آیا منطقه آبستن جنگ تازهای است؟
۱۳۹۰ دی ۱۴, چهارشنبه
جمهوری اسلامی ایران با انجام یک رزمایش دریایی ۱۰ روزه در خلیج فارس و تهدید به مسدود کردن گذرگاه آبی هرمز، شاهرگ نفتی جهان، بعد تازهای به جایگاه سیاسی خود در جهان داده است.
یووس کوگل‌من، سردبیر مجله یهودی "تاخلس" که در سوئیس چاپ می‌شود، معتقد است: «در مورد ایران تا کنون نگرانی اسرائیل از اهداف برنامه اتمی این کشور مطرح بود و در واقع غیر از اسرائیل برای کشور دیگری از چنین اهمیتی برخوردار نبود. اما اکنون نفت، یعنی منافع اقتصادی کشورهای صنعتی جهان مطرح است».
به باور کوگل‌من، ایران با تهدید به بستن تنگه هرمز نگرانی کشورهای بیشتری را برانگیخته است. هر چند که با وجود تهدید ایران، مهمترین بازارهای جهانی نفت که تا روز دوشنبه (۲ ژانویه / ۱۲ دی) به دلیل تعطیلات سال نو میلادی بسته بودند، واکنش محسوسی به تنش کنونی در خلیج فارس نشان ندادند.
«نشانه‌های بروز جنگ هر روز بیشتر می‌شوند»
پیش‌بینی می‌شود که این شرایط تغییر خواهد کرد و تهدید ایران موجب صعود قیمت نفت خام در بازارهای جهانی خواهد شد. لئون لشوس، کارشناس مواد خام در موسسه تجارت جهانی شهر هامبورگ، معتقد است که ایران از تهدید فراتر نخواهد رفت و در عمل دست به چنین اقدامی نخواهد زد. او در گفت‌وگو با روزنامه هامبورگی "آبند بلات" تأکید کرده است: «بستن تنگه هرمز آسیبی جدی برای خود ایران خواهد بود». درآمد حاصل از فروش نفت مهمترین منبع درآمد ایران است.
لئون لشوس پیش‌بینی می‌کند که بستن تنگه هرمز قیمت نفت را به بالاتر از رکورد سال ۲۰۰۸ یعنی ۱۴۵ دلار در هر بشکه خواهد رساند اما در نهایت با دخالت نظامی کشورهای دیگر به پایان خواهد رسید و پیامدهای غیرقابل پیش‌بینی برای ایران خواهد داشت.
در مقابل دیرک مولر، کارشناس بازار بورس در آلمان، نظر دیگری دارد. وی در گفت‌وگو با سایت تلویزیون دولتی سوئیس (SF Online) می‌گوید: «از نظر اقتصادی موضوع برای من کاملا روشن است: نشانه‌هایی که بر بروز یک جنگ دلالت می‌کنند، هر روز بیشتر می‌شوند».
دیرک مولر هر چند نمی‌تواند پیش‌بینی کند که آتش این جنگ چه زمانی شعله‌ور خواهد شد، اما تأکید می‌کند که این رویارویی یکی از آخرین «تکالیف» بر زمین مانده آمریکا است: «و به اعتقاد من این برای آمریکایی‌ها بسیار مفید خواهد بود که این مانع را از پیش پا بردارند»؛ مگر این که حکومت ایران تغییرات اساسی در سیاست‌های خود ایجاد کند. البته مولر بعید می‌داند که ایران چنین چرخشی را در پیش بگیرد.
پیش‌بینی بحرانی‌تر شدن شرایط
از زمان آغاز رزمایش دریایی ایران در خلیج‌فارس تا کنون "کارشناسان" و "تحلیلگران" بسیاری در رسانه‌ها و مطبوعات جهان به اظهارنظر در مورد وضعیت کنونی پرداخته‌اند. اولریش تیلگنر که سال‌ها در ایران به عنوان خبرنگار برای شبکه دوم تلویزیون دولتی آلمان گزارش تهیه کرده، معتقد است که بسیاری از این "کارشناسان" هیچ تصور درستی از جزئیات ندارند و در واقع "شبه کارشناس" یا "شبه تحلیلگرانی" هستند که «مایلند در هر موردی صاحب‌نظر باشند».
اولریش تیلگنر که هفته گذشته از تهران بازگشته است سه‌شنبه (۳ ژانویه/ ۱۳ دی) در گفت‌وگو با سایت تلویزیون دولتی سوئیس تأکید کرده است: «شرایط کنونی احتمالاً بحرانی‌تر هم خواهد شد اما جنگی در کار نخواهد بود». تیلگنر معتقد است که نه ایران و نه آمریکا هیچ علاقه‌ای به جنگ ندارند. به عقیده تیلگنر با توجه به حضور گسترده نظامی آمریکا در منطقه خلیج فارس، منطقی به نظر نمی‌رسد که ایران به دنبال تحریک جدی آمریکا باشد.
به باور تیلگنر «آمریکا باید دیوانه باشد که در شرایط کنونی جنگ جدیدی را آغاز کند. برای نخستین بار در طول سال‌های گذشته اوضاع در منطقه به سود ایالات متحده است. این کشور میلیاردها دلار تسلیحات به کشورهای منطقه می‌فروشد و نظامیان خود را از عراق به خانه بازگردانده است. چه لزومی دارد که مشکل تازهای برای خود بتراشد»؟
«استقبال اسرائیل و عربستان سعودی از جنگ آمریکا و ایران»
یووس کوگل‌من، سردبیر مجله "تاخلس" هم در گفت‌وگو با سایت شبکه تلویزیون دولتی سوئیس بر این باور است که آمریکایی‌ها استراتژی درازمدتی که به جنگ ختم شود را دنبال نمی‌کنند و «حتی استراتژی مشخصی [در قبال ایران] ندارند و بر عکس، تنها به صورت مقطعی واکنش نشان می‌د‌هند آن هم تنها زمانی که امنیت یا منافع اقتصادی‌شان در خطر باشد». البته تهدید ایران به بستن تنگه هرمز خطری جدی برای منافع اقتصادی آمریکا به شمار می‌رود. هم او و هم تیلگنر تردیدی در خطرناک بودن شرایط ندارند: «کشورهایی وجود دارند که بدشان نمی‌آید رویارویی ایران و آمریکا را ببینند».
به اعتقاد برخی از کارشناسان، عربستان سعودی و اسرائیل از این که آمریکا نیروهای خود را در منطقه نگهدارد یا افزایش دهد استقبال می‌کنند؛ چین و روسیه هم قطعاً مخالفتی ندارند که آمریکا پس از جنگ در عراق و افغانستان درگیر نبردی دیگر شود. به اعتقاد تیلگنر «خطر اصلی هم همین جاست» که برخی برای شکل‌گیری چنین معادلاتی اقدامات تحریک‌آمیزی هم انجام دهند.
هر دو کارشناس احتمال بروز جنگ در شرایط کنونی را تقریبا منتفی می‌دانند. به باور کوگل‌من، هیاهوی ایجادشده بر سر این موضوع «تا حد زیادی با واقعیت فاصله دارد»، گمانه‌زنی‌های فراوانی صورت می‌گیرد و تحلیل‌های بی‌شماری از سوی کارشناسان بی‌نام و نشان منتشر خواهد شد؛ اما «اگر این فضاسازی‌ها را به واقعیت کاهش دهیم، چیزی از تشنج باقی نخواهد ماند».
PB/BM