آیا فلسطینیان و اسرائیلی‌ها برای همیشه از هم جدا می‌مانند؟
۱۴۰۴ مهر ۱۵, سه‌شنبه
نظرسنجی پشت نظرسنجی، نتایج اما تقریبا یکسان است: اکثر اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها اعتماد متقابل به یکدیگر را از دست داده‌اند و هم‌زمان، از این که این مناقشه روزی با صلح به پایان برسد ناامیدند.
نتایج یکی از آخرین نظرسنجی‌ها که در ماه اوت امسال توسط دانشگاه عبری در اورشلیم انجام شد، این بود: ۶۲ درصد پرسش‌شوندگان اسرائیلی این جمله را تایید کردند که "هیچ بی‌گناهی در غزه وجود ندارد". در میان یهودیان اسرائیل حتی رقم تاییدکنندگان این جمله بالاتر هم بود: ۷۶ درصد.
"نبود انسانیت برای من تکان‌دهنده است"
کوری گیل شوستر سرپرست دوره کارشناسی ارشد برای حل مناقشات و میانجی‌گری در دانشگاه تل‌آویو در مصاحبه با دویچه‌وله می‌گوید: «بزرگترین نگرانی من در مورد اسرائیلفقدان همدلی است.» او ادامه می‌دهد: «مردم حتی برای کودکان، افراد مسن یا بیماران مثلا سرطانی هیچ حس همدلی ندارند.»
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
گیل‌شوستر از سال ۲۰۱۲ یک سری وب‌ویدیو با نام "پروژه پرسش" تولید میکند و در آن درباره موضوعات مورد مناقشه صحبت میکند. او بینندگانش را مستقیم در مقابل پرسش قرار می‌دهد و در خیابان مستقیما از مردم نظرخواهی میکند. در یکی از این ویدیوها، او از فلسطینی‌ها پرسیده که آیا عملیات‌های دیگری شبیه حمله تروریستی هفتم اکتبر را تایید می‌کنند یا نه و در ویدیوی دیگری از اسرائیلی‌ها می‌پرسد که آیا از رنج مردم غزه خوشحال هستند؟
او با ناراحتی تعریف میکند که در پاسخ به پرسش همدردی با سالمندان، افراد بیمار و کودکان، یک زن در شمال اسرائیل تنها شانه‌هایش را بالا انداخت. شوستر می‌گوید: «من حتی یک بار هم به این فکر نمی‌کنم که دنیا درباره ما چه فکری میکند، این موضوع دیگری است. نگرانی من این است که این موضوع چه تاثیری بر ما می‌گذارد. برای من این تکان‌دهنده است که در این موضوع چقدر انسانیت کمرنگ است.»
"سلب انسانیت تقریبا کامل"
خلیل شیکاکی متخصص علوم سیاسی و سرپرست مرکز فلسطینی "پژوهش‌های سیاسی و افکار عمومی" در رام‌الله به دویچه‌وله می‌گوید: «در دو سال گذشته انسانیت تقریبا به طور کامل از بین رفته است، هردو جامعه به یک نقطه رسیده‌اند که در آن هیچ کدام نمی‌خواهند انسانیت طرف دیگر را به رسمیت بشناسند.»
او می‌گوید این "سلب انسانیت" تاثیر زیادی بر این داشته که دو طرف تا چه اندازه حاضرند برای رسیدن به یک راه‌حل صلح‌آمیز با هم توافق کنند.
شیکاکی به طور مرتب در مناطق فلسطینی نظرسنجی انجام می‌دهد و به طور مرتب در پروژه‌های تحقیقاتی مشترک با اسرائیلی‌ها شرکت میکند. آخرین نظرسنجی او در ماه مه امسال انجام شد و بی‌اعتمادی شدید فلسطینی‌ها را آشکار کرد: در نوار غزه ۶۹ درصد پرسش‌شوندگان و در کرانه باختری ۸۸ درصد پرسش شوندگان معتقدند که حتی در صورت خلع سلاح حماس، اسرائیل از نوار غزه بیرون نخواهد رفت.
شیکاکی هشدار می‌دهد که اعتماد متقابل نباید پیش‌شرط برای نزدیکی دوباره دوطرف به یکدیگر باشد بلکه بایستی در فرایند یک پروسه صلح رشد کند. او می‌گوید: «اگر ما اول منتظر باشیم که فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها به یکدیگر اعتماد کنند این هرگز اتفاق نخواهد افتاد.»
اولین قدم برای نزدیکی دوباره دو طرف
اما آشتی و نزدیکی دوباره پس از دهه‌ها درگیری چطور می‌تواند اتفاق بیفتد؟ نوردیر گری‌میسون روی این موضوع کار میکند. او مسئول سازمان Rethinking Conflict (بازاندیشی در منازعه) است که تجربیات منازعه ایرلند شمالی را به مردم خاورمیانه منتقل میکند.
او در مصاحبه با دویچه‌وله می‌گوید در هردوی این مناقشه‌ها پرسش‌های اصلی محل دعوا بر سر سرزمین، هویت و دین است.
غیر از رادیکال‌های اسرائیلی اکثر مردم اسرائیل همانند فلسطینی‌ها خواهان رسیدن به یک راه‌حل برای این مناقشه هستند. گری‌میسون می‌گوید: «اگر در طی چهار تا شش ماه آینده یک آتش‌بس در خاورمیانه برقرار شود، تخمین من این است که برای رسیدن به یک صلح نهایی پنج تا ۱۰ سال زمان لازم است. در ایرلند شمالی ما ۲۷ سال بعد از توافق جمعه عید پاک، بر روی فرایند صلح کار کردیم.»
کوری گیل شوستر، پژوهشگر منازعات معتقد است بسیاری از مردم با این منازعه کنار آمده و خود را با این وضعیت وفق داده‌اند. اما یک ارتباط سیاسی درست ممکن است این وضعیت را تغییر دهد: «اولین قدم یک کمپین بازاریابی است: ما همه از این وضعیت به ستوه آمده‌ایم و نمی‌خواهیم اینطور ادامه دهیم بنابراین همین حالا وارد عمل می‌شویم.»
او ادامه می‌دهد: «باید به انسان‌ها یک چشم‌انداز داد، چشم‌اندازی که معنا داشته باشد و بعد باید درباره آن صحبت کرد، آن را تبلیغ کرد، به گونه‌ای که انگار اسرائیل و "فلسطین" یک محصول هستند.»
آیا طرح ترامپ می‌تواند به این مناقشه پایان دهد؟
دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا در اواخبر ماه سپتامبر و در صحبت با بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل طرحی ۲۰ ماده‌ای را به عنوان یک نقشه سریع به منظور آزادی گروگان‌ها و آتش‌بس فوری در غزه ارائه داد. بر اساس این طرح یک هیأت بین‌المللی تحت سرپرستی سیاستمدار کهنه‌کار بریتانیایی؛ تونی بلر بر ادامه مراحل نظارت میکند.
بیشتر بخوانید: آغاز مذاکرات؛ هیأت اسرائیلی در شرم‌الشیخ برای بررسی طرح غزه
در اسرائیل و نیز در سرزمین‌های فلسطینی اعتماد به سیاستمداران محلی بسیار اندک است. در اسرائیل تنها یک گروه اقلیت از دولت نتانیاهو راضی هستند و در سرزمین‌های فلسطینی محمود عباس مشروعیتش را تقریبا از دست داده است چرا که از سال ۲۰۰۶ هیچ انتخاباتی برگزار نشده است. در آخرین نظرسنجی مرکز فلسطینی پژوهش‌های سیاست‌گذاری و افکار سنجی PCPSR، هشتاد و یک درصد از پرسش شوندگان خواهان کناره‌گیری محمود عباس بودند.
گیل شوستر می‌گوید در شرایط کنونی تنها راه برون رفت از این مناقشه ظاهرا غیرقابل حل، یک رهبری قدرتمند است. او می‌گوید: «یک رهبری با شخصیت محکم نیاز است تا لااقل بتواند در طرف خودش و شاید حتی در طرف مقابل یک تفکر دگرگونه را نمایندگی کند اما من هیچکس را در افق نمی‌بینم که بتواند این کار را انجام دهد.»
راه‌حل دو کشور چقدر واقع گرایانه است؟
متخصص علوم سیاسی، خلیل شیکاکی می‌گوید یک پروسه صلح باورپذیر بایستی از سوی بازیگران باورپذیر حمایت شود. او به طور مشخص از آمریکا به عنوان متحد نزدیک اسرائیل و نیز کشورهای عربی به عنوان نمایندگان فلسطینی‌ها نام می‌برد.
شیکاکی می‌گوید: «بر اساس نظرسنجی‌های مشترک اسرائیلی-فلسطینی این موضوع کاملا مشخص است که اسرائیلی‌ها نیز آمادگی دارند تا دیدگاه‌شان را تغییر داده و از راه حل دو کشوری حمایت کنند.»
در میان فلسطینی‌ها راه‌حل دو کشوری در حال حاضر تحرک تازه‌ای ایجاد کرده اما در عین حال دو سوم پرسش شوندگان نسبت به قابل اجرا بودن آن تردید دارند.
در ماه سپتامبر فرانسه، بریتانیا، استرالیا و چند کشور دیگر به طور نمادین کشور فلسطینی را به رسمیت شناختند. طرح ترامپ، پس از انجام اصلاحاتی در ساختار اداری فلسطینیان، حداقل یک مسیر قابل‌باور به سوی خودمختاری و تشکیل دولت فلسطینی را پیش‌بینی میکند.
دولت اسرائیل با تشکیل یک کشور فلسطینی با حقوق کامل به‌شدت مخالف است و اخیراً ساخت‌وساز شهرک‌ها در کرانه باختری را شدت بخشیده است. همچنین شاخص صلح دانشگاه تل‌آویو که بر اساس نظرسنجی‌ها تهیه می‌شود، کاهش حمایت از راه‌حل دو کشوری در میان اسرائیلی‌ها را نشان می‌دهد: در ماه‌های آوریل و مه ۲۰۲۵، تنها ۲۱ درصد از یهودیان اسرائیل از راه‌حل دو کشوری حمایت کردند.
نزدیکی دوباره علیرغم فاصله مکانی؟
کرانه باختری اکنون به واسطه شهرک‌سازی‌های اسرائیل چنان تکه‌تکه شده که منتقدان، تشکیل یک کشور فلسطینی را به دلیل نبود سرزمینی یکپارچه، غیرواقع‌گرایانه می‌دانند.
اما نمونه ایرلند شمالی نشان می‌دهد که حتی هم‌زیستی پیچیده و درهم‌تنیده نیز الزاماً مانعی برای نزدیکی دوباره نیست. در بلفاست، پایتخت ایرلند شمالی، مناطق تحت نفوذ اتحادگرایان و جمهوری‌خواهان هنوز با دیوارهایی از هم جدا شده‌اند که در پایان هر روز بسته می‌شوند.
گری میسون می‌گوید: «این دیوارها مثل پتوی گرم هستند. وقتی زمانش برسد، برداشته خواهند شد. اما پس از یک منازعه، ۲۷ سال زمان زیادی نیست به‌ویژه وقتی خاطرات این‌قدر زنده‌اند.»
میسون از اوایل دههٔ ۱۹۹۰ به بررسی منازعات مشغول بوده است. آن زمان، اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها در چارچوب روند صلح اسلو مذاکره می‌کردند و به گفته او "ایرلند شمالی به‌عنوان منازعه‌ای بزرگ و حل‌ناشدنی شناخته می‌شد".
امروز اما موضوع اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌هاست که بیش از هر زمان دیگری نامعلوم است و کسی اطلاعی ندارد که آیا این دو در آیندهٔ نزدیک می‌توانند آشتی کنند یا خیر.