به گزارش خبرگزاری مهر، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، روز یکشنبه (۹ شهریور / ۳۱ اوت) در نشست خبری مشترک با همتای فنلاندی خود اعلام آمادگی کرد که با سعود الفیصل، وزیر امور خارجه عربستان، دیدار و همکاری داشته باشد تا روابط دو کشور گسترش پیدا کند.

او گفت برای سفر به عربستان آمادگی دارد و از حضور همتای عربستانی خود در ایران نیز استقبال می‌کند. ظریف گفت اولین فرصت دیدار میان وزرای امور خارجه دو کشور در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل خواهد بود. وی افزود امیدوار است که دو طرف از این فرصت استفاده کنند.

وزیر امور خارجه ایران گفت: «جمهوری اسلامی ایران همواره علاقه‌مند به حسن همجواری بوده، عربستان یکی از مهمترین کشورهای منطقه است که دارای نقش و نفوذ گسترده است و برای جمهوری اسلامی ایران اهمیت دارد.»

ظریف به سفر هفته گذشته معاون خود، حسین امیر عبداللهیان، به عربستان سعودی اشاره کرد و گفت: «بسیار خوشحالم در سفر معاون وزیر خارجه و دیدار وی با آقای سعود الفیصل گفتگوهای مثبت و با نگرش به آینده بین دو طرف صورت گرفت. امیدوارم این گفتگوها زمینه را برای گسترش روابط فراهم کند.»

عبداللهیان روز یکشنبه ۲۴ اوت (۲ شهریور) عازم عربستان شد و با وزیر امور خارجه این کشور دیدار کرد. سفر او به عنوان شکستن یخ رابطه میان دو کشور تلقی شد. معاون وزیر امور خارجه ایران به عنوان اولین مقام رسمی دولت ایران پس از روی کار آمدن حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور و پس از ۳۰ سال رابطه دیپلماتیک پرتنش به ریاض، پایتخت عربستان، سفر کرد.

عوامل نزدیک‌کننده دو کشور

محمد جواد ظریف در نشست مطبوعاتی روز یکشنبه خود اشاره کرد به اینکه دو کشور ایران و عربستان با خطرات بسیاری روبرو هستند و بایست با هم همکاری کنند. او گفت: «افراط، خشونت و ترویج آن در جهان اسلام منافع دو کشور ایران و عربستان را تهدید می کند و هر گونه فرقه‌گرایی خطری برای دو کشور است و ما باید به عنوان نیروی واحد همکاری کنیم.»

ایران و عربستان سعودی سالهاست با سوء‌ظن به یکدیگر می‌نگرند و بر سر نفوذ بیشتر در منطقه با هم رقابت دارند. روابط دو کشور با شروع جنگ داخلی در سوریه تیره تر شد. عربستان سعودی از گروه‌های مخالف رژیم بشار اسد حمایت می‌کند، در حالی که ایران در این مدت از رژیم اسد پشتیبانی کرده است. عربستان سعودی همچنین ایران را متهم به حمایت از شورش‌های شیعیان در کشورهای یمن و بحرین کرده است.

اما به عقیده ناظران سیاسی، تغییر وزن سیاسی ایران در منطقه و خطر تروریست‌های "دولت اسلامی" و قدرتمند شدن آنان در عراق که همسایه با هر دو کشور است، از جمله عوامل مهمی هستند که ایران و عربستان را به هم نزدیک کرده‌اند. این نزدیکی از جمله در حمایت هر دو کشور از حیدر عبادی، نخست وزیر جدید عراق، نمایان شد.

از جمله علیرضا نامور حقیقی، استاد علوم سیاسی در وانشگاه تورنتو، در مصاحبه با دویچه وله گفت که از سویی "بهبود روابط ایران با غرب به عربستان هشدار داده که دیگر نمی‌تواند مانند قبل آتش بیار معرکه تحریم علیه ایران باشد و در نتیجه به نفع این کشور است که مسائلش را با ایران هرچه زودتر حل کند".

از سوی دیگر ایران و عربستان به این نتیجه رسیده‌اند که برای مقابله با خطر "دولت اسلامی" بهتر است با هم همکاری کنند. نامور حقیقی گفت: «به نظر می​رسد که عربستان در حمایت از گروه​های مسلح محتاط تر شده و می​داند که ممکن است این گروه​ها تغییر جهت بدهند و سر لوله تفنگ‌شان را به جهتی تغییر بدهند که منافع عربستان در آنجا وجود ندارد. بنابراین برای پرهیز از چنین وضعیتی باید دید عربستان تا چه حد آماده همکاری با ایران در مقابل داعش است.»

تاکید شورای همکاری خلیج فارس بر همکاری با ایران

روز شنبه (۸ شهریور / ۳۰ اوت)، یک روز پیش از برگزاری این نشست مطبوعاتی، وزیران امور خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در شهر جده در عربستان سعودی با هم دیدار کردند.

به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، در بیانیه پایانی نشست شورای همکاری خلیج فارس آمده است که وزرای امور خارجه کشورهای عضو این شورا درباره روابط با ایران، آتش‌بس میان اسرائيل و سازمان حماس در غزه، اعتراضات شیعیان در یمن و جنگ در لیبی بحث کرده‌اند. کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس درباره این موضوع‌ها با هم اختلاف نظر دارند.

خبرگزاری ایسنا می‌نویسد که شورای همکاری خلیج فارس بر همکاری اعضایش با ایران تاکید کرده است. به گزارش این خبرگزاری، وزیران امور خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس با صدور بیانیه‌ای "بر اهمیت روابط همکاری بین کشورهای عضو شورا و ایران بر اساس اصل احترام به حق حاکمیت کشورهای منطقه، عدم مداخله در امور داخلی کشورهای عضو شورا، اصل حسن همجواری و خودداری در استفاده از زور و تهدید تاکید کردند".

به گزارش "ایسنا" به نقل از سایت "الوئام"، شورا بر اهمیت "عاری‌سازی منطقه از سلاح‌های کشتار جمعی از جمله سلاح‌های هسته‌ای" تاکید کرده است.

در این بیانیه همچنین بر حق حاکمیت امارات بر جزایر سه‌گانه تاکید و اقدام ایران در خصوص این جزایر باطل دانسته شده است. در ضمن از ایران خواسته شده به تلاش‌های امارات برای حل این مسئله بوسیله انجام مذاکرات مستقیم و ارجاع به دادگاه لاهه پاسخ دهد.

تلاش کشورهای عربی برای نزدیکی

از دستاوردهای نشست شورای همکاری خلیج فارس گامی بود که برای رفع تنش میان قطر از یک سو و سه کشور عربستان، امارات و بحرین از سوی دیگر برداشته شد.

سایت خبری "الاقتصادیه" به نقل از وزیر امور خارجه عمان، یوسف بن علوی، می‌نویسد که دیپلمات‌های عربستان، امارات و بحرین به قطر باز خواهند گشت.

سفیران این سه کشور در ماه مارس گذشته از قطر فرا خوانده شده بودند. عربستان، امارات و بحرین به حمایت قطر از اخوان المسلمین انتقاد داشتند. کشور عمان در این میان نقش واسطه را ایفا کرده است.

به گزارش خبرگزاری آلمان، عربستان خواستار آن است که عضویت قطر در شورای همکاری خلیج فارس به حالت معلق درآید.

کویت، بحرین، عربستان سعودی، قطر، امارات متحد عربی و عمان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس هستند. قرار است این کشورها امروز یکشنبه درباره خواست عربستان بحث کنند.

قطر که برگزارکننده جام جهانی فوتبال سال ۲۰۲۲ است ماه‌هاست با دیگر کشورهای منطقه خلیج فارس در منازعه به سر می‌برد.