ستاره‌شناسان رصدخانه جنوبی اروپا در شیلی می‌گویند برای نخستین بار مراحل اولیه انفجار یک ابرنواختر را مشاهده کرده‌اند. این ستاره در حال نابودی که ۱۵ برابر پرجرم‌تر از خورشید است در حدود ۲۲ میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد و در کهکشانی به نام NGC 3621 در صورت‌ فلکی هیدرا واقع شده است.

با توجه به این که شکل چنین انفجارهایی تا امروز به دلیل سرعت بسیار بالای وقوع آن‌ها به سختی قابل تعیین بود، دانشمندان باید برای تایید این رخداد کیهانی خیلی سریع عمل می‌کردند.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

این انفجار عظیم کیهانی در تاریخ ۱۰ آوریل ۲۰۲۴ ردیابی شد و پژوهشگران توانستند تنها ۲۶ ساعت پس از شناسایی اولیه و ۲۹ ساعت پس از آنکه مواد درون ستاره برای نخستین بار سطح ستاره را شکافتند، این انفجار را مشاهده کنند.

به گفته پژوهشگران، هندسه یک انفجار ابرنواختری اطلاعات بنیادینی در خصوص مراحل تحول ستاره‌ها و فرایندهای فیزیکی منجر به آن ارائه می‌دهد.

بیشتر بخوانید: نخستین ستارگان گیتی ممکن است همچنان وجود داشته باشند

محققان می‌گویند سازوکار دقیق انفجارهای ابرنواختری ستاره‌های پرجرم، یعنی ستارگانی که بیش از هشت برابر خورشید جرم دارند، همچنان به طور دقیق شناخته نشده و هنوز از پرسش‌های بنیادی به شمار می‌رود که دانشمندان می‌خواهند به آن پاسخ دهند.

ستاره‌های بزرگ از این دست، عمر نسبتا کوتاهی دارند. این ستاره، که از نوع ابرغول سرخ بود، هنگام مرگ حدود ۲۵ میلیون سال عمر داشت. در مقایسه، ستاره ما یعنی خورشید بیش از ۴.۵ میلیارد سال عمر دارد و به گفته دانشمندان هنوز چند میلیارد سال دیگر نیز عمر خواهد کرد.

به گفته ستاره‌شناسان بخش باقیمانده این انفجار احتمالا به یک ستاره نوترونی، یعنی یک بازمانده ستاره‌ای بسیار چگال، تبدیل می‌شود.

انفجار ابرنواختری چیست؟

ستارگان پرجرم گیتی برای کیهان‌شناسان سوژه‌های جذاب و حیرت‌برانگیزی به شمار می‌روند. به بیان ساده، وقتی که یک ستاره به پایان عمر خود نزدیک می‌شود، عناصر تشکیل دهنده‌آن به نوبت می‌سوزند.

دم‌دست‌ترین عنصر برای سوختن در این کوره کیهانی، هیدروژن است و پس از تمام شدن آن، هلیوم و به تدریج عناصر دیگر و در پایان نوبت به آهن می‌رسد.

بیشتر بخوانید: سفر در زمان؛ تونلی به جهان‌های دیگر

سوختن آهن برخلاف عناصر دیگر، مستلزم صرف مقدار زیادی انرژی است و آن انرژی‌که پیش از آن برای پایداری کلی سیستم و غلبه ‌بر نیروی گرانش صرف شده بود باید در این مرحله صرف سوختن آهن ‌شود. این فرایند سبب می‌شود که که هسته‌ ستاره منقبض ‌شود و دمای آن بالا برود.

بیشتر بخوانید: گیتی ما ممکن است در مرکز یک سیاهچاله درون گیتی دیگری باشد

به همان میزان که دما بالاتر می‌رود، آهن نیز سریع‌تر می‌سوزد. این فرایند در ادامه تا جایی پیش می‌رود که هسته‌ستاره دچار فروپاشی می‌شود و ستاره‌ای عظیم، در کسری از ثانیه به اندازه زمین کوچک می‌شود.

این همان مرحله‌ای است که در جریان آن، چگالی هسته به قدری بالا می‌رود که تبهگنی الکترون‌ها رخ می‌دهد و به دلیل چگالی زیاد، الکترون‌ها و پروتون‌ها با یکدیگر برخورد کرده و مقدار زیادی نوترون و نوترینو تولید می‌شود.

بیشتر بخوانید: طرح جدید برای ساخت "ماشین زمان" و ملاقات با خودمان در گذشته

از این رو در ادامه این فرایند، یک انفجار ابرنواختری رخ می‌دهد و سرنوشت ستاره، بسته به جرم اولیه آن، به یک ستاره‌ نوترونی یا به یک سیاهچاله ختم می‌شود.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

کیهان‌شناسان می‌گویند در حال حاضر ابرنواختری که بتواند یک گزینه تهدیدآمیز برای حیات ما باشد شناخته نشده است. زمان انفجار ستاره ابرغول سرخ شبان‌شانه، یا همان اِبط الجوزا (Betelgeuse) در صورت فلکی جبار و در فاصله حدود ۶۵۰ سال نوری که پیش از این تصور می‌شد در آستانه انفجاری ابرنواختری است، هنوز مشخص نیست.

این عدم قطعیت در تعیین زمان انفجار، به حدی است که دانشمندان احتمال می‌دهند انفجار این ستاره ممکن است در زمانی بین همین حالا تا ۱۰۰ هزار سال آینده صورت بگیرد.