آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، در حال حاضر آماج انتقاد‌های شدید از همه سوست. انتقادهای گرترود هولر (Gertrud Höhler)، روزنامه‌نگار و مشاور سیاسی صدراعظم پیشین آلمان، هلموت کهل، ولی از مرز خرده‌گیری‌های سیاسی زود‌گذر می‌گذرد. این عضو وفادار حزب دمکرات مسیحی، شایستگی مرکل را برای "حفظ دموکراسی" در این کشور، یکی از ارکان اصلی حکومتی آلمان، زیر سوال می‌برد و او را مادرخوانده ‌ملت آلمان می‌خواند.

انتقادهای اساسی

"مادر خوانده" عنوان کتاب این روزنامه‌نگار ۷۱ ساله هم هست که شمه‌ای از آن پیش از عرضه به بازار، در روزنامه‌ی "فرانکفورتر آلگماینه تسایتونگ" به چاپ رسید. می‌گویند آنگلا مرکل، پس از خواندن سطرهای اول آن، روزنامه را با عصبانیت کنار گذاشته و به کارهای روزمره‌اش پرداخته است.

انتقادهای هولر در این کتاب از مرز خرده‌گیری‌های سیاسی تکراری فراتر می‌رود: این که مرکل تمام رقبای مرد خود را در حزب از سر راه برمی‌دارد، شناسه‌ها و ارزش‌های حزب دمکرات مسیحی را درک نکرده است و در باره‌ی مسائل حاد بحث‌برانگیز و درگیری‌های سیاسی، هنگامی تصمیم می‌گیرد که مطمئن شود، کفه‌ی ترازو به چه سویی سنگینی می‌کند.

به‌نظر این روزنامه‌نگار که از سوی محافظه‌کارترین جناح این حزب محافظه‌کار پشتیبانی می‌شود، مرکل «چنان بی‌سر و صدا قدرت سلطه‌جویانه‌ی خود را گسترش داده که تا کنون در آلمان بی‌سابقه بوده است». به باور هولر، صدراعظم آلمان که در صحنه‌ی سیاسی برلین "مادر مرکل" لقب گرفته، با این شیوه سبب «فروپاشی ارزش‌های سیاسی جامعه‌ی آلمان» می‌شود.

به‌نظر هولر، این شیوه ساختار ویژه‌ای دارد که او به آن "سیستم ام" عنوان می‌دهد. شناسه‌های این سیستم عبارتند از: دزدی طرح‌ها و برنامه‌های رقبای سیاسی، ایجاد اصلاحات در ساختار حزب به سود خود و بی‌توجهی به ارزش‌های حقوقی، مبانی اخلاقی، سیستم پارلمانی و مفاد قانون اساسی که در ماه‌های گذشته، از سوی دیوان عالی نظارت بر اجرای قانون اساسی آلمان بارها مورد انتقاد قرار گرفته است.

مرکل؛ برآمده از آلمان شرقی

گرترود هولر در جلسه‌ی معرفی کتاب ضد مرکلی خود به ریشه‌یابی "سیستم ام" هم می‌پردازد و به‌طور ضمنی این که صدراعظم آلمان ۳۵ سال زیر سلطه‌ی یک نظام دیکتاتوری در آلمان شرقی زندگی کرده را تعیین‌کننده می‌خواند: «کسی نمی‌داند آنگلا مرکل که در این کشور یاد گرفته میان سطرها را بخواند، زیاد جلب توجه نکند، زیاد حرف نزند و به همه‌چیز و همه‌کس مظنون باشد، چگونه عمل می‌کند.»

مخاطب کتاب "مادر خوانده" سیاستمداران اروپایی هم هستند. هولر به آنان هشدار می‌دهد که مرکل درصدد است شناسه‌ها و معیارهای آلمانی را به این جوامع تحمیل کند: «مرکل می‌خواهد کت و شلوارهای آلمانی با اندازه‌های آلمانی تن مردم کشورهای اروپایی دیگر بکند.»

پایه‌های استدلال

نمونه‌هایی که گرترود هولر برای مستند کردن هشدار "دموکراسی در خطر است" در کتاب "مادر خوانده" ارائه می‌دهد، تازه نیست. آن‌چه جدید به‌نظر می‌رسد، نقش تعیین‌کننده‌ای است که به نظر هولر، "مادر مرکل" در شکل‌گیری و گسترش آن بازی کرده است.

این امر بیش از هر چیز نشاندهنده‌ی واهمه‌ی جناح محافظه‌کار حزب دمکرات مسیحی است: هولر بر این باور است که «قدرت‌طلبی مرکل و بی‌اعتنایی او به ارزش‌ها، آن‌هم چنین خونسردانه و بدون نشان دادن ذره‌ای شور و اشتیاق»، این جناح را «به چالش می‌طلبد و به تنگنا می‌راند». گرترود هولر، برای این ادعاها، نمونه‌های بسیاری ارائه می‌دهد: «تغییر ناگهانی سیاست اتمی که مرکل یک شبه به تنهایی در مورد آن تصمیم گرفت، لغو خدمت سربازی‌، عدم اجرای قول‌های انتخاباتی مبنی بر تقلیل نرخ‌های مالیاتی، فاصله گرفتن از مبانی و اصول کلاسیک واحد خانواده (از جمله بحث تساوی حقوق مالیاتی برای هم‌جنس‌گراها).»

کتاب پرفروش

هولر کتاب خود را به «همه‌ی کسانی که مشت گره‌‌کرده در جیب دارند» هدیه کرده است. آماری درباره‌ی شمار این مشت‌گره‌کرده‌ها در حزب دمکرات مسیحی وجود ندارد. برعکس، نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که محبوبیت این صدراعظم در حزبش به طور روزافزون بیشتر می‌شود. کارشناسان این امر را نمایانگر پشتیبانی اعضای حزب از سیاست‌های مرکل، به ویژه به عنوان نامزد صدراعظمی در انتخابات سال ۲۰۱۳ ارزیابی می‌کنند و معتقدند، سقوط نزدیک مرکل، نامحتمل است: اعضایی که در فکر پیشرفت در حزبند، از "رنجاندن دبیر اول" آن خودداری می‌کنند. کسانی که به خطر انتقاد کردن تن می‌دهند، اغلب "سربازان قدیمی" هستند که دیگر نیازی به پشتیبانی مرکل ندارند و سودای پیشرفت حزبی را در سر نمی‌پرورانند.

یوزف شلارمن (Josef Schlarmann) که ۷۲ سال دارد، از جمله‌ی این اعضاست که چندی پیش شاکی شد: «در حزب، در حال حاضر فقط باید دستور اجرا کرد.» از زمان صدراعظمی مرکل تا کنون، همه‌ی تلاش‌ها برای مقابله با سیاست او با شکست روبرو شده است.

این که کتاب گرترود هولراز این رو بتواند برای مخالفان مرکل راهگشا باشد،‌ جای تردید دارد. این که "مادر خوانده" ولی به یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های سیاسی سال آلمان بدل شود، حتمی است.