بر طبق آمار مراکز درمانی در روزهای تشدید آلودگی هوای تهران، شمار بیماران تنفسی افزایش چشمگیری می‌یابد. بیشترین عامل تشدید بیماری‌های سیستم قلبی، عروقی و ریوی، افزایش آلاینده‌های دی اکسید گوگرد، ذرات معلق و منواکسید کربن است.

روزانه بیش از یک‌هزار تن مواد آلاینده در هوای تهران منتشر می‌شود. بیشترین این آلاینده‌ها مربوط به اکسیدهای گوگرد است. پس از آن به ترتیب اکسیدهای نیتروژن، منواکسید کربن و هیدروکربن‌های سوخته نشده، قرار دارند.

همچنین بیش از ۸۰۰ هزار واحد صنعتی مستقر در تهران سهم بزرگی در آلودگی این شهر دارند اما ۸۸ درصد آلودگی هوای تهران ناشی از آلایندگی وسایل نقلیه است.
به گفته کارشناسان تغییرات جوی، وجود خودروهای فرسوده، بی‌کیفیت و آلوده کننده و کیفیت نازل سوخت از دلایل عمده آلودگی هوا محسوب می‌شود.

بر طبق آمار روزانه یک هزار و ۷۰۰ خودرو در شهر تهران شماره‌گذاری می‌شود. این تعداد در یک سال به ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار خودرو می‌رسد و که نقش عمده‌ای در افزایش آلودگی هوای تهران دارند.

موفقیت "برنامه جامع" در پرده ابهام

در سال ۱۳۷۹ برنامه‌ای تحت عنوان «برنامه جامع مبارزه با آلودگی هوای تهران» تصویب شد که بر طبق این برنامه مقرر شد ظرف مدت ۱۰ سال هوای پایتخت به کیفیت سالم و قابل تنفس برسد.

این برنامه شامل ۷ محور استاندارد سازی خودروهای نو، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، ارتقای حمل و نقل عمومی، بهبود کیفیت سوخت، معاینه فنی خودروها، مدیریت ترافیک و آموزش همگانی است.

در دهمین سال اجرای این برنامه «کمیته اضطراری آلودگی تهران» دوشنبه ۱ آذر (۲۲نوامبر) اعلام کرد «به دلیل طولانی شدن هوای آلوده و ناسالم و افزایش میزان آلاینده‌ها ، کلیه‌ی ادارات، نهادها، سازمان‌ها ، بانک‌ها، مدارس و دانشگاه‌های شهر تهران در روز چهارشنبه سوم آذرماه ، تعطیل خواهد بود.»

دکتر کهرم، کارشناس محیط زیست در تهران در مصاحبه با دویچه‌وله علت تعطیلی چهارشنبه را سنگینی و آلودگی بالای هوا در این شهر می‌داند. به باور وی این اتفاق حاصل انباشت آلاینده‌هایی است که توسط خودروها و کارخانه‌ها تولید شده است.

برنامه‌ای برای پنج‌سال آینده

مهرماه امسال نیز، مدیرکل محیط زیست استان تهران از تصویب نهایی "برنامه پنج ساله کاهش آلودگی هوای تهران" تا زمان برگزاری مراسم سالگرد انقلاب اسلامی در اواخر بهمن ماه خبر داد. این خبر در حالی اعلام شد که مشخص نیست برنامه ده‌ساله‌ی مبارزه با آلودگی هوای تهران چه نتایج مشخص و ملموسی داشته است.

دکتر کهرم در این‌باره معتقد است که گرچه این طرح نتیجه مشخصی نداشته و یکی از دلایل عدم موفقیت آن، افزایش تعداد اتومبیل‌ها در سطح شهر تهران است. وی وجود ۲میلیون و ۸۰۰ هزار اتومبیل و در همین حدود موتوسیکلت را بسیار بیشتر از ظرفیت این شهر می داند و می‌افزاید: «نیمی از این اتومبیل‌ها و موتور سیکلت‌ها از زیر بار معاینه فنی فرار می کنند.»

آقای کهرم معتقد است دولت در چهارچوب برنامه دهساله کارهای مثبت زیادی انجام داده است: «گازسوز کردن تاکسی‌ها و اتوبوس‌ها، عرضه بنزین بدون سرب و راه اندازی مترو که به طور حتم تاثیر خواهد داشت.»
وی تصریح می‌کند که برای حل مشکل باید از افزایش جمعیت و تعداد خودروها جلوگیری کرد و سوخت‌های پاک را مورد توجه قرار داد:«مساله کاهش جمعیت شهر تهران هم مورد بررسی است که البته باید دید تا چه میزان دولت موفق خواهد بود.»

آقای کهرم در مورد اضافه شدن سالانه صدها هزار خودرو به خودروهای موجود در تهران و کیفیت پایین این اتومبیل‌ها، اقدامات پلیس راهنمایی و رانندگی را موثر می‌داند: «به دستور سازمان حفاظت محیط زیست بسیاری از خودروهایی که تولید آلودگی می‌کنند شماره نمی‌شوند و اجازه تردد در شهر تهران را ندارند. دولت همچنین برنامه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده را دارد. اما به نظر می رسد با توجه به تعداد بالای جمعیت‌، اتومبیل‌ها و موتوسیکلت‌ها، این اقدامات همچون قطره‌ای در دریا به نظر می‌رسد.»

تردید در مورد اجرای برنامه‌های مصوب

یوسف رشیدی، مدیر عامل سازمان کنترل کیفیت هوای تهران از "لغو ممنوعیت شماره‌گذاری خودروهای دیزل در کلانشهرها " ابراز نارضایتی می‌کند: «این خودروها منبع اصلی تولید ذرات با قطر ۲/۵ میکرون هستند که مشکلات اصلی تنفسی را برای شهروندان ایجاد می‌کند. به طور عامیانه بگویم محیط زیست تحویل گرفته نمی‌شود؛ بهتر است اول ما به خودمان احترام بگذاریم و سپس از مردم بخواهیم که به تصمیم‌گیری‌های ما در کاهش آلودگی عمل کنند.»

علی اشرفی‌پور مدیرکل محیط ‌زیست استان تهران معتقد است ۴سال زمان صرف بحث بازنگری برنامه کاهش آلودگی هوا به هدر رفته است:« به نظر نمی‌رسد که تا ۷ماه دیگر هم برنامه‌ای داشته باشیم. این درحالی است که با توجه به فصل پاییز و زمستان هوا در حالت سکون است و حتما هوای تهران در شرایط هشدار و اضطرار قرار می‌گیرد.»

دکتر کهرم در پاسخ به این پرسش که با توجه به نتایج برنامه ده‌ساله و اظهارات مسوولان در مورد عدم اجرای صحیح برنامه، آیا "برنامه پنج‌ساله کاهش آلودگی هوای تهران" ضمانت اجرایی خواهد داشت تصریح می‌کند: «برنامه‌ها ضمانت اجرایی دارد اما میزان موفقیتش بستگی به عمل دارد. یعنی نحوه عمل و توانایی عمل مساله دیگر است. حالا باید دید که آیا بودجه لازم در برنامه پنج‌ساله به این امر اختصاص داده می‌شود و دولت در اجرای آن موفق خواهد بود.»

مهدی محسنی
تحریریه: فرید وحیدی