آیا دونالد ترامپ همه وعده‌های دوران کارزار انتخاباتی خود را اجرا خواهد کرد؟ بازار گمانه‌زنی این روزها بسیار داغ است. یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که او پیش از پیروزی انتخابات بارها بر آن تاکید ورزیده بود، استفاده هر چه بیشتر از انرژی‌های فسیلی است.

او در عین حال اعلام کرده است که به نظریه‌های گرمایش زمین باور ندارد و مدعی شده با کاهش میزان واردات نفت و گاز آمریکا، این کشور می‌باید از امکانات داخلی خود بهره گیرد و به موازات افزایش میزان تولید نفت، تولید زغال سنگ خود را نیز افزایش دهد. جمع‌بست این سخنان قطعا کاهش بیشتر بهای نفت خام و گاز طبیعی را می‌تواند به همراه داشته باشد. این موضوعی است که پس از پیروزی ترامپ بسیاری از تحلیل‌گران درباره آن اتفاق نظر دارند. آیا واقعا ترامپ باعث سقوط بیشتر بهای نفت خام می‌شود؟ پاسخ این پرسش منوط به آن است که ترامپ چه سیاستی را در ارتباط با بحران خاورمیانه، جنگ عراق و سوریه و به‌ویژه توافق هسته‌ای با ایران اتخاذ کند.

برخی از تحلیلگران و مفسران پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را یک زلزله سیاسی نامیده‌اند. زمین‌لرزه‌های ناشی از این پیروِزی اما تنها به حوزه سیاست محدود نمی‌شود. تاثیرات احتمالی این پیروزی از جمله بر آهنگ رشد اقتصادی جهان و همچنین بر بازار انرژی‌های فسیلی نیز از جمله مسائلی به شمار می‌آیند که ذهن تحلیلگران را به خود مشغول کرده است.

نوسان بهای نفت خام پس از انتخابات امریکا

بازارهای جهانی نفت و به‌ویژه کشورهای تولید و صادر کننده نفت خام نیز همانند بسیاری از کارشناسان امور سیاسی و موسسات نظرسنجی روی پیروزی هیلاری کلینتون حساب باز کرده بودند. پیروزی کلینتون عملا به معنی تداوم همان سیاست انرژی بود که باراک اوباما در هشت سال زمامداری خود دنبال کرده بود. این سیاست چند رکن اصلی داشت: کاهش هر چه بیشتر استفاده از انرژی‌های فسیلی و روی آوردن به استفاده از انرژی‌های تجدید‌پذیر و طبیعی و همچنین همراه شدن با کشورهای صنعتی دیگر در زمینه تلاش برای مقابله با گرمایش زمین. اگرادعاهای دونالد ترامپ را در دوران کارزار انتخاباتی‌اش جدی بگیریم، سیاست او هیچ شباهتی به سیاست‌های اوباما و برنامه‌های هیلاری کلینتون ندارد.

بازارهای جهانی نفت خام خیلی سریع نسبت به پیروزی ترامپ واکنش نشان دادند. بهای نفت یکباره ۴ درصد کاهش یافت و به ۴۳ دلار برای هر بشکه رسید. نشریه گلف بیزنس پس از اعلام خبر پیروزی ترامپ به تاثیرات اولیه این رویداد پرداخت. تحلیلگر این وبگاه اقتصادی در مقاله‌ای تحت عنوان "پیروزی ترامپ، سقوط  بهای نفت و گران شدن طلا" نوشت نتیجه غیرمنتظره انتخابات آمریکا باعث سقوط ارزش بهای سهام در آسیا شده، و افزود که سیاست‌های ترامپ در زمینه بازرگانی  جهانی می‌تواند کاهش نرخ رشد اقتصادی جهان را در پی داشته باشد.

همین وبگاه تاثیرات ناشی از پیروزی ترامپ را با تاثیرات اقتصادی ناشی از خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا مقایسه کرده است. این بار نیز، همچون هر اوضاع بحرانی دیگر، ارزش سهام برخی از بازارهای مهم جهان و از آن جمله بازارهای بورس آسیا کاهش یافته، بازارهای انرژی و از آن جمله بازارهای نفت خام دچار نوسان شده و در مقابل بهای طلا افزایش یافته است.

کاهش بهای نفت خام پس از اعلام پیروزی ترامپ در انتخابات گرچه موقتی بود و بهای این فرآورده پس از آن اندکی افزایش داشت، اما بسیاری از کارشناسان بر این باورند که احتمال سقوط فاحش بهای نفت ظرف هفته‌های پایانی سال جاری میلادی وجود دارد.

سایت تخصصی اویل‌پرایس در مقاله‌ای که ساعتی پس از اعلام پیروزی ترامپ منتشر شد عنوان کرده است که احتمال افزایش بهای نفت ظرف هفته‌های آینده وجود ندارد و چه بسا سناریوی کاهش بی‌سابقه بهای نفت پس از  نشست اوپک متحقق گردد.

گستره قدرت اوپک

در واپسین روزهای ماه سپتامبر سال جاری، وزیران نفت کشورهای صادرکننده نفت خام، اوپک، برخلاف انتظار توافق کردند با کاهش میزان تولید خود، جلوی سقوط آزاد بهای این فرآورده را در بازارهای جهانی بگیرند. هر بشکه نفت خام معادل ۱۵۹ لیتر است. به این ترتیب کاهش بهای نفت خام تا حد ۴۰ دلار برای هر بشکه عملا بدانجام منجر شده بود که بهای هر لیتر نفت خام به ۲۵ سنت برسد که نازل‌تر از یک لیتر آب آشامیدنی است.

توافق ماه سپتامبر وزیران نفت اوپک تاثیری بسیار کوتاه‌مدت بر بازارهای جهانی داشت. بهای نفت برنت دریای شمال پس از این توافق پنج درصد افزایش یافت و از مرز ۴۷ دلار برای هر بشکه گذشت. بهای نفت آمریکا حتی به مرز ۴۸ دلار رسید. اما پس از آن بهای نفت خام مجددا دستخوش نوسان شد.

از این روست که نگاه‌ها متوجه همایش آتی وزیران نفت کشورهای عضو اوپک است. این همایش قرار است روز ۳۰ نوامبر در وین برگزار شود. کشورهای عضو اوپک در نشست الجزیره که با مشارکت کشورهای غیرعضو برگزار شده بود، تصمیم گرفتند میزان تولید خود را حداقل ۲ درصد کاهش دهند. روزنامه وال استریت ژورنال روز سوم نوامبر انتظار اولیه سازمان اوپک را مبنی بر افزایش بهای نفت تا حد ۶۰ دلار برای هر بشکه را خوش‌بینانه ارزیابی کرد. اگر وزیران نفت کشورهای عضور در این نشست موفق به کاهش قابل ملاحظه تولید نفت خود نگردند، طبق ارزیابی تحلیلگر وال استریت ژورنال حتی احتمال سقوط آزاد بهای نفت وجود دارد.

در تقابل با انتظار کشورهای عضو اوپک، سایت "اویل‌پرایس" حتی سقوط بهای نفت به کمتر از ۳۰ دلار برای هر بشکه را نیز ناممکن نمی‌داند. چنین امری می‌تواند به اقتصاد کشورهای صادر کننده نفت و از آن جمله ایران صدمات جدی وارد سازد. بدبینی گزارشگر مسائل اقتصادی شبکه خبری n-tv کمتر از تحلیل‌گر سایت "اویل‌پرایس" است، اما او نیز کاهش ده درصدی بهای نفت خام تا پایان سال جاری را کاملا ممکن ارزیابی می‌کند.

بنا بر پیش‌بینی‌ها، بهای نفت ظرف سه هفته‌ی آتی، یعنی در بازه زمان باقی مانده تا برگزاری همایش اوپک، با در نظر گرفتن نوسانات دائمی، در حد کنونی می‌ماند. اما خطر سقوط بهای آن در ماه دسامبر منتفی نیست. باید افزود که احتمال دستیابی به یک توافق الزام‌آور در نشست وزیران نفت اوپک نیز چندان قوی ارزیابی نمی‌شود. برای نمونه، در هفته‌های پس از توافق اولیه وزیران نفت اوپک در ماه سپتامبر ما شاهد اظهارات ضدونقیض کشورهای عضو بوده‌ایم.

کاهش بهای نفت خام آن هم با توجه به نزدیک شدن فصل زمستان و افزایش برودت هوا چندان عادی به نظر نمی‌رسد، اما این موضوع چند علت دارد. نخست اینکه بسیاری از کشورهای عضو اوپک در عمل توافق سپتامبر این سازمان را برای خود الزامی ندیده‌اند. عربستان سعودی حتی اخیرا تهدید کرده است که تولید روزانه خود را به ۱۲  میلیون بشکه خواهد رساند.

بیشتر بخوانید: اختلاف‌نظر در اوپک؛ مخالفت ایران با کاهش تولید نفت

تولید و صدور نفت خام ایران نیز با کاهش سطح تحریم‌ها افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است. به عنوان نمونه میزان صدور روزانه نفت خام ایران در ماه اکتبر به ۲ میلیون و ۴۴۰ هزار بشکه رسید. این میزان صدور نفت خام توسط ایران حتی در سال‌های پیش از تحریم‌های اقتصادی نیز سابقه نداشته است. روسیه هم به عنوان یکی از صادرکنندگان بزرگ نفت خام غیر عضو اوپک با فریز کردن سطح تولید چندان همراه و همدل نیست.

ترامپ و توافق هسته‌ای

دونالد ترامپ در جریان کارزار انتخاباتی خود بارها از توافق هسته‌ای با ایران انتقاد کرده است. به باور او این توافقنامه و سیاست رفع تحریم‌های اقتصادی ایران عملا باعث تقویت سیاسی، نظامی و مالی ایران شده است. او همچنین اعلام کرده که تجدیدنظر در این توافقنامه در شمار اولویت‌های دولت او خواهد بود. پیروزی ترامپ در انتخابات عملا باعث احتیاط بیشتر شرکت‌ها و کمپانی‌های نفتی خواهد شد. شماری از کمپانی‌های نفتی و از آن جمله کمپانی شل و توتال اخیرا اعلام کرده‌ بودند که خواهان سرمایه‌گذاری در حوزه‌های نفت و گاز ایران هستند.

بیشتر بخوانید: واکنش مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی به پیروزی ترامپ

در صورت آنکه ترامپ این سیاست خود را اجرایی کند، بدیهی است که تحریم‌ها وفشارهای اقتصادی علیه ایران شدیدتر خواهند شد و همین امر می‌تواند جلوی تزریق بیشتر نفت خام ایران به بازارهای جهانی را بگیرد. کاهش صدور نفت خام ایران در اثر تداوم تحریم‌ها و به موازات آن تشدید بحران در خاورمیانه از جمله عواملی هستند که مانع از سقوط بیشتر بهای نفت خام خواهند شد. اما ایران از این روند، یعنی چه کاهش اجباری سطح تولید خود و چه کاهش بهای نفت خام، سودی نخواهد برد.