با این که شرکتهای تولیدکنندهی برق اتمی بهدلیل استفاده از مزایای اقتصادی، فاجعهی هستهای فوکوشیما را نادیده گرفتند و به ساختن نیروگاههای جدید ادامه دادند، با این حال هم اکنون با بحران شدید مالی روبرو هستند.
تبلیغات
فاجعهی فوکوشیما که شش سال پیش در پی زلزلهای ۹ ریشتری و یک سونامی سهمگین رخ داد، به بحث درباره زیانها و مزایای تولید برق هستهای در سراسر جهان دامن زد. آلمان از جمله کشورهایی بود که بلافاصله اعلام کرد، بستن نیروگاههای اتمی موجود را در صدر برنامههای دولتی قرار میدهد و از سرمایهگذاری در راستای گسترش صنعت هستهای خودداری خواهد کرد.
تولید برق اتمی در سراشیبی اقتصادی
با آن که این واکنش مورد توجه اغلب کشورها قرار نگرفت و دارندگان نیروگاههای هستهای به برنامهریزی برای بنای واحدهای جدید ادامه دادند، با این حال شرکتهای تولیدکنندهی برق اتمی در حال حاضر با بحران شدید مالی روبرو هستند.
در این میان کشورهایی مانند فرانسه، ژاپن و آمریکا که به "پیشگامان" توسعهی صنعت اتمی و احداث نیروگاههای هستهای معروفاند، بیش از کشورهای دیگر با مشکلات اقتصادی دستبهگریبانند. نزول سهام نیروگاههای اتمی فرانسه و زیان ۵ میلیارد یورویی شرکت ژاپنی توشیبا در سال گذشته، از جملهی این دشواریها است.
کیت کونولیج، کارشناس مالی آمریکایی، دلیل این امر را کاهش چشمگیر بهای گاز در جهان میداند که تعادل میان دخل و خرج صاحبان صنعت اتمی را برهمزده است. او میگوید: «این که افزایش هزینههای ساخت و نگهداری نیروگاههای اتمی، برای ارزش سهام این صنعت نابودکننده بوده، داستانی قدیمی است.» به گفتهی کیت کونولیج، بهزودی در آمریکا دیگر نیروگاههای جدید ساخته نمیشود.
"کاهش ارزش سهام"
تازهترین آمارها نشان میدهند که در ده سال گذشته، از ارزش سهام شرکتهای فرانسوی AREVA و EDF بیش از ۹۰ درصد کاسته شده است. شرکت توشیبا، این رقم را ۶۰ درصد و دارندگان سهام نیروگاههای آلمانی RWE و E.ON حدود ۸۰ درصد اعلام کردهاند.
مایکل شنایدر، سردبیر مجلهی تخصصی "گزارش وضعیت فنآوری هستهای جهان" بر این باور است که در شرایط حاضر موسسات و شرکتهای اتمی با "بحران عمیقی" روبرو هستند و عبارت "کاهش ارزش سهام"، نمایانگر ژرفای این بحران نیست.
بهنظر اشنایدر، فاجعهی فوکوشیما تنها به تسریع روند نزولی ارزش سهام شرکتهای اتمی کمک کرده است. او میگوید: «تولید برق هستهای هیچوقت با صرفه نبوده و نمیتوانسته با انواع دیگر تولید رقابت کند. این صنعت در گذشته هم تنها با کمکهای مالی دولتی توانسته به تولید خود ادامه دهد.»
این کارشناس هستهای آیندهی تاریکی برای فنآوری اتمی پیشبینی میکند و معتقد است که افزایش هزینههای ساخت نیروگاههای جدید که باید به دستگاههای ایمنی مدرنتر و مطمئنتر مجهز باشند، همچنین توسعهی روزافزون صنعت تولید برق از طریق انرژیهای تجدیدپذیر، به زودی صاحبان نیروگاههای اتمی را از میدان رقابت با دیگر شرکتهای تولیدی بهدر میکند.
بنا به گفتهی شنایدر، در حال حاضر تولید برق در بیشتر از ۶۰ کشور جهان، از راه استفاده از انرژی خورشید که بسیار ارزان است، صورت میگیرد.
"خواب و خیال"
صاحبان نیروگاههای اتمی، با اینحال برای توجیه ساخت واحدهای جدید و جلب مشتری نوید میدهند که به زودی به "فنآوریهای مدرن باتوجه به موازین حفظ محیط زیست" روی خواهند آورد.
سخنگوی "اتحادیهی صنعت اتمی در آلمان"، به عنوان مثال در این رابطه میگوید که قرار است بهزودی برای کاهش درصد تولید گاز کربنیک در نیروگاههای برق فنآوری جدیدی بهکار گرفته شود. او تاکید میکند که "این انقلاب تکنیکی در جهت حفظ محیط زیست" در سراسر جهان صورت خواهد گرفت.
شنایدر با اشاره به این که انقلاب تکنیکی صاحبان نیروگاههای اتمی "خواب و خیال" بیش نیست، میگوید گذشته از هزینهی سرسامآور دستیابی به فنآوری جدید، زمان تکامل آنهم ادعای صنعت هستهای را باورناپذیر میکند.
او به عنوان مثال به برنامهی دولت بریتانیا برای ساختن نیروگاه اتمی Hinkley Point اشاره میکند و میگوید: «اولین بحثها در این رابطه در سال ۲۰۰۳ در پارلمان بریتانیا مطرح شد. حالا قرار است این نیروگاه اگر همهچیز به خوبی پیش برود، در سال ۲۰۲۶ ـ ۲۰۲۷ آمادهی کار شود. تا آن زمان دست کم ۲۳ـ ۲۴ سال گذشته است.»
از نظر او در این مدت بیشک خطرات جدیدی بروز میکنند که پیشبینی نشدهاند. این کارشناس بر آن است که برچیدن نیروگاههای اتمی و تقویت برنامههای تولید برق از راه انرژیهای تجدیدپذیر، سادهترین و باصرفهترین روشها است.
تشعشعات رادیواکتیو هرروز جهان را آلودهتر میکنند
استخراج و تولید اورانیوم، استفادههای تسلیحاتی و غیرنظامی، سوانح گوناگون و همچنین افزایش زبالههای اتمی سبب شده که میزان تشعشعات رادیواکتیو در سراسر جهان شدت یابد؛ اشعههائی که خطرات آنها را نمیتوان دست کم گرفت.
عکس: picture-alliance/dpa
بیش از ۲ هزار انفجار اتمی
از سال ۱۹۴۵ تا کنون بیش از دو هزار انفجار اتمی صورت گرفته است. ایالات متحده آمریکا پس از پایان جنگ جهانی دوم ۱۰۳۹ بمب اتمی، شوروی سابق (روسیه) ۷۱۸ بمب، فرانسه ۱۹۸ بمب، بریتانیا و چین هر یک ۴۵ بمب، هند و کره شمالی هر یک سه بمب و پاکستان ۲ بمب اتمی به انفجار رساندهاند. دهها هزار انسان تا کنون بطور مستقیم تحت آلودگی اشعههای رادیواکتیو آلوده قرار گرفتهاند.
عکس: Getty Images/AFP
سال ۱۹۴۵ و انفجار بمب اتمی در هیروشیما
بین ۱۴۰ هزار تا ۳۵۰ هزار نفر جان خود را در نخستین ماههای پس از انفجار بمب اتمی در هیروشیما از دست دادند. در سالهای پس از این فاجعه نیز میزان سرطان، بیماریهای قلبی و کبد و همچنین تغییرات هورمونی و کروموزمی در هیروشیما افزایش یافت. امروزه نیز میزان ابتلا به سرطان خون در بین ساکنان هیروشیما بیشتر از ساکنان دیگر شهرهای ژاپن است.
عکس: picture-alliance/dpa
انجام بیش از یکهزار آزمایش اتمی در صحرای نوادا
آزمایشهای اتمی که بین سالهای ۱۹۵۰ تا ۱۹۹۲ در مرکوری (صحرای نوادا) انجام گرفت، آلودگی بسیاری از مناطق آمریکا به تشعشات رادیواکتیو را به دنبال داشت. در دندانهای شماری از کودکان حتی استرانسیم رادیواکتیو کشف شد و موارد ابتلا به سرطان نیز افزایش یافت. در سالهای ۱۹۶۳ تا ۱۹۹۲ آزمایشها بشکل زیرزمینی صورت میگرفتند، اما بروز سوانح سبب میشد که غبارهای آلود به تشعشعات رادیواکتیو به بیرون رخنه کند.
عکس: Getty Images
مجتمع اتمی سلافیلد
از سال ۱۹۵۲ به بعد بود که اولین راکتورهای مجتمع اتمی سلافیلد پلوتونیوم مورد نیاز بریتانیا برای ساخت بمب اتمی را تامین کردند. از سال ۱۹۵۶ از این مجتمع هستهای برای تولید برق استفاده شد. در سال ۱۹۵۷ یکی از راکتورهای مجتمع مزبور دچار آتشسوزی شد. سوانح بیشماری که بعدها روی داد نیز سبب آلودگی خاک و آب دریای منطقه به رادیواکتیو شد. میزان ابتلای کودکان کارگران این مجتمع به سرطان خون نیز بالاست.
عکس: Getty Images
مرگ در پی استخراج اورانیوم
منطقه ویسموت که در شرق آلمان قرار دارد، در سالهای ۱۹۴۶ تا ۱۹۹۰ سومین معدن بزرگ اورانیوم و تامینکننده برنامه هستهای شوروی سابق محسوب میشد. طبق آمار اداره حفاظت از آلودگی به تشعشعات خطرناک، از هر ۸ کارگر این معدن یکی بر اثر تشعشعات رادیواکتیو جان خود را از دست داده است. به این ترتیب شمار قربانیان بر ۷ هزار نفر بالغ میشده است. موارد ابتلا به سرطان ریه نیز در این منطقه بالاست.
عکس: Wismut GmbH
شهری مخفی
مجتمع اتمی Tmosk-7 در سیبری که به شهری اتمی میماند و تا سال ۱۹۹۲ نیز وجود آن مخفی نگاه داشته شده بود، در سال ۱۹۹۳ دستخوش انفجار گردید. تشعشات پلوتونیوم و سزیم رادیواکتیو سبب آلودگی مناطقی از سیبری شد. در مجتمعهای اتمی Tmosk-7 و Majak تا کنون دست کم ۳۸ سانحه بزرگ روی داده و سبب شده که در طول سالها، صدهاهزار تن از کارگران و اعضای خانوادههای آنها به تشعشعات رادیواکتیو آلوده شوند.
عکس: imago/ITAR-TASS
۱۹۷۹؛ سانحهای اتمی در هاریسبورگ
ذوب شدن سوخت هستهای در نیروگاه اتمی Three Mile Island در آمریکا در سال ۱۹۷۹ نخستین فاجعه بزرگ در راکتوری هستهای پیش از فجایع چرنوبیل و فوکوشیما محسوب میشود. مقادیر زیادی از تشعشعات رادیواکتیو سبب آلودگی محیط زیست شد. تحقیقات از بالا بودن میزان سرطان در این منطقه سخن میگویند. تحقیقات متقابلی که از سوی صنایع اتمی انجام گرفته، این نکته را رد میکنند.
عکس: picture-alliance/dpa
فاجعه چرنوبیل در سال ۱۹۸۶
این دوقلوها بعد از فاجعه چرنوبیل به دنیا آمدهاند. پدر آنها یکی از کارکنانی بود که پس از فاجعه در تلاش جلوگیری از گسترش تشعشعات بودند و مادر آنها نیز ساکن شهر آلوده چرنوبیل. ذوب شدن سوخت هستهای و همچنین انفجار رآکتورها سبب شد که مقادیر زیادی از تشعشعات رادیواکتیو به بیرون رخنه کند و مناطق زیادی را غیرقابل سکونت سازد. شمار قربانیان چرنوبیل بر بیش از ۱۵ هزار نفر بالغ میشود.
عکس: picture alliance/dpa
فاجعه فوکوشیما در سال ۲۰۱۱
در سال ۲۰۱۱ بود که ذوب شدن سوخت هستهای در نیروگاه فوکوشیما شدیدترین آلودگی آبهای اقیانوسهای جهان به تشعشعات رادیواکتیو را به دنبال داشت. افزون بر قربانیان مستقیم این سانحه، گفته میشود که بین ۲۲ هزار تا ۶۶ هزار نفر دیگر بر اثر ابتلا به سرطان و پیامدهای فاجعه فوکوشیما جان خود را از دست دادهاند. موارد ابتلا به سرطان تیروئید در بین کودکان نیز پس از این فاجعه افزایش یافته است.
عکس: Reuters
خطرات زبالههای اتمی
تشعشعات رادیواکتیو زباله اتمی میلیونها سال برجا خواهد بود. انباری نهایی که بتوان زباله اتمی را تا ابد در آنجا نگهداری کرد، وجود ندارد. آلمان انبارهای اتمی خود را همواره مورد بازسازی قرار میدهد و در این راه نیز میلیاردها یورو هزینه میکند.
عکس: dapd
عراق؛ سرطان خون بر اثر مهمات آلوده
در جنگ خلیج فارس در آغاز دهه ۹۰ میلادی مهماتی مورد استفاده قرار گرفتند که در آنها اورانیوم رقیقشده بکار رفته بود. این امر سبب شد تا مردم عراق تحت تاثیر تشعشعات اتمی قرار گیرند. در شهر بصره شمار نوزادان معلول و همچنین میزان ابتلا به سرطان از آن زمان افزایش داشته است. میزان ابتلای کودکان به سرطان حتی سهبرابر شده است.