برای باز کردن هدیههاشان که به مناسبت کریسمس دریافت کردهاند نمانند؛ لحظهای که برای بچهها نقطه اوج و زیباترین بخش از جشنهای ایام کریسمس است.
عکس: picture-alliance/P. Pleul
آوازخوانی و داستانخوانی گروهی
در شب کریسمس در برخی خانوادهها برای بچهها داستانهای مربوط به شبهای مقدس را میخوانند و یا با هم آوازهای مرسوم در این روزها را میخوانند.