به گزارش خبرگزاری آناتولی در آخرین تماس تلفنی رجب‌طیب اردوغان و ولادیمیر پوتین روسای جمهور ترکیه و روسیه (اول دسامبر ۲۰۱۶) درباره تحولات بحران سوریه به ویژه در باره وضعیت اسفناک انسانی شهر محاصره شده حلب گفت و گو شده است. طرفین برای توقف درگیری‌ها در حلب و ارسال کمک‌های بشردوستانه برای غیرنظامیان این شهر جنگ‌زده و همچنین بر سر سفربینالی یلدیریم در ۶ دسامبر تبادل نظر کردند.

جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات روسیه با ترکیه چه نقشی دارد و جایگاه ایران به عنوان یکی از بازیگران اصلی بحران سوریه کجاست و آیا روسیه و ترکیه ایران را نادیده می‌گیرند؟

بدون ایران صلح در سوریه امکان‌پذیر نیست

بها غونغور، رئیس پیشین بخش ترکی دویچه وله می‌گوید: «اردوغان در ابتدا اعلام کرد که ارتش ترکیه به دنبال "علمیات سپر فرات" وارد سوریه شده تا بشار اسد را سرنگون کند که روسیه به شدت اعتراض کرد. روز بعدش حرف خود را پس گرفت و گفت که هدف از عملیات سپر فرات شخص یا کشور نیست، بلکه تنها علیه گروه‌های تروریستی است.»

به گفته این کارشناس هدف ترکیه جلوگیری از ایجاد مناطق تحت نفوذ حزب کارگران کردستان ترکیه (پ ک ک) و اتحاد دموکراتیک خلق و شاخه نظامی آن "یگان‌های مدافع خلق" بوده است. ترکیه متهم می کند که این حزب سوری و شاخه نظامی آن رابطه تنگاتنگی با پ‌ک‌ک‌ دارد.

آقای غونغور ادامه می‌دهد لاوروف، وزیر خارجه روسیه در آنتالیا (اول دسامبر ۲۰۱۶) گفت که روسیه و اسد در کشته شدن سربازان ترکیه در نزدیکی الباب سوریه مقصر نیستند.

بیشتر بخوانید: حمله به سربازان ترک در سالگرد سقوط جت روسی توسط ترکیه

به نظر رئیس سابق بخش ترکی دویچه وله، ایران یکی از قدرت‌های منطقه‌ای است و بدون این کشور استقرار صلح در سوریه امکان‌پذیر نیست.

این کارشناس تاکید می‌کند ارتش ترکیه در سوریه هدفی جز جلوگیری از تاسیس روژاوا (بخش کرد‌نشین در سوریه) ندارد. وی ادامه می‌دهد: «ورود ترکیه به سوریه بدون اینکه رضایت آمریکایی‌ها را جلب کند، بسیار خطرناک بود. آمریکایی با کردها هم متحد شدند تا علیه داعش بجنگند. وضعیت کنونی بسیار پیچیده شده است و می‌تواند به جنگی تمام عیار بین ترکیه و سوریه هم تبدیل شود. تصور این سناریو دشوار است چونکه پای روسیه، ایران و ناتو هم کشیده می‌شود.»

توافق ترامپ با پوتین بر سر سوریه

از طرفی انتخاب ژنرال سابق جیمز ماتیس برای پست وزارت دفاع آمریکا نشان می‌دهد که ترامپ قصد دارد در سیاست خارجی راهی برخلاف اوباما را در پیش گیرد. انتخاب مایکل فلین برای پست مشاور عالی امنیتی ترامپ نیز گواه دیگری بر این مدعاست. 

حسن هاشمیان، تحلیل‌گر مسائل خاورمیانه درباره این تحول به دویچه وله توضیح می‌دهد، با توجه به تحولاتی که در آمریکا شکل گرفته و فرمولی که در آمریکا مطرح هست بین ترامپ و پوتین بر سر سوریه و نه بر سر بشار اسد توافقی صورت گرفته است.

بیشتر بخوانید:ترامپ ژنرال مخالف ایران را برای وزارت دفاع معرفی کرد

به گفته این کارشناس آنکارا مراقب اوضاع هست و در جهت سیاستی گام برمی‌دارد که  منافعش را بدست بیاورد.

وی درباره جایگاه ایران در گفتگوهای روسیه و ترکیه بر سر سوریه معتقد است که آن چیزی که ایران می‌خواهد (ماندن بشار اسد در قدرت) با ترکیه، آمریکا و با کشورهای منطقه در تضاد هست. وی ادامه می‌دهد: «آیا روسیه همچنان از خواست ایران مبنی بر نگاه داشتن بشار اسد در قدرت حمایت می‌کند، یا اینکه در سیاست کلی به روسیه امتیازهایی داده می‌شود که به توافق برسد. سیر تحولات نشان می‌دهد که روسیه را قانع بکنند حل نهایی بحران سوریه را بدون اینکه منافع ایران را در نظر بگیرد حل کند.» 

مخالفت با دخالت های ایران در سوریه

هاشمیان به این هم اشاره می‌کند که نقش ایران در سوریه مورد قبول جهانیان نیست. وی در این رابطه تاکید می‌کند که ایران نمی‌تواند از کسی حمایت بکند که بیش از ۳۰۰ هزار نفر از مردم خود را کشته، ۱۲ میلیون نفر را آواره کرده و شهرهای سوریه را با خاک یکسان کرده است. 

به باور هاشمیان گزینه‌ای که ایران انتخاب کرده بسیار سخت و پرهزینه است. نیروهایش کشته می‌شوند و جمهوری اسلامی سرمایه زیادی هم در سوریه هزینه کرده است. این کارشناس خاطرنشان می‌کند تا دو روز پیش کسی باور نمی‌کرد که با هماهنگی بین پادشاهی سعودی و روسیه  توافقی در اوپک بر سر کاهش تولید نفت شکل بگیرد. ولی این توافق صورت گرفت و اوپک را از این وضعیت و سقوط بیشتر قیمت نفت نجات داد. بنابراین احتمال توافق‌هایی در منطقه بر سر سوریه هست. هاشمیان نتیجه می‌گیرد که بحران سوریه با توافق آمریکا که رهبری آن را ترامپ بر عهده گرفته با روسیه به پایان می‌رسد.

همسویی ترکیه با آمریکا

اما در مذاکرات روسیه با ترکیه مسئله کردهای سوریه هم مطرح نشده است. در این رابطه هاشمیان می‌گوید، منبج و الباب در غرب رود فرات واقع شدند و کردها اگر چه در مناطقی که خودشان هستند حقوقی دارند ولی در غرب فرات که مناطق کردی نیست نمی‌توانند بمانند و به همین خاطر فشار ترکیه بر آنها در غرب فرات زیاد شده است.

به نظر هاشمیان سیاست ترامپ ایجاد توافق بین ترکیه و کردها خواهد بود و آمریکائی‌ها تلاش خواهند کرد که  که با گفتگو کردها را از غرب فرات بیرون کنند. 

آخرین آمار قربانیان سوریه

جنگ داخلی سوریه هنوز راه حلی پیدا نکرده و بازیگران صحنه جنگ از مواضع خود عقب نشینی نکرده‌اند. درحلب، منبج، الباب و دیگر نقاط سوریه آتش جنگ همچنان شعله ور است.

این جنگ ویرانگر  قربانی می‌طلبد و در آخرین گزارش سازمان ملل متحد که ماه نوامبر ۲۰۱۶ منتشر شد آمده است: حدود ۵ میلیون آواره جنگی به کشورهای هم جوار سوریه فرار کردند. از این تعداد بیش از ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر به ترکیه پناه آوردند. یک میلیون نفر به لبنان رفتند. ۶۶۰ هزار نفر نیز وارد اردن شدند و۲۳۰ هزار نفر به عراق پناه آوردند. بیش از ۶ میلیون نفر نیز در داخل مرزهای سوریه  آواره شدند. 

طاهر شیرمحمدی