در اسفند ماه گذشته و درست پیش از حملات آمریکا علیه لیبی، دولت اوباما به طور فشرده درگیر بحث‌های داخلی بود. این بحث‌ها درباره لزوم استفاده آمریکا از امکان جدیدی در جنگ نظامی جریان داشت: حمله سایبری، به منظور غیر فعال و حتی مختل کردن سیستم دفاعی هوایی دولت قذافی که تهدیدی برای هواپیماهای جنگی آمریکا و متحدان‌اش محسوب می‌شد.

نیویورک تایمز در گزارشی به بحث‌های مخالفان و موافقان‌استفاده از حملات سایبری در جنگ نظامی از سوی آمریکا که نهایتاَ به عدم استفاده از آن منجر شد پرداخته است. در حالی که هنوز شیوه‌ای که آمریکا در حمله سایبری احتمالی می‌خواست از آن استفاده کند افشا نشده ، هدف چنین حمله‌ای مشخص است. آمریکا در آن زمان در پی این بود تا با عبور از فایروال‌های شبکه کامپیوتری دولت لیبی، لینک‌های ارتباطات ارتش را قطع و از اطلاع‌‌گیری رادارهای هشداردهنده اولیه و ارسال آن به آتش‌خانه موشک که هواپیماهای جنگی ناتو را هدف قرار می‌دادند، جلوگیری کند.

اما برخی مقامات دولتی و نظامی ایالات متحده آمریکا از کاربرد چنین امکانی امتناع ورزیدند. یکی از علل امتناع آن‌ها نگرانی از ایجاد الگو برای دیگر کشورها، خصوصاَ کشورهایی نظیر روسیه و چین بود که آن‌ها نیز به چنین حملاتی دست بزنند.

با این همه همین مقدار از بحث‌های ایجاد شده درباره امکان حمله سایبری در میان مشاوران دولت آمریکا نشان از آن دارد که حملات سایبری به طور فزاینده‌ای به عنوان یک شکل از جنگ مطرح است. تنها سوال این است که دولت آمریکا و دیگر قدرت‌های جهان آیا از این امکان بالقوه برای انجام عملیات استفاده می‌کنند و در صورت پاسخ مثبت به این سوال، چه زمانی این اقدام انجام خواهد شد.

اگرچه سال گذشته نام آمریکا به کرم استاکس‌نت که تخریب وسیعی در تاسیسات غنی‌سازی اتمی ایران ایجاد کرد گره خورد، دولت اوباما همیشه بر نقش دفاعی کشورش در حملات سایبری تاکید کرده است. «ما نمی‌خواهیم اولین کسی باشیم که از چنین امکانی در جنگ نظامی استفاده می‌کند.» این چیزی‌ست که اندرو لوییز، یکی از محققان مرکز مطالعات بین‌‌المللی و استراتژیک (Center for Strategic and International Studies) نیز در گفت‌وگو با نیویورک تایمز بیان می‌کند.

تکنولوژی سایبر تنها برای دفاع

سال گذشته بود که کرم کامپیوتری استاکس‌نت به جان تاسیسات هسته‌ای ایران افتاد، و بزرگ‌ترین و سازمان‌یافته‌ترین حمله سایبری تاریخ را رقم زد و خسارت عظیمی به تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم در ایران وارد کرد. اگرچه هیچ نهاد رسمی‌ای مسئولیت ارسال کد ویرانگر را نپذیرفت، اما برخی از شواهد بیانگر آن است که ویروس آمریکایی- اسرائیلی بوده است. از سوی دیگر پنتاگون به طور منظم حملات سایبری به کامپیوترهای خود را که عموماَ از سمت چین وارد می‌شود، دفع می‌کند.

با این همه وقتی موضوع استفاده عیان از حملات سایبری در جنگ علیه لیبی مطرح شد، بحث بالا گرفت. پرسش محوری این بود که آیا اصلاَ امکان چنین حمله سایبری‌ای در فرصت کوتاه ممکن خواهد بود. مساله دیگری که مطرح بود این بود که آیا رئیس‌جمهور اساساَ قدرت چنین اقدامی را بدون اطلاع کنگره دارد یا خیر. بنابراین در نهایت مقامات آمریکا حمله سایبری را رد کردند و برای حمله به رادارها و موشک‌های دفاعی هوایی لیبی از موشک‌های کروز و هواپیماهای بدون سرنشین استفاده کردند.

کل بحث‌های پیش‌امده درباره استفاده از تسلیحات سایبری در جنگ نظامی واقعی تنها چند وقت پس از حمله به لیبی دوباره و این بار به طور محدودتر درباره از کارانداختن رادارهای پاکستان برای حمله به مقر بن لادن و دستگیری وی تکرار شد. در این دور نیز مقامات آمریکا مخالفت خود را اعلام کردند. به جای آن از هلی‌کوپترهای مخفی از دید رادار استفاده و سیستم نظارتی هنوز افشا نشده‌ای را مستقر کردند.

نیویوک تایمز می‌گوید که یکی از مقامات دولت اوباما در آن زمان استدلال کرده بود: «چنین امکانات سایبری‌ای هنوز مثل این هستند که شما یک ماشین فراری در گاراژ خانه داشته باشید. شما فقط برای مسابقات بزرگ از آن استفاده می‌کنید، نه برای این‌که دور شهر را بگردید. مگر این‌که هیچ وسیله دیگری برای رساندن شما به مقصد نباشد.»

اما در مورد حمله به لیبی یکی از مسایلی که بسیار مد نظر قرار داشت این بود که با استفاده از حملات سایبری احتمال حفظ جان خلبان‌ها بالا می‌رود. با این همه پیشنهاد استفاده از ظرفیت حملات سایبری حتی بدون رسیدن بحث‌ها به مقام‌های رده بالا رد شد.

حتی ژنرال کارتر اف. هام، رئیس فرماندهی نظامی آفریقا و کسی که حمله دو هفته‌ای آمریکا به لیبی را تا زمانی که مسئولیت کامل آن در ۳۱ مارس بر عهده نیروهای ناتو قرار بگیرد، هدایت می‌کرد، از اظهارنظر درباره حملات سایبری خودداری کرد و در یک مصاحبه تنها به گفتن این‌ جمله اکتفا کرد که «استفاده از هیچ امکانی که من تقاضایش را داده باشم تا به حال رد نشده است».

مشکل حقوقی حمله سایبری به سیستم دفاعی لیبی

در گزارش نیویورک تایمز گفته می‌شود، در حالی که فیلم‌ها و رمان‌های تخیلی عامه‌پسند حملات سایبری را ساده به نمایش می‌گذارند، اما در عمل شناخت نقاط ورود بالقوه و نفوذ به سیستم در شبکه‌های متصل به هم سیستم‌های ارتباطی، رادارها و موشک‌ها و سپس نوشتن و وارد کردن کد ویروسی درست، امری زمان‌بر است. با این همه مقامات آمریکا تا سطح بالایی مطمئن بودند که حمله سایبری علیه سیستم دفاع هوایی لیبی می‌توانست موفق باشد و سیستم را از کار بیاندازد.

اما یکی از مشکلات اصلی مطرح شده که حل نشده باقی ماند، این بود که آیا امکان چنین اقدامی علیه لیبی بدون کسب مجوز از پارلمان ممکن خواهد بود. بر اساس «قطعنامه اختیارات جنگی»، قانون فدرال ۱۹۷۳ ، درباره این گونه اقدامات مرتبط با جنگ، دولت موظف است تا به کنگره گزارش دهد و در صورت عدم موافقت کنگره ۶۰ روز فرصت دارد تا عملیات را متوقف کند. سوال این‌جا بود که آیا برای حمله سایبری نیز گزارش به کنگره لازم است یا خیر.

برخی از مقامات نیز در درستی افشای امکانات تکنولوژیک آمریکا علیه دشمنان بالقوه‌ای که به نظر می‌رسد تهدید نسبتاَ اندکی نسبت به امریکا تلقی می‌شوند، ابراز شک می‌کردند. در نهایت شبکه دفاع هوایی لیبی با این‌که خطرناک محسوب می‌شد اما آنقدر قوی نبود و نظارت آمریکا توانست با مکان‌یابی دقیق کارایی ان را خنثی کند.

اگرچه آمریکا از استفاده رسمی از تکنولوژی سایبری در جنگ در مورد لیبی و برای عملیات حمله به پنهان‌گاه بن‌لادن در پاکستان خودداری کرد، اما بحث درباره آن در سطح مقام‌های این قدرت جهانی، از تغییر شکل جنگ‌های نظامی آینده خبر می‌دهد.

MZ/FW