پخش یک برنامه طنز تلویزیونی به بالا گرفتن بحث‌های آن‌لاین درباره نبود حق طلاق برای زنان در قوانین ایران منجر شد. مهران مدیری، چهره شناخته‌شده‌ی تلویزیون ایران، در برنامه دورهمی در شبکه نسیم رو به مردی که به زنش حق طلاق داده بود با خنده گفت: "ماهیچه‌هام سوخت برات". او احتمالا پیش‌بینی نمی‌کرد با خنده و به استهزا کشیدن دادن حق طلاق به زنان به موجی از اعتراض اینترنتی دامن خواهد زد.

کاربران فارسی‌زبان در شبکه‌های اجتماعی به ویژه در توییتر از نخستین ساعات پس از پخش این برنامه تلویزیونی در پنجشنبه شب (۱۸ آذر) با استفاده از هشتگ #حق_طلاق، #دورهمی #مهران_مدیری به نظر دادن درباره اظهارات مدیری پرداختند.

اما بحث‌ها به مساله حق طلاق ختم نشد و با گذشت چند روز از پخش برنامه دورهمی حالا بحث‌ها به مواردی دیگر در قوانین خانواده که نسبت به زنان تبعیض‌آمیز است کشیده شده. حق خروج از کشور، حضانت و چند مورد دیگر در بین فعالان و کاربران شبکه‌های اجتماعی موضوع بحث شده است.

بیش‌تر بخوانید: خشونت بر زنان، موضوع بحث کاربران ایرانی در فضایی پر از خشونت

مهران مدیری در برنامه دورهمی با "جو گیر" خواندن مردانی که حق طلاق به زنان‌شان داده‌اند به پخش شدن این جمله‌ اعتراضی در فضای فارسی‌زبانان کمک کرد: «حق طلاق جوگیری نیست.» این شعاری است که طراحان یک کمپین اعتراضی آن‌لاین بر ابتدای نامه سرگشاده‌ای که برای امضا روی اینترنت قرار داده‌اند نوشته‌اند.

حق طلاق، حق انسانی

شبکه ماچولند که برای مبارزه با تبعیض‌های جنسیتی به طراحی موج‌های آن‌لاین می‌پردازد در همراهی با وب‌سایت همسری نامه‌ی سرگشاده‌ای روی اینترنت قرار داده که کاربران می‌توانند از طریق امضای آن صدای اعتراض خود را به گردانندگان شبکه نسیم و برنامه دورهمی و احتمالا مهران مدیری برسانند.

در این نامه سرگشاده که در شبکه‌های اجتماعی بارها به اشتراک گذاشته شده آمده است: «ایران از معدود کشورهایی در جهان است، که نه تنها حق ازدواج آزادانه برای زنان در آن سخت‌تر از مردان است و اذن پدر، محدودیت ازدواج با اتباع غیرایرانی و غیر هم‌دین – برای زنان مسلمان – تنها شامل زنان می‌شود، بلکه حق طلاق نیز در اسناد ازدواج با مرد است و زنان حق خروج از رابطه‌ای را که روزی به آن بله گفته‌اند، ندارند.»

فعالان حوزه برابری جنسیتی از داخل و خارج از کشور که این موج اینترنتی را هدایت می‌کنند در نامه خود نوشته‌اند: «مهران مدیری که در تمام سال‌های فعالیت، ادعای دغدغه رفع آسیب‌های اجتماعی با استفاده از ابزار طنز را داشته است، در این برنامه مردانی را به سخره می‌گیرد که حق برابر طلاق را با ثبت آن میان شروط ضمن به رسمیت شناخته‌اند و به این ترتیب نه تنها واقعیت را وارونه جلوه می‌دهد که شروط ضمن عقد را نیز ابزاری برای ظلم به مردان تلقی می‌کند.»

نویسندگان این نامه می‌گویند: «دادن حق طلاق به زنان جوگیری یا خنده‌دار نیست، بلکه پس دادن قانونی یکی از حقوق انسانی آنهاس».

کاربران با وارد کردن نام و آدرس پست الکترونیکی (ایمیل) خود و کلیک بر گزینه "بفرست" این امکان را دارند که اعتراض خود را به گوش مسئولان شبکه نسیم که شبکه طنز و سرگرمی صدا و سیماست که از سال ۱۳۹۲ فعالیت می‌کند برسانند.

موج، چرا موج؟

یکی از گردانندگان پلتفرم ماچولند در گفتگو با دویچه وله فارسی درباره همکاری ماچولند و همسری در رابطه با برنامه اخیر دورهمی و برای به وجود آوردن موج آن‌لاین توضیح می‌دهد. او می‌گوید که "این موج بعد از چهار روز که از پخش برنامه گذشته بود راه افتاد."

بیش‌تر بخوانید: خشونت علیه زنان در ایران و آمارهایی که "گم" می‌شوند

به گفته او "هشتگ‌های مرتبط در توییتر و سایر شبکه‌های اجتماعی میان فارسی‌زبان‌ها داشت استفاده می‌شد و فعالان به این نتیجه رسیدند حالا که بحث طلاق رو آمده است، بهتر است درباره این موضوع و کل حقوق ضمن عقد اطلاع‌رسانی شود تا هم به این موضوع اعتراض شود و هم آگاهی‌بخشی و حساسیت‌زایی شود."

او که یکی از اهداف اصلی موج‌های ضدتبعیض ر ا پاسخ‌گو کردن طرف دیگر ماجرا می‌داند، می‌گوید: «یک اعتراض عمومی شکل گرفته بود و ما تلاش کردیم بخش پاسخگو کردن‌اش قوی‌تر شود.» به اعتقاد این فعال برابری جنسیتی، "شبکه نسیم این اعتراضات را دریافت می‌کند و مطمئنا به مهران مدیری هم می‌رسد."

به گفته او از میان موج‌های آن‌لاین ماچولند، این موج و موجی که پیش از این درباره نبود حق خروج از کشور برای زنان متاهل بود بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این عضو تیم ماچولند می‌گوید: «آن‌چه ما نتیجه گرفته‌ایم این است که حقوق ضمن عقد افراد زیادی را در جامعه درگیر خود کرده است و برای همین تعداد بیش‌تری هم عکس‌العمل نشان می‌دهند.»

به گفته او در کم‌تر از ۲۴ ساعت بیش‌تر از ۵۰۰ نفر نامه اعتراضی به شبکه نسیم را پر کرده و ارسال کرده‌اند.

مخالفان، موافقان، ترسیده‌ها

شماری از کسانی که در توییتر و فیس‌بوک به محتوای برنامه اخیر دورهمی اعتراض داشتند، حق طلاق را حق زنان می‌دانند که از آن‌ها گرفته شده و تنها کاری که همسر می‌کند این است که آن را برمی‌گرداند. یکی از کاربران توییتر می‌نویسد: «اینکه زنی حق طلاق داره لطفی از سمت همسرش محسوب نمیشه.» و کاربر دیگر هم می‌نویسد: «حقوقی چون حق طلاق حقوقی نیستند که زنان به امتیاز بگیرند، حقوقی‌اند که از ایشان سلب شده و باید باز پس‌ گرفته شود.»

شماری نیز بر این موضع پافشاری می‌کنند که رابطه با زور و اجبار ممکن نیست و اگر کسی بخواهد از آن خارج شود باید از چنین حقی برخوردار باشد:‌ «همونطور که اگر یکی راضی نباشه نمیشه ازدواج کرد، توی زندگی هم اگر یکی از زندگیش راضی نباشه نمیشه ادامه داد.»

یکی از کاربران هم اعتقاد دارد: «اصلا مرد برای حفظ شخصیت خودش باید خودش اصرار داشته باشه که حق طلاق رو بده تا حتی یک روز تحت اجبار با طرف زندگی نکرده باشد».

اما مخالفان حق طلاق برای زنان عموما استدلال خود را نه بر مخالفت با آزادی برای زنان بلکه بر ترس از نتایج دادن این حق بنا می‌کنند. یکی از مسایلی که درباره آن بحث می‌شود مساله مهریه است و این هراس که دادن حق طلاق به کسی که مهریه بالایی خواسته مثل دادن "چک سفید" است. یکی از کاربران می‌نویسد:‌ «من حق طلاق رو به همسرم دادم، در كمتر از دوهفته جدا شد و مهريه‌اش رو هم به اجرا گذاشت، حاصل يازده سال كارم و همه زندگيم بر باد رفت.»

شماری از کاربران نیز در پی پخش برنامه اخیر دورهمی کل شرایطی که آن را تبعیض‌آمیز می‌خوانند نقد می‌کنند. یکی از کاربران توییتر می‌نویسد: «برای حق طلاق مساوی باید شرایط ازدواج به کل تغییر کند.»

در عین حال کاربر دیگری حتی بحث کردن درباره دادن یا ندادن حق طلاق به زنان را زشت می‌خواند و می‌نویسد: «بعضی از مسائل حرف زدن در موردش هم زشته، چه برسه به چونه زدن و گروكشی.»