ارائه‌ی آمار قابل اعتماد و مستقل از انتخابات در جمهوری اسلامی ایران مقدور نیست. نهادهای حکومتی تنها مراجعی هستند که می‌توانند برگزاری انتخابات و نتایج آن را رصد کنند. جمهوری اسلامی به نهادهای مستقل غیردولتی اجازه نمی‌دهد در مورد انتخابات نظرسنجی مستقلی برگزار کنند و یا بر روند برگزاری و شمارش آرا نظارت داشته باشند.

در این شرایط ادعای حکومت در مورد میزان مشارکت و سلامت انتخابات به‌‌ همان میزان می‌تواند محل پرسش و تردید رسانه‌های مستقل قرار گیرد که اعلام نظر جریان‌های مخالف مبنی بر مشارکت اندک و یا عدم سلامت انتخابات.

با این حال توجه به برخی نشانه‌ها و شواهد منتشر شده درباره انتخابات مجلس نهم در ایران، تردیدهایی را در مورد میزان مشارکت مورد ادعای حکومت به وجود آورده است.

گزارش شهروند­خبرنگاران

با گذشت ساعاتی از آغاز رای‌گیری در روز جمعه ۱۲ اسفند (۲ مارس) انتشار ویدیو‌ها و تصاویر از حوزه‌های مختلف رای‌گیری نیز آغاز شد. بدین‌گونه شهروند­خبرنگاران تلاش کردند میزان مشارکت واقعی را به نمایش بگذارند.

بخش قابل توجهی از این تصاویر و ویدیو‌ها حکایت از استقبال نه چندان گرم شهروندان ایرانی از انتخابات مجلس نهم داشت. در همین حال شبکه‌های اجتماعی نیز اخبار مختلفی را در مورد میزان مشارکت در نقاط مختلف ایران در معرض نمایش گذاشتند.

یک شهروند کرجی به دویچه‌وله می‌گوید: «من از نزدیکان وهمکارانی که درحوزه‌های اخذ رای بوده‌اند خبر دارم که نیازی نبوده اصلا زمان رای‌گیری تمدید شود چون در محله‌های فقیرنشین وروستاهای حاشیه شهر کرج حتی ۱۰ درصد جمعیت رای‌دهنده درانتخابات شرکت نکرده‌اند.»
وی اضافه می‌کند: «همسرمن دریکی از شعب محله‌های پایین شهر کرج فعالیت داشت. به گفته وی فقط ۷۰۰نفر در این شعبه رای داده‌اند که بیش از ۱۰۰رای ناسزا بوده. همسرم می‌گوید پیش‌بینی شده بود که در آن شعبه حداقل ۵ هزار رای داده شود.»

آمار متناقض رسمی از انتخابات

در جریان اعلام نتایج رسمی انتخابات توسط منابع رسمی حکومتی و همچنین خبرگزاری‌های دولتی، برخی آمار توجه مخالفان را به خود جلب کرد. سایت محافظه کار "بازتاب امروز" در گزارشی از اختلاف فاحش میان آرای اعلام شده برای واجدین شرایط رای دادن در استان تهران با میزان واجدین شرایط در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ خبر داد.

بر طبق آمار منتشر شده توسط مرکز آمار ایران، واجدین شرکت در انتخابات مجلس هشتم در سال ۱۳۸۶، در استان تهران (استان‌های تهران و البرز کنونی) بیش از ۸ میلیون و ۷۹۶ هزار برآورد شده بود.

همچنین تعداد کسانی که برای اولین بار می‌توانستند در انتخابات مجلس نهم شرکت کنند در حدود ۴ میلیون نفر اعلام شد که بر این اساس در حدود ۱۵۰ هزار نفر به میزان واجدین شرایط رای دادن در تهران اضافه شد.

اما مرتضی تمدن، استاندار تهران واجدین شرایط شرکت در انتخابات استان تهران را در حدود ۵ میلیون نفر اعلام کرده است. با توجه به اینکه واجدین شرایط رای دادن در استان البرز در حدود یک میلیون و ۳۴۵هزار نفر است، به نظر می‌رسد دست‌کم ۲ میلیون ۶۰۰هزار رای‌دهنده در دو سال اخیر از تعداد واجدین شرایط در تهران کاسته شده است.

اگر واجدین شرایط شرکت در انتخابات سال ۱۳۸۸ مورد استناد قرار بگیرد، میزان مشارکت در تهران به شدت سقوط خواهد کرد و رقم رسمی اعلام شده که در حدود ۵۰ درصد برآورد شده، اعتبار خود را از دست می‌دهد. این تغییر درصد آرای تهران با توجه به جمعیت قابل توجه این استان، بر درصد مشارکت کل کشور نیز تاثیر خواهد داشت.

مشارکت صد درصدی و بالاتر

کاهش بیش از دو میلیون و ۶۰۰هزار نفری رای‌دهندگان استان تهران و البرز تنها مورد مورد استناد مخالفان نیست. خبرگزاری مهر در خبری از مشارکت ۳۸۰هزار شهروند ایلامی در انتخابات مجلس نهم خبر داد.

اما بررسی میزان واجدین شرایط رای دادن در انتخابات مجلس نهم که توسط وزارت کشور اعلام شده مشخص کرد که در این استان نزدیک به ۱۰هزار نفر بیش از واجدین شرایط در انتخابات مجلس شرکت کرده‌اند.

خبرگزاری مهر نیز پس از چند ساعت خبر اولیه را حذف کرد و تعداد شرکت‌کنندگان در انتخابات را یکصد هزار نفر کاهش داد.‌ با این حال، تصاویر خبر اولیه توسط وب‌سایت‌های مخالفان حکومت ایران منتشر شده است.

این خبرگزاری در گزارشی دیگر از مشارکت ۱۰۰ درصدی در شهر آستارا خبر داد. ناصر لطفی سیرایی به خبرگزاری مهر گفته است: «گرچه مشارکت مردم در این دوره قابل مقایسه با دوره‌های گذشته نبود و در همه جای کشور مردم با شور و شعور فراوان خود را به شعبه‌های اخذ رای رساندند، اما در کمتر منطقه‌ای آمار مشارکت ۱۰۰ درصد گزارش شده است.»

مهندسی "ناشیانه"ی انتخابات

اصلاح‌طلبان و منتقدان حکومت ایران معتقدند که حکومت در انتخابات اخیر به "مهندسی آرا" دست زده است. استراتژی که به باور علی مزروعی، از اعضای سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، نه تنها موفق نبوده که حتی بر اساس آمار اعلامی حکومت دچار تناقض است.

آقای مزروعی در یادداشتی که در سایت نوروز منتشر شده به ادعای وزارت کشور جمهوری اسلامی ایران در مورد مشارکت ۲۶ میلیون و ۴۷۲ هزار و ۷۶۰ نفر در انتخابات مجلس نهم اشاره می‌کند. بر اساس این آمار و با توجه به ۴۸ میلیون و ۲۸۸هزار و ۷۹۹ واجد شرایط در انتخابات، میزان مشارکت در حدود ۵۴ و ۸دهم درصد خواهد بود.

این فعال سیاسی منتقد حکومت ایران تصریح می‌کند: «در مورد صحت ارقام اعلامی بالا برای جمعیت واجد شرایط رای دادن و آرای ماخوذه از سوی مسئول اصلی برگزارکننده انتخابات می‌توانید به پورتال وزارت کشور رجوع کنید تا دریابید چقدر جناب وزیر در انجام یک تقسیم ساده و اعلام درصد میزان مشارکت در انتخابات دچار اشتباه و عجله شده است.»

سایت "کلمه" نیز در گزارشی درباره عدم مشارکت شهروندان در انتخابات مجلس و "آمار ضد و نقیض حکومتی" می‌نویسد: «این تناقض‌ها که ناشی از عدم شفافیت و صداقت در ارائه اطلاعات به مردم است نشانگر مهندسی ناشیانه آمار برای با شکوه نشان دادن انتخاباتی است که هیچ یک از معیار‌های شرعی و قانونی موجود در قانون اساسی جمهوری اسلامی را ندارد.»

به نظر می‌رسد تا زمانی که حکومت ایران به نهادهای مستقل غیردولتی اجازه ندهد تا در برگزاری انتخابات مشارکت داشته باشند و نظرسنجی‌های مستقل مجال طرح نیابند، انتقاد مخالفان و منتقد در مورد صحت سلامت انتخابات و امکان دستکاری شدن آرای شرکت کنندگان وجود خواهد داشت.

مهدی محسنی
تحریریه: داود خدابخش