"جنبش مقاومت اسلامی فلسطین" (حماس) تشکلی سیاسی – نظامی است که در سال ۱۹۸۷ میلادی توسط اسلام‌گرایان افراطی تاسیس شد. رهبری سیاسی این تشکل را از سال ۱۹۹۶ خالد مشعل برعهده داشته است. او اکنون اعلام کرده که قصد دارد از سمت خود کنار برود. مقر دفتر سیاسی حماس از یک سال پیش به دمشق پایتخت سوریه منتقل شده است.

ناخشنودی حماس از کناره‌گیری مشعل

اسلام‌گرایان افراطی حماس پس از درگیری‌هایی که میان آنها و گروه فتح در تشکیلات خودگردان فلسطین رخ داد باریکه‌ی غزه را تصرف کردند. رهبری حماس در این منطقه را اسماعیل هنیه بر عهده دارد. در بیانیه‌ای که روز شنبه (۱ بهمن/۲۱ ژانویه) در غزه منتشر شد با تایید قصد مشعل برای کناره‌گیری به علت آن اشاره‌ای نشده است.

به گزارش خبرگزاری آلمان در بیانیه‌ی یاد شده آمده است «رهبران حماس امیدوارند آقای مشعل از قصد خود منصرف شود و تصمیم در این مورد را به شورای نمایندگان واگذارد.» مطابق قوانین داخلی این تشکیلات، تصمیم‌گیری در مورد ریاست دفتر سیاسی بر عهده‌ی شورایی است که نقش پارلمان را بازی می‌کند. در بیانیه تاکید شده موضوع درخواست کناره‌گیری مشعل با در نظر گرفتن "مصالح مهم جنبش" در این شورا بررسی خواهد شد.

مشعل مخالف ادامه‌ی نظامی‌گری؟

حماس زمان و مکان نشست شورا و زمان برگزاری انتخابات اعضای جدید آن را مخفی نگه می‌دارد. رای‌گیری در باریکه‌ی غزه‌، غرب اردن، زندان‌های اسرائیل و اقامت‌گاه‌های آوارگان فلسطینی انجام می‌شود. این تشکل موجودیت اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد و با مذاکرات صلح در منطقه مخالف است. شبه‌نظامیان حماس گاه و بی‌گاه وارد درگیری نظامی با اسرائیل می‌شوند و به سوی این کشور موشک و خمپاره پرتاب می‌کنند.

خالد مشعل در هفته‌های اخیر بارها اعلام کرده که طرفدار انجام اصلاحات در تشکیلات حماس، کنارگذاشتن فعالیت‌های نظامی و تبدیل شدن به یک حزب سیاسی و علنی است. او در ماه نوامبر سال گذشته نیز در دیدار با محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین تاکید کرد که حماس رفته رفته از عملیات نظامی دوری می‌جوید و بر فعالیت‌های سیاسی متمرکز می‌شود.

پایان دادن به انزوای بین‌المللی

برخلاف اظهارات مشعل رهبران نظامی حماس و اسماعیل هنیه بارها بر ادامه مبارزه مسلحانه تاکید کرده‌اند. ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا، اسرائیل و شماری از کشورهای غربی گروه حماس را یک تشکیلات تروریستی می‌خوانند. نشریه انگلیسی گاردین، ۲۸ دی‌ماه از قول یک منبع نزدیک به حماس نوشت خالد مشعل قصد دارد رهبران این تشکل را متقاعد کند با تبدیل شدن به یک تشکل سیاسی به انزوای بین‌المللی خود پایان دهد.

خالد مشعل از جمله رهبران حماس است که اعتقاد دارد باید با همکاری فتح جریان "آشتی ملی" میان فلسطینیان را پیش برد و با تشکیل یک دولت ائتلافی زمینه‌ی اتحاد میان تمام گروه‌ها را فراهم کند. دو کشور جمهوری اسلامی و سوریه از حامیان اصلی حماس محسوب می‌شوند و متهم به آموزش نظامی، تجهیز و حمایت مالی از اسلام‌گرایان افراطی هستند.

فشار اتحادیه اروپا برای از سرگیری مذاکرات

نزدیکی حماس و فتح که بزرگترین و پرنفوذترین تشکل‌های فلسطینی به شمار می‌روند می‌تواند راه مذاکرات صلح با اسرائیل را هموار کند. گفتگوهای مستقیم و رسمی میان تشکیلات خودگردان فلسطین و اسرائیل از سپتامبر سال ۲۰۱۰ متوقف شده است. کشورهای عضو اتحادیه اروپا قصد دارند با افزایش فشار بر هر دو طرف آنها را به از سرگیری مذاکرات وادارند.

قرار است مذاکرات صلح خاورمیانه یکی از محورهای دیدار وزیران خارجه اتحادیه اروپا در روز دوشنبه، سوم بهمن باشد. گفته می‌شود در بیانیه‌ای که اتحادیه اروپا آماده کرده از طرف‌های درگیر خواسته شده تمایل خود برای دست‌یافتن به یک راه‌حل مسالمت‌آمیز را به اثبات برسانند.

گفتگوهای غیررسمی اسرائیل و فلسطین

خبرگزاری فرانسه روز جمعه، ۳۰ دی گزارش داد نسخه‌ای از پیش‌نویس بیانیه‌ی وزیران خارجه‌ی اتحادیه اروپا را در اختیار دارد. بر این اساس تلاش‌های اسرائیل و فلسطین باید زمینه‌ی به واقعیت درآمدن راه‌حل دو کشور مستقل در منطقه را فراهم کند. گفته می‌شود در این پیش‌نویس سیاست اسرائیل در ارتباط با ادامه ساخت شهرک‌های یهودی‌نشین در مناطق اشغالی "نگران‌کننده" توصیف شده است.

تشکیلات خودگردان فلسطین علت قطع گفتگوهای مستقیم را خودداری اسرائیل از توقف شهرک‌سازی عنوان کرده است. بنابر گزارش‌ها از ابتدای سال جاری میلادی سه دیدار غیر رسمی میان نمایندگانی از اسرائیل و فلسطین در اردن انجام شده است. هدف از این دیدارها یافتن راهی برای از سرگیری مذاکرات مستقیم صلح بوده که ظاهرا به نتیجه‌ای نرسیده است.

در آستانه‌ی انتشار خبر کناره‌گیری خالد مشعل، سازمان حماس مذاکره با اسرائیل را "بیهوده و بی‌نتیجه" خواند و از محمود عباس خواست از تلاش برای از سرگیری مذاکرات خودداری کند. این درخواست در پی بازداشت عزیر دویک، یکی از اعضای ارشد حماس، توسط سربازان اسرائیل مطرح شد. عزیر دویک، شامگاه پنج‌شنبه، ۲۹ دی در کرانه باختری رود اردن دستگیر شد.

BK/SI