آیت الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران در "اجلاس بین‌المللی بیداری اسلامی" که در تهران برگزار ‌شد، تحولات کشورهای عربی و شمال آفریقا را ناشی از "بیداری اسلامی" در این کشورها دانسته و از دخالت کشورهای غربی در تحولات لیبی انتقاد کرده است.

آقای خامنه‌ای گفته است: «در لیبی، ناتو ضایعه‌های بی‌جبران آفریده است. اگر دخالت نظامی ناتو و امریکا نبود، ممکن بود مردم اندکی دیرتر پیروز شوند ولی در عوض این همه زیرساخت نابود نمیشد، این همه نفوس بی‌گناه از زنان و کودکان کشته نمیشدند و آنگاه دشمنانی که خود سال‌ها همراه و همدست قذافی بوه‌اند مدعی حق دخالت در این کشور مظلوم و جنگ‌زده، نمی‌شدند.»

بشنوید: گفت‌و‌گو با حسین با حسین باقرزاده

به عقیده رهبر جمهوری اسلامی ایران قدرت‌های خارجی "حق ندارند" خود را در پیروزی این انقلاب‌ها سهیم بدانند.

آقای خامنه‌ای که در این سخنان چند بار از "بیداری اسلامی در کشورهای منطقه" سخن گفته، درباره خواسته مردم کشورهای عربی پس از انقلاب‌ها گفته است: «ملت‌های انقلاب کرده و آزاد شده یکی از مهمترین خواسته‌هایشان حضور و نقش قاطع مردم و آرای‌شان در مدیریت کشور است، و چون مؤمن به اسلامند، پس مطلوب آنان "نظام مردمسالاری اسلامی" است.

آقای خامنه‌ای به مردم کشورهای عربی هشدار داده است: «باید مراقب بود که مردمسالاری اسلامی با دموکراسی لیبرال غربی اشتباه نشود. دموکراسی لائیک و در مواردی ضد مذهب غربی با مردمسالاری اسلامی که متعهد به ارزشها و خطوط اصلی اسلامی در نظام کشور است، هیچ نسبتی ندارد.»

 حسین باقرزاده، تحلیل‌گر سیاسی و مدافع حقوق بشر مقیم لندن، در گفت‌و‌گو با دویچه وله به نگرانی آیت‌الله خامنه‌ای و مقامات ارشد ایران از تکرار حادثه لیبی در مورد ایران اشاره می‌کند.

دویچه وله: آیت‏الله خامنه‏ای از جمله امروز در تهران، گفته‏اند «آن‏چه در خاورمیانه و شمال آفریقا می‏گذرد، بیداری اسلامی است». از سوی دیگر بسیاری از تحلیل‏گران ماهیت این تحولات را دمکراسی‏خواهی می‏دانند. به نظر شما واقعیت این تحولات چیست؟

حسین باقرزاده: واقعیت این تحولات، بر اساس شعارهای مطرح شده در  تظاهرات مردم و خواسته‏هایی که مطرح شده‏اند، مشخص است. خواست آزادی و دمکراسی و مسائل اقتصادی، بیشترین مسائلی بودند که در شعارها طرح شده‏‌اند.

البته طبیعی است که در بین نیروهای مختلفی که در این تحولات شرکت داشته‏اند، نیروهایی هم وجود داشتند که شعارهای اسلامی سر می‏دادند. ولی هیچ شعار مشخصی به صورت شعار اصلی و تعیین‏کننده مطرح نبود. آن‏چه در تمام این شعارها مشترک بود، آزادی از استبداد و دیکتاتوری، رعایت حقوق مردم، انجام انتخابات آزاد و بالاخره خواست حکومتی آزاد دمکراتیک بود.

این شعارها در تونس و مصر که با فاصله‏ی نسبتا کوتاهی موفق شدند و هم در لیبی که چندین ماه طول کشید و هزینه‏هایی سنگینی برای مردم باقی گذاشت، شنیده می‏شد. الان هم در سوریه، مردمی که هر روز در شهرهای مختلف به خیابان‏ها می‏‏آیند و زیر ضربات آتش نیروهای بشار اسد جان می‏دهند، مرتب دم از آزادی، دمکراسی و آزادی‏های سیاسی می‏زنند.

پس هدف آقای خامنه‏ای توصیف ماهیت تحولات منطقه به عنوان "بیداری اسلامی" چیست؟

آقای خامنه‏ای و جمهوری اسلامی ایران هدف‏های خاص خودشان را دنبال می‏کنند. جمهوری اسلامی ایران از آینده‏ تحولات منطقه نگران است. این تحولات از چند ماه گذشته شروع شده و به سرعت در منطقه گسترش پیدا کرده است.

این خواسته‌ها حتی در کشوری مانند سوریه که هم‏پیمان ایران است، شش ماه یا بیشتر دوام آورده و علی‏رغم تلفات سنگین مردم، خاموش نشده است.

جمهوری اسلامی ایران نگران است که این سونامی‏ به ایران هم برسد. طبیعی است که اگر این سونامی که در کشورهای منطقه به راه افتاده به ایران برسد، برای جمهوری اسلامی ایران بسیار سنگین خواهد بود.

از سوی دیگر، جمهوری اسلامی ایران سعی دارد که نفوذ خود را در منطقه توسعه بدهد. کشورهایی که دچار تحول هستند، در یک مرحله‏ی گذار قرار دارند و در مرحله‏ی گذار، می‏توان از لحاظ تبلیغاتی فعالیت کرد.

بنابراین فرصت مغتنمی برای جمهوری اسلامی ایران است که می‏خواهد در این کشورها نفوذ کند و از شرایط موجود، بهره‏برداری کند.

تشکیل کنفرانس "بیداری اسلامی" هم به همین منظور بوده است. ایران نیروهایی که در کشورهای مختلف با گرایش‏های اسلامی فعالیت می‏کنند و بیشتر هدف‏های‏شان با جمهوری اسلامی ایران هماهنگ است، را جمع کرده و بدین وسیله سعی می‌کند موجی در منطقه ایجاد کنند. فکر نمی‏کنم این موج انعکاس زیادی در این کشورها داشته باشد.

تناقض دیگری هم در سخنان اخیر آقای خامنه‏ای وجود دارد. آقای خامنه‌ای از یک طرف، از سقوط امثال آقای قذافی خوشحال است، اما به غرب و ناتو حمله می‏کنند. این تناقض از کجا سرچشمه می‏گیرد؟

جمهوری اسلامی ایران می‏خواهد از فرصت‏هایی که پیش می‏آید استفاده کند، ولو این‏که این فرصت‏ها به‏وسیله‏ی نیروهای خارجی و غربی پیش آمده باشد.

همان‏طور که پیش از این ایران از سقوط رژیم عراق و افغانستان استقبال و ابراز خوشحالی ‏کرده بود. اما به محض این‏که این نظام‏ها سقوط کردند، خواهان خروج نیروهای خارجی از این کشورها بود.

ایران می‌داند که اگر در عراق و افغانستان نیروهای خارجی بیرون بروند، در هرج و مرج به‌وجود آمده خیلی راحت‏تر می‏تواند نفوذ کند و نفوذ خود را گسترش بدهد.

در مورد لیبی هم طبیعی است که جمهوری اسلامی ایران از سقوط آقای قذافی استقبال کند. چون تا تثبیت شرایط در لیبی،  برای ایران فرصت ایجاد می‌شود. در عین حال، جمهوری اسلامی ایران خواهان آن است که نیروهای ناتو به سرعت آن‏جا را ترک کنند و از منطقه دور شوند.

جمهوری اسلامی ایران همیشه در مراحل اولیه از فعالیت‏های کشورهای غربی در برخی کشورها که می‏تواند تحولاتی به نفع ایران به وجود بیاورد، استقبال می‏کند یا مخالفتی نمی‌کند. ولی وقتی کشورهای غربی فعالیت خود را انجام می‌دهند، بلافاصله ایران مطرح می‏کند نیروهای خارجی باید از این کشورها بیرون بروند.

برخی از تحلیل‏گران، تجربه‏ لیبی را قابل تکرار می‏دانند. آیا این مسئله می‏تواند باعث ایجاد نگرانی‏هایی در ایران، در بین مقامات ارشد حکومت ایران شود؟

تجربه‏ی لیبی مانند تجربه‏ی تونس و مصر، تجربه‏ی مشترکی است که تمام منطقه را در بر گرفته و حتی به سوریه، بحرین، یمن و کشورهای دیگر هم سرایت کرده است.

ابتدا جمهوری اسلامی ایران استدلال می‏کرد، حکومت‏های تونس و مصر چون طرف‏دار غرب بودند، دچار مشکل شدند. اما ایران وقتی دید در کشوری مانند لیبی که آقای قذافی، بارها قیافه‏ی ضدغربی گرفته بود و حتی در سوریه که مواضع بشار اسد خیلی به مواضع ایران نزدیک است، این تحولات رخ داده یا در حال رخ دادن است، طبیعی است نگرانی ایران بیشتر شده است.

به‏خصوص این‏که در لیبی علی‏رغم سرکوب شدید مردم توسط حکومت و جنایات زیادی که حکومت مرتکب شد، مردم لیبی توانستند با کمک غرب به نتیجه برسند و همین  امر جمهوری اسلامی ایران را نگران کرده است.

حکومت ایران نگران است اگر در ایران هم شرایطی پیش بیاید که مردم به خیابان‏ها بریزند و تحولات مشابهی رخ دهد و جمهوری اسلامی ایران بخواهد با خشونت آن‏ را سرکوب کند، با اقدامات غرب مواجه شود.

بنابراین ایران از تحولاتی که در سوریه و لیبی رخ داده، در مقایسه با مصر و تونس، به مراتب بیشتر نگران شده است.

HK/MM