تیموتی گایتنر وزیر خزانه‌داری آمریکا در روز سه‌شنبه (۱۰ ژانویه/۲۰ دی) رهسپار سفری دو روزه به چین شده و پس از به ژاپن خواهد رفت. او پیش از همه، با نخست وزیران دو کشور ملاقات و گفت‌وگو خواهد کرد.

در بیانیه وزارت خزانه‌داری آمریکا آمده که قصد گایتنر از این سفر، جلب رضایت مقامات چین و ژاپن برای اعمال فشار هرچه بیشتر به ایران برای محدود کردن برنامه اتمی این کشور است. سفر گایتنر تنها یک روز پس از آن انجام می‌گیرد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آغاز غنی‌سازی اورانیوم در تاسیسات اتمی فردو را تایید کرد.

تحریم بانک مرکزی ایران از سوی آمریکا در روز ۳۱ دسامبر اعلام شد و کمتر از یک هفته بعد، اتحادیه اروپا نیز از موافقت مقدماتی و اصولی بر سر واردات نفت ایران خبر داد. این در حالی است که اروپا سهم عمده‌ای از واردات نفت ایران ندارد و چین، ژاپن، هند و کره جنوبی خریداران اصلی نفت خام ایران هستند.

چین و ژاپن، دومین و سومین قدرت اقتصادی دنیا هستند و سهم ایران در تامین نیازهای نفتی این دو کشور به ترتیب ۹ و ۱۱ درصد است. چین بزرگترین خریدار نفت خام ایران در سطح جهانی است.

جلب موافقت پایدار و استراتژیک چین با تحریم نفت ایران کار آسانی برای آمریکا نیست. به نقل از خبرگزاری‌ها و محافل  دیپلماتیک، گایتنر خواهد کوشید که مقامات ژاپنی و چینی را به یافتن منابع جایگزین دیگری چون عربستان سعودی یا امارات در تامین مایحتاج نفتی‌شان متقاعد سازد.

هدف واشنگتن آن است که حلقه فشار بر منابع و نهادهای مالی ایران را هرچه تنگ‌تر سازد. اما چین همواره در برابر "تحریم‌های یک‌جانبه" آمریکا یا کشورهای غربی دیگرعلیه ایران ایستادگی کرده است.

یک سخنگوی وزارت‌خارجه چین چند روز پیش و در آخرین موضع‌گیری گفته که از نظر کشورش «تحریم راه درستی برای کاستن از معضل اتمی ایران نیست.» با این همه، چین واردات نفت خود از ایران را در ماه گذشته به نصف تقلیل داده و این تصمیم را برای ماه جاری نیز تمدید کرده است. این اقدام و انتقادهای چین از کیفیت نازل صادرات ایران چون سنگ آهن، موجب شده که پاره‌ای تحلیل‌گران از "تحریم پوشیده" ایران توسط چین سخن بگویند.

مشوق‌های آمریکا به چین

دولتمردان چینی با پایین نگاهداشتن عمدی نرخ برابری یوان در برابر دلار، صادرات خود را رونق بخشیده و بازار واردات را کنترل کرده‌اند. این سیاست همواره مورد انتقاد و حمله آمریکا بوده اما از قرار معلوم، وزیر خزانه‌داری این کشور در سفر خود به چین، به‌خلاف معمول از این سیاست انتقاد نخواهد کرد.

 شاهد این مدعا آن است که چین در آخرین گزارش وزارت خزانه‌داری آمریکا به دستکاری در ارزش واقعی یوان متهم نشده است. چین در گزارش‌هایی که این وزارت‌خانه هر شش ماه یک‌مرتبه منتشر می‌کند، همواره کشوری خوانده می‌شود که در اعلام ارزش پول رایج خود و نرخ برابری آن با سایر ارزها تقلب می‌کند. طبق ارزیابی نهادهای اقتصادی آمریکا، چین برای شکوفا ماندن افتصاد و صادرات خود، ارزش یوان را ۲۴ درصد از بهای واقعی آن کمتر اعلام می‌کند.

بهای یوان و موضوع صادرات چین، از مسائل مطرح در مبارزات انتخاباتی آمریکا نیز هست. میت رامتی که در حال حاضر شانس و نامزد اصلی جمهوریخواهان برای ورود به کاح سفید است، اعلام کرده که در صورت پیروزی، چین را رسما دولتی متقلب معرفی می‌کند.

این در حالی است که پکن بزرگ‌ترین بستانکار تجاری ایالات متحده است و حجم سرمایه‌گذاری پکن در اوراق قرضه آمریکایی بالغ بر ۱،۱ بیلیون دلار می‌شود.

دولت اوباما با وجود پاره‌ای تنبیهات گمرکی و وضع کردن تعرفه‌های بالا برای واردات چین، می‌کوشد مواضع دوستانه با این کشور را حفظ کند زیرا این موضع دستکم در جلب حمایت چین به مشارکت در تحریم ایران موثر خواهد بود. به گفته ناظران سیاسی و اقتصادی، امکان دارد که تیموتی گایتنر در سفر به چین، امتیازاتی تجاری به چینی‌ها پیشنهاد دهد تا آنها را تشویق به تغییر در مبدا نفت خام وارادتی خود کند.

سفر نخست وزیر چین به سه کشور نفت‌خیز

وزارت خارجه چین با انتشار یک بیانیه از سفر ون جیابائو نخست وزیر چین به عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی خبر داده است. هدف این سفر که قرار است از ۱۴ تا ۱۹ ژانویه (۲۴ تا ۲۹ دی‌ماه) انجام شود، توسعه روابط دو جانبه، تحولات منطقه و مسایل ایران عنوان شده است. نخست وزیر چین در این سفر با پادشاه عربستان سعودی، معاون امیر امارات و نخست وزیر قطر دیدار خواهد داشت.

در بیانیه وزارت‌خارجه چین آمده که ون جیابائو در نشستی که در خصوص انرژی در ابوظبی برگزار می‌شود سخنرانی می‌کند و سیاست کشورش در زمینه انرژی را نیز روشن خواهد ساخت.

این سفر در حالی اعلام می‌شود که وزیر امور خارجه ژاپن نیز سه روز گذشته را در منطقه خاورمیانه به سر برده است. ژاپن بر اساس گزارش‌های موجود در صدد جایگزین کردن کشورهایی چون عربستان سعودی برای پر کردن خلاء احتمالی نفت خام ایران است. عربستان سعودی پیش‌تر وعده کرده که در صورت کمبود یا کاهش عرضه نفت خام در بازار جهانی، از ظرفیت‌های تولید اضافی خود برای پر کردن این خلاء بهره گیرد.

MDM/SJ