با رشد شبکه‌های اجتماعی آن‌لاین نظیر فیس‌بوک، توییتر، اینستاگرام و تلگرام، فضای اینترنت هم بیش از پیش به محلی برای همفکری و مبادله نظر برای پرتوافکنی بر مسایل مختلف تبدیل شده است. بسیاری از کاربران توییتر و فیس‌بوک در سراسر جهان روزانه بخشی از فعالیت‌های آن‌لاین خود را به همفکری یا اشتراک‌گذاری نظر و واکنش خود نسبت به موضوعات روز اختصاص می‌دهند.

فضای شبکه‌های اجتماعی ایرانیان نیز در اینترنت از این قاعده مستثنی نیست. اگرچه در بسیاری موارد کمپین‌های آن‌لاین درباره موضوعاتی مرتبط به نقض حقوق بشر یا اخبار روز نظیر شلاق زدن کارگران آق‌دره ایجاد می‌شوند اما اخیرا موضوعات مرتبط با زندگی شهری نیز وارد صحنه شده‌اند.

کمپین‌های هشتگی عموما به طور گسترده به موضوعاتی درباره زندگی شهری نیز پرداخته‌اند، و افراد از طریق توییت کردن یا پست فیس‌بوکی نوشتن در پی تصحیح رفتارهای نادرست عمومی در فضاهای شهری هستند.

یکی از این ابتکارات آن‌لاین، مربوط به انتقاد از شیوه نادرست رانندگی در ایران است. کاربران توییتر با ایجاد هشتگ "بین_خطوط_برانیم" انتقادات خود درباره ایرادهای رانندگی خصوصا در شهرها را به اشتراک گذاشته‌اند.

یکی از کاربران توییتر با استفاده از هشتگ بین_خطوط_برانیم می‌نویسد: «فرهنگ نه ذاتیه نه موروثی. فرهنگ یه امر اکتسابیه. باید از خودمون شروع کنیم من #بین_خطوط می رانم. #بین_خطوط_برانیم». یکی دیگر از کاربران نیز اینگونه شکایت خود از سختی تغییر فرهنگ رانندگی در ایران را بیان می‌کند: «در جنگ #بین_خطوط_برانیم خیلی احساس تنهایی می‌کنم راستش، حتی تبلیغ برای ری‌شهری و دری‌نجف‌آبادی هم اینهمه سخت نبود.»

بیشتر بخوانید: کارزارهای آنلاین در ایران برای مقابله با ترافیک و آلودگی

هشتگ (hashtag) که علامت آن به شکل # است، امکان جستجوی کلمه‌ای را که پس از # قرار می‌گیرد فراهم می‌کند. برای مثال وقتی در توییتر یا فیس‌بوک درباره نامزدهای مجلس می‌نویسید و در کنارش هشتگ انتخابات (#انتخابات) می‌گذارید، هر کس که هشتگ انتخابات را در توییتر جستجو کند به همه توییت‌هایی که در آن‌ها این هشتگ به کار برده شده از جمله توییت شما دست می‌یابد. استفاده از هشتگ‌نویسی از سال ۲۰۱۲ برای عبارات فارسی ایجاد شد.

برخی نیز با استفاده از کمپین #بین_خطوط_برانیم، به دیگر مسایل مربوط به رانندگی توجه کرده‌اند. یکی از کاربران توییتر نوشته است: «کاشی بعد کمپین #بین_خطوط_برانیم یک فکری هم به حال بوق‌های ممتد بعد سبز شدن چراغ سر چهارا‌ها بکنید. مردم فکر می‌کنن هرچی بیشتر بوق بزنن زودتر رد میشن».

بیشتر بخوانید: راه‌اندازی کمپین "تقوا در دنیای مجازی" برای مدیریت شبکه‌های اجتماعی

برخی نیز از این هشتگ استفاده کرده‌اند تا کلا موضوع را به سمتی دیگر بکشانند و هر چه گلایه در "دل تنگ"شان دارند در میان بگذارند. یکی از کاربران توییتر نوشته است: «بعد کمپین #بین_خطوط_برانیم، یه کمپینم #به_موقع_سرقرار_برویم بذارین که واقعا درده...» و دیگری نیز نوشته است که "تو این مملکت کمپین #کتاب_بخوانیم خیلی ضروری‌تر از #بین_خطوط_برانیم هست به خدا".

آشغال نریختن یا جمع کردن، مساله این است

انتقاد از دیگر رفتارهای نادرست نیز تنها در حد شکایت باقی نمانده و کمپین‌های هشتگی دیگری هم در این میان شکل گرفته‌اند که کمپین هشتگی "آشغال_نریزیم" یکی از آخرین‌ها در این زمینه است.

یکی از کاربران می‌نویسد: «یه کم همفکری کردیم قرار شد هشتگ بزنیم #آشغال_نریزیم. کمک کنین...هُل بدین...خودمون فرهنگ‌مون رو می‌سازیم...» و کاربر دیگری می‌نویسد: «به كمپين #اشغال_نریزیم بپيونديد لطفاً، زندگى خوب و تميز لياقت همه است.»

البته برخی از کاربران از هشتگ آشغال_جمع_کنیم نیز استفاده می‌کنند. یکی از کاربران می‌نویسد: «با گفتن #آشغال_نریزیم هيچی درست نميشه به جای اين حرفا بريم يه جايی تو طبيعت آشغال_جمع_کنیم.»

اما گروهی از کاربران به این موضوع اعتراض دارند و می‌گویند اگر به دنبال ایجاد تغییر هستیم باید بر تغییر رفتار مشکل‌دار که همان آشغال ریختن است تمرکز کنیم نه صرفا بر مهار تبعات آن و برای مثال ترویج آشغال جمع کردن.

یکی از کاربران در همین زمینه و با اشاره به آلودگی محیط زیست می‌نویسد: «نه گردشگران توجه می‌کنند نه نهادهای رسمی. هر چقدرهم فعالان محیط زیست زباله جمع کنند تنها با آموزش شهروندی می‌شود کم‌اش کرد.»

اما کاربر دیگری انتقاد دارد که "۹۹ درصد ملت اینجا حضور ندارن که ببینند. تازه اینهایی که اینجان و می‌خونن از این کارها نمیکنن." و کاربر دیگری گناه آشغال ریختن را به دولت و حکومت برمی‌گرداند و می‌نویسد که "در مسئله‌ی زباله خیلی بیشتر از تعهد شهروندان، مسئولیت‌پذیری دولت و حاکمیت در قبال وظایف قانونیش اهمیت داره."

کمپین‌های هشتگی اما به این موارد محدود نمی‌شود. برخی از کاربران توییتر با دست به دست کردن دیگر موارد حایز اهمیت، برای تغییر رفتار عمومی شهروندی تلاش می‌کنند. از میان مواردی که در توییت‌ها به صورت ایجاد هشتگ به آن‌ها اشاره شده می توان به مواردی نظیر هشتگ سه_شنبه_های_بدون_خودرو که هدف از آن کاهش آلودگی هوا است، و یا هشتگ از_فروشنده_نایلون_نمیگیرم برای حفظ محیط زیست از طریق کاهش استفاده از پلاستیک، اشاره کرد.