آیا رئيس‌جمهور آتی مشکلات محیط زیست ایران را چاره می‌کند؟
۱۳۹۲ خرداد ۲۱, سه‌شنبه
سه روز به برگزاری یازدهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران باقی مانده است. بسیاری، از جمله فعالان محیط زیست ایران به نتیجه انتخابات چشم دوخته‌اند. دلسوزان محیط زیست ایران معتقدند، مشکلاتی که از برآیند عملکردهای دولتمردان پیشین بر جا مانده نیاز به چاره‌ای اساسی دارد؛ چاره‌ای که تنها با دخالت دادن نظرات کارشناسان و عزمی جزم برای تغییر مسیر کنونی سیاست‌های زیست‌محیطی ایران کارساز خواهد شد.
اما کدام رئیسجمهور برای این منظور مناسب‌تر است؟ این سئوالی است که پاسخ به آن چندان آسان نیست. اصولا آیا محیط زیست وزن درخور خود را در مناظرات و بحث‌های انتخاباتی پیدا کرده است؟
اسماعیل کهرم، استاد دانشگاه و کارشناس نام‌آشنای محیط زیست ایران در نوشتاری که در روزنامه اعتماد منتشر شده از عدم ارائه برنامه دقیق نامزدها در حوزه محیط زیست طی مناظرات انتخاباتی انتقاد کرده است.
وی با اشاره به مناظره‌های انتخاباتی می‌نویسد: «واقعیت این است که نه دست‌اندرکاران این برنامه و نه نامزدهای شرکت‌کننده در انتخابات پیش‌رو به ظرفیت‌های محیط زیستی هیچ توجهی نشان ندادند و باید اقرار کرد که از این ظرفیت به نفع افزودن مشارکت مردم در انتخابات استفاده نکردند.»
خبرگزاری ایسنا نیز در گزارشی با عنوان "دولت یازدهم و مطالبات زیست‌محیطی" وزن مسائل زیست‌محیطی در مناظرات اخیر را ناچیز دانسته و نوشته است، در حالی که ساکنان بخش‌های غربی و جنوب غربی کشور با ریزگردهای عربی دست و پنجه نرم می‌کنند تا کنون نامزدها کمتر به این موضوعات پرداخته‌اند.
با این حال محمد درویش، عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع توجه به محیط زیست در انتخابات یازدهم نسبت به انتخابات دهم را بیشتر دانسته و از این موضوع ابراز امیدواری کرده است. او در نوشتاری که در وب‌سایت "زیست‌بوم" منتشر شد نوشته است، هر ۸ کاندیدا علاقمندی و پایبندی خود به رعایت موازین زیست‌محیطی را دست کم بر روی کاغذ هم که شده در موضع‌گیری‌های رسانه‌ای خود اعلام داشته‌اند.
نامزدهای انتخابات و محیط زیست
محمدباقر قالیباف خود را یگانه کاندیدای واقعی محیط زیست ایران معرفی کرده است. محسن رضایی محیط زیست ایران را در آستانه ورود به محدوده قرمز توصیف کرده و می‌گوید، حفظ محیط زیست و پایبندی به موازین آن مهم‌ترین اولویت دولت او در صورت پیروزی در انتخابات خواهد بود.
علی‌اکبر ولایتی تأکید کرده است که حفظ محیط زیست و ارزیابی زیست‌محیطی در مسیر توسعه پایدار جزو برنامه‌های او است.
اما حسن روحانی اندکی فراتر رفته و وعده داده است که در دولت احتمالی وی، احیای دریاچه ارومیه از اولین برنامه‌ها خواهد بود. این نامزد ریاست جمهوری می‌گوید، طرح انتقال آب خزر به ارومیه را در دستور کار خود قرار خواهد داد و برای تأمین اعتبار طرح هم دریاچه‌هایی در مسیر احداث می‌شود و زمین‌های اطرافش هم به فروش خواهد رسید.
حمیدرضا میرزاده، سردبیر خبرگزاری سبزپرس در صفحه فیس بوک خود این وعده را "به دور از کارشناسی" خوانده و با برشمردن دلایل عدم موفقیت این طرح می‌نویسد: «آقای روحانی، شما را به خدا لطف کنید و در جمع مردمی که به شما اعتماد کرده‌اند، چنین حرف‌های غیرکارشناسانه‌ای مطرح نکنید. ما دیگر خسته شده‌ایم از اینکه هر روز یک مسئول بیاید و نظرات اشتباهش را به خورد مردم بدهد و بعد که همه‌چیز خراب شد، تقصیر را به گردن آسمان و اقلیم و گرم‌شدن جهانی بیاندازد.»
میرزاده ادامه می‌دهد: «آقای روحانی، اگر مردمی هستند که می‌خواهند به شما رأی بدهند، به این دلیل است که از یکه‌‌تازی و برنامه‌های عجیب و غریب و غیرکارشناسی دولت خسته شده‌اند. شما را به خدا برای جمع کردن رأی چنین وعده‌هایی ندهید که همین وعده‌های عجیب، چند صباحی دیگر تبدیل به مطالبه می‌شوند و دیگر نمی‌توان مردم را توجیه کرد که چنین کاری از ابتدا اشتباه بوده است.»
کارنامه زیست‌محیطی احمدی‌نژاد
برخی کارنامه زیست‌محیطی محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهور کنونی را بدترین کارنامه رؤسای جمهور تاریخ جمهوری اسلامی در این حوزه می‌دانند. دکتر تقی شامخی، استاد محیط زیست دانشگاه تهران، کنار گذاشتن شورای عالی محیط زیست، اولویت دادن توسعه به ملاحظات زیست‌محیطی، جدی نگرفتن نجات دریاچه ارومیه و عدم اجرای قوانین زیست‌محیطی در برنامه چهارم توسعه را از جمله کاستی‌های جدی دولت احمدی‌نژاد می‌داند.
ایسنا به نقل از دکتر شامخی می‌نویسد که مهم‌ترین چالش‌های مطرح زیست‌محیطی ایران ناشی از مشکلات اقتصادی است. وی می‌گوید: «کاهش نرخ اشتغال و گرانی حامل‌های انرژی هجوم به منابع طبیعی و تخریب ناشی از آن را افزایش داده است؛ مثلا وقتی مردم بیکار می‌شوند آخرین راه را خرید چند دام دانسته و به مراتع هجوم می آورند و یا با گران شدن حامل‌های انرژی استفاده از چوب جنگل یا بوته های مرتعی را تنها چاره خود می‌دانند.»
این استاد دانشگاه از دولت آینده خواسته است، از کارشناسان ماهر استفاده کرده و سازمان محیط زیست مقتدر ایجاد کند. وی همچنین خواستار افزایش تشکل‌های زیست‌محیطی و مشارکت اجتماعی در این زمینه شده است.
بیانیه تشکل‌های زیست‌محیطی
تشکل‌های زیست‌محیطی مردم‌نهاد (NGO) روز سه‌شنبه (۲۱ خرداد) در بیانیه‌ای خطاب به رئیس جمهور آتی ایران خواستار احیای شورای عالی محیط زیست و انتخاب رئیس سازمان محیط زیست از میان متخصصان مجرب شده‌اند.
آنها مقابله با سدسازی بی‌رویه و راستی‌آزمایی سدهای ساخته شده را خواسته و نوشته‌اند، سدسازی بی‌رویه نه تنها به حفظ منابع آبی کمکی نکرده‌است، بلکه سبب‌ساز خشکیدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها، آلودگی، شوری و کم‌آبی رودخانه‌ها و افت شدید آب‌های زیرزمینی شده است.
در این بیانیه بر ضرورت ارزیابی‌های زیست‌محیطی و حفظ مناطق حفاظت‌شده تأکید شده و رئیس جمهور آینده به ایجاد وزارت محیط زیست از طریق ادغام سازمان محیط زیست و سازمان جنگل‌ها و منابع طبیعی و اجرای طرح جامع کنترل آلودگی هوای شهر‌های بزرگ فرا خوانده شده است.
این تشکل‌ها همچنین خواسته‌اند، بند "ی" از برنامه بودجه سال ۹۲ حذف شود. در این بند از "ضروری نبودن گرفتن مجوز تغییر کاربری زمین برای پاره‌ای طرح‌ها" سخن به میان آمده است.
بسیاری از کارشناسان محیط زیست معتقدند، محیط زیست ایران در وضعیت وخیمی قرار دارد و اگر دولت آینده برای حل مشکلات آن اقدامی جدی نکند، معلوم نیست در آینده چه مشکلاتی گریبان مردم ایران را خواهد گرفت؛ مشکلاتی که از جمله مسببان آن دولتمردان جمهوری اسلامی و از جمله رئيس دولت یازدهم خواهند بود.