آنکارا و جنگ اوکراین؛ ترکیه بر سر دوراهی بستن تنگه بسفر
۱۴۰۰ اسفند ۷, شنبه
اگر نیروی دریایی روسیه بخواهد واحدهایی را از مدیترانه به دریای سیاه انتقال دهد، باید از تنگه بسفر عبور کند. اوکراین از ترکیه خواسته مانع عبور کشتیهای جنگی روسیه از بسفر شود اما ترکیه گفته طبق معاهده "مونترو" عمل میکند.
تبلیغات
عبور زیردریایی روسیه از تنگه بسفر در استانبول به یک سرگرمی برای ساکنان محلی تبدیل شده است. یک زیردریایی روسی دو هفته پیش در روز روشن از تنگه بسفر عبور کرد. این اقدام روسیه اگرچه غیر معمول نیست، اما باید به عنوان نمایش قدرت نیروی دریایی روسیه تلقی شود.
مارکوس روش، گزارشگر تلویزیون آلمان از استانبول مینویسد عبور ناوهای روسی از تنگه بسفر استانبول افزایش یافته و در سال ۲۰۱۹ به دو سوم کل کشتیهای جنگی رسیده بود.
اگرچه ترکیه تنگه بسفر را کنترل میکند اما عبور آزاد کشتیها از سال ۱۹۳۶ در سطح بینالمللی تنظیم شده است. ترکیه حق کنترل کشتیها و همچنین دریافت هزینه را دارد. ماده ۲ معاهده "مونترو" میگوید: «در زمان صلح، کشتیهای تجاری شبانه روز، تحت هر پرچم و با هر نوع محموله از آزادی کامل تردد در تنگه برخوردارند.»
اما قوانین خاصی برای عبور کشتیهای جنگی از تنگه بسفر وجود دارد. در زمان صلح، ترکیه باید از مجاری دیپلماتیک، هشت روز قبل از عبور کشتیهای جنگی مطلع شود. این کشور میتواند حداکثر به ۹ کشتی به صورت جداگانه در طول روز اجازه عبور دهد. در این ارتباط محدودیتی نیز در اندازه و وزن کشتیها وجود دارد.
کشتیهای جنگی که متعلق به کشورهای حاشیه دریای سیاه نیستند، نمیتوانند بیش از ۲۱ روز بمانند. در شرایط جنگ مقررات عبور کشتیهای جنگی کاملا در دست دولت ترکیه است.
زلنسکی: ممنوعیت عبور کشتیها روسیه مهم است
روابط عمومی دفتر ریاست جمهوری ترکیه روز شنبه ۷ اسفند (۲۶ فوریه) خبر داد که اردوغان و زلنسکی در گفتوگوی تلفنی، مداخله نظامی روسیه در اوکراین و آخرین تحولات را مورد بحث و ارزیابی قرار دادند.
زلنسکی بعد از این تماس، در حساب خود در توییتر نوشت: «ممنوعیت عبور کشتیهای جنگی روسیه به دریای سیاه و حمایتهای قابل توجه نظامی و بشردوستانه از اوکراین بسیار مهم است و مردم اوکراین هرگز آن را فراموش نخواهند کرد!»
آیا ترکیه میتواند تنگه بسفر را ببندد؟
اوکراین قبلا از طریق سفیر خود در آنکارا، از ترکیه خواسته بود گذرگاه بسفر و داردانل در چاناکقلعه را به روی کشتیهای روسی ببندد. اما بستن تنگهها برای ترکیه آسان نخواهد بود، زیرا این کشور مناسبات اقتصادی فشردهای با روسیه و اوکراین دارد.
چاووشاوغلو، وزیر خارجه ترکیه، روز شنبه ۲۶ فوریه درخواست رسمی اوکراین برای مسدود کردن تنگهها برای کشتیهای روسیه را تایید کرد. با این حال، او تصریح کرد که پیمان مونترو در این مورد بسیار روشن است و ترکیه قصد دارد قوانین مربوط به تنگهها را مانند گذشته اعمال کند.
چاووشاوغلو گفته است به کشتیهای روسیه حتی در شرایط جنگی نیز حق عبور برای بازگشت به بنادر اصلی خود در دریای سیاه داده خواهد شد.
اهمیت تاریخی گذرگاههای بسفر و داردانل
گذرگاههای مهم و تاریخی بسفر و داردانل که دریای اژه را به مرمره و سپس به دریای سیاه متصل میکنند، اغلب صحنه درگیریهای سیاسی قدرتهای جهان بودهاند.
عثمانیها این گذرگاه را با دژهای قدرتمند کنترل میکردند و برای قرنها هیچ کشتی خارجی نمیتوانست بدون اجازه آنها کالا بین دریای سیاه و مدیترانه حمل کنند. اما با سقوط امپراتوری عثمانی پس از جنگ جهانی اول، بسفر و داردانل تحت کنترل و نظارت بینالمللی قرار گرفتند.
اندکی پس از استقلال ترکیه در سال ۱۹۲۳ کمال آتاتورک رهبر ترکیه حاکمیت کشورش را دوباره بر تنگهها اعمال کرد.
قوانین بینالمللی عبور از تنگههای ترکیه
ترکیه به عنوان یک متحد استراتژیک مطلوب در موقعیت مناسبی قرار داشت. ۲۰ ژوئیه ۱۹۳۶ قراردادی در مونترو سوئیس امضا شد که به لحاظ استراتژیک دولت جوان ترکیه را تقویت کرد. ترکیه در طول جنگ جهانی دوم، با پیروی از این معاهده مانع عبور نیروهای دریایی قدرتهای آن زمان از تنگهها شد و جلوی حمله به اتحاد جماهیر شوروی را گرفت.
ترکیه علیرغم فشار آمریکا برای تغییر پیمان مونترو تاکنون هیچ علاقهای به بازنگری این معاهده تاریخی و بینالمللی نداشته، زیرا این پیمان حاکمیت ترکیه بر تنگههای بسفر و داردانل را تضمین میکند و این کشور نمیخواهد ابزار قدرت نظامی، سیاسی و اقتصادی مهم را از دست بدهد.
شرایط سخت ترکیه برای بستن تنگهها
اما با حمله روسیه به اوکراین شرایط جدیدی به وجود آمده است. بحثها بر سر استفاده از تنگههای استراتژیک ترکیه بیشتر شده و این کشور عضو ناتو را در شرایط دشواری قرار داده است.
اردوغان، رئیس جمهور ترکیه میخواهد در انتخابات سال آینده پیروز شود. او خود را بیشتر به عنوان میانجی بین طرفهای درگیرمیبیند و با اینکه به صراحت از روسیه به خاطر حمله به اوکراین انتقاد کرده اما مایل است د از درگیری نیز دور بماند. بحث بر سر مسدود کردن تنگه بسفر به روی ناوهای روسی برای او بسیار ناخوشایند است به خصوص اینکه بعید است روسیه آن را بپذیرد.
کییف؛ ساکنان پایتخت اوکراین در آماده باش و وضعیت جنگی
حمله نظامی روسیه به اوکراین وارد هفتمین روز خود شد. نیروهای روسی تلاش دارند کییف را به محاصره در آورند. ساکنان پایتخت خود را برای نبرد خیابانی آماده کردهاند. مردم شهر شب را در پناهگاهها و ایستگاههای مترو گذراندند.
عکس: Vadim Ghirda/AP/picture alliance
چهارشنبه ۲ مارس (۱۱ اسفند) مردم کییف با ساختن سنگرهای خیابانی خود را برای رویارویی با سربازان روسی آماده کردهاند. شهردار کییف هشدار داده که نیروهای روسی همچنان در حال نزدیکتر شدن به پایتخت اوکراین هستند.
عکس: Ricrad Garcia Vilanova/AP/picture alliance
دولت اوکراین از مردم شهر خواسته در مقابل نیروهای متجاوز مقاومت کنند. ولودیمیر زلنسکی، گفت که روسیه تلاش میکند اوکراین و تاریخ این کشور را از میان ببرد. او پس از حمله هوایی روسیه به بابییار، بنای یادبود کشتار هزاران شهروند یهودی اوکراین توسط آلمان نازی، از کشورهای جهان خواست که بیطرف باقی نمانند و نگذارند "کشور و تاریخ اوکراین حذف شود".
عکس: UMIT BEKTAS/REUTERS
بیمارستان کودکان "اوخمادت" در کییف. بیماران و تختهای بیمارستان به زیر زمین ساختمان بیمارستان منتقل شدهاند.
عکس: Emilio Morenatti/AP/picture alliance
به گفته مقامات اوکراین، روز سهشنبه برج تلویزیونی کییف هدف اصابت حملات روسیه قرار گرفت. وزارت کشور اوکراین اطلاع داد پخش برنامههای تلویزیونی "برای مدت کوتاهی" متوقف شد. ساختار این برج تلویزیونی واقع در مرکز کییف استوار مانده است. وزارت دفاع اوکراین اعلام کرد در جریان حمله به این برج تلویزیون در مرکز شهر، پنج نفر کشته شدند.
عکس: Carlos Barria/REUTERS
خودروهای به آتش کشیده شده روسی در بوخا، در مسیر شهر کییف. نیروهای روسی در حال نزدیک شدن به پایتخت اوکراین هستند. در این میان ارتش اوکراین نیز در بیانیهای در شبکه تلگرام اعلام کرد که نیروهای هوابرد روسیه در شهر خارکیف فرود آمدهاند.
عکس: Serhii Nuzhnenko/AP/picture alliance
ارتش روسیه دوشنبه ۲۸ فوریه (۹ اسفند) اعلام کرد غیرنظامیان میتوانند کییف، پایتخت اوکراین را "آزادانه" ترک کنند.
سخنگوی وزارت دفاع روسیه اعلام کرد شهروندان کییف میتوانند از طریق بزرگراه کییف-واسیلکیف در جنوب غربی، شهر را ترک کنند. او نیروهای اوکراینی را "به استفاده از غیرنظامیان به عنوان سپر انسانی" متهم کرد.
عکس: Ukrinform/dpa/picture alliance
ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهوری اوکراین پایان بمبارانهای ارتش روسیه را پیششرط یک مذاکرات "مفید" در راستای آتشبس اعلام کرد. او همچنین از ناتو خواست منطقه پرواز ممنوع بر فراز اوکراین ایجاد کند تا بتوان مانع از حملات هوایی روسیه شد. زلنسکی گفت که این یک اقدام پیشگیرانه است و نه اینکه پیمان ناتو وارد یک جنگ با روسیه شود.
رئیسجمهوری اوکراین گفته است که در پایتخت میماند.
ویتالی کلیچکو، شهردار کییف در تلگرام خود نوشت: «نیروهای روسیه بسیار نزدیک به پایتخت بوده و گروههای تخریبی روسیه در حال تلاش برای خنثی کردن اقدامات نیروهای انتظامی شهر هستند. پلها تحت حفاظت و کنترل ویژه قرار دارند. تجهیزات نظامی و نیروهای مسلح در حال گشتزنی هستند.» کلیچکو از مردم "به دلیل تمایل برای دفاع از پایتخت در کنار سایر یگانهای نیروهای مسلح و سازمانهای انتظامی" تشکر کرده است.
عکس: Efrem Lukatsky/AP/picture alliance
سازمان ملل متحد گزارش داده است که که از زمان آغاز حمله روسیه به اوکراین در روز پنجشنبه هفته گذشته تا کنون دست کم ۱۳۶ غیرنظامی کشته شدهاند. در میان کشته شدگان ۱۳ کودک نیز هستند. در این گزارش آمده که تا کنون حدود ۴۰۰ نفر در این درگیریها زخمی شدهاند. دولت اوکراین تعداد کشته شدگان غیزنظامی را ۳۵۲ نفر تعداد مجروحان را ۱۶۸۴ نفر اعلام کرده است.
عکس: Gleb Garanich/REUTERS
ولودمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین شامگاه جمعه با انتشار یک ویدیو گفت: «ما همه اینجا هستیم، از استقلال و دولت خود محافظت کرده و خواهیم کرد». در این ویدئو که مقابل ساختمان ریاستجمهوری گرفته شده است؛ آندری یرماک و میخائیل پودولیاک، رئیس و معاون رئیس دفتر نخستوزیری، دنیس شمیهال، نخستوزیر و دیوید آراهمایا، رئیس حزب خدمتگزار مردم اوکراین نیز حضور داشتند.
عکس: FACEBOOK/@Volodymyr Zelensky/AFP
کلان شهر کییف بیش از ۲ میلیون و ۹۶۴ همزار نفر جمعیت دارد. شبکه مترو کییف به طول ۶۷ کیلومتر و ۶۰۰ متر و دارای ۵۲ ایستگاه است. ایستگاه "آرسنالا" شهر کییف در عمق ۱۰۵ متری زمین قرار دارد که عمیقترین ایستگاه جهان است. با آغاز تهاجم ارتش روسیه و بمباران شهر، مردم به ایستگاههای مترو پناه برده و شب را در آنجا میگذرانند.
عکس: VIACHESLAV RATYNSKYI/AA/picture alliance
آژیر خطر در نیمه شب جمعه ، ۲۵ فوریه در کییف به صدا درآمده و مردم به زیر زمین ساختمانها پناه بردهاند.
عکس: Emilio Morenatti/AP/dpa/picture alliance
صبح روز شنبه، ۲۶ فوریه دو موشک به منطقه جنوب غربی کییف اصابت کرد. به گزارش خبرگزاری رویترز یکی از موشکها در منطقهای نزدیک به فرودگاه ژولیانی فرود آمده است.
عکس: Gleb Garanich/REUTERS
به گفته مسولان شهر کییف یکی از این موشکهای روسی به یک مجتمع مسکونی اصابت کرده است.
عکس: Gleb Garanich/REUTERS
به گزارش نیروهای مسلح اوکراین، نبردهای سنگینی در منطقه "واسیلکیف" شهر کییف صورت گرفته و "درگیری مستقیم" با نیروهای روسی در خیابانهای پایتخت رخ داده است.
عکس: Sergei Supinsky/AFP
ارتش اوکراین خبر داد که نیروهای روسی به یکی از واحدهای ارتش این کشور در بزرگراه پیروزی در کییف یورش بردهاند، اما سربازان اوکراینی این حمله را دفع کردهاند.
عکس: Emilio Morenatti/AP/picture alliance
به گفته ویتالی کلیچکو، شهردار کییف تنها در حملات جمعه شب ۳۵ نفر مجروح شدهاند که دو کودک نیز در میان مجروحان هستند.
عکس: Efrem Lukatsky/AP Photo/picture alliance
ظهر شنبه حملات توپخانهای به خیابانهای شهر کییف ادامه یافت. به گزارش نیروی هوایی اوکراین، واحدهای چترباز ارتش روسیه در نزدیکی فرودگاه "واسیلکیف" پیاده شدهاند و نبردهای سنگینی در این منطقه در جریان است.
عکس: Emilio Morenatti/AP Photo/picture alliance
ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین، گفته است که انتظار میرود نیروهای روسیه شنبه شب کییف را هدف حملات شدید خود قرار دهند. وزارت کشور اوکراین صبح شنبه به اهالی این شهر هشدار داد که نبرد «در خیابانهای شهر» ادامه دارد و مردم باید در پناهگاهها و خانههای خود بمانند.
عکس: Sergei Supinsky/AFP
سخنگوی کمیساریای عالی امور پناهندگان سازمان ملل در جریان نشستی در ژنو گفت: «ما پیشبینی میکنیم که بین یک تا سه میلیون نفر وارد لهستان میشوند و احتمال دارد بین یک تا پنج میلیون نفر نیز وارد دیگر کشورهای همسایه شوند.» برای دفاع از کشور، دولت اوکراین خروج مردان ۱۶ تا ۶۰ سال از کشور را ممنوع کرده است. (عکس: وداع یک زوج در مرز مجارستان)
عکس: Bernadett Szabo/REUTERS
حمله ارتش روسیه باعث متواری شدن شهروندان اوکراین شده است. طبق تخمین سازمان ملل متحد تنها در دو روز بیش از یکصد هزار نفر به کشورهای همجوار گریختهاند. عکس سوفیای چهار ساله را در آغوش مادر در سحرگاه شنبه، ۲۶ فوریه در مرز رومانی نشان میدهد.
عکس: Andreea Alexandru/AP/dpa/picture alliance
مرزبان لهستانی در حال کمک به عبور زنان و کودکان اوکراینی از مرز است. پیش از تجاوز ارتش روسیه به اوکراین، اوکراینیها بزرگترین اقلیت ساکن لهستان را تشکیل میدادند.