رئیس "سازمان حفاظت محیط زیست ایران" در گفت‌وگویی مفصل با خبرگزاری "ایرنا" به مشکلات مربوط به آب، منابع طبیعی، هوای پاک و عملیاتی شدن ملاحظات زیست محیطی در برنامه ششم توسعه پرداخته است.

معصومه ابتکار می‌گوید که اجرا شدن مفاد برنامه ششم توسعه مستلزم اتفاق نظر همه نهادها و وزارت‌خانه‌ها و یکپارچگی دورنماها و نیازهاست: «نمی‌شود سازمان جنگل‌ها در بحث جنگل‌های هیرکانی و مراتع و جنگل‌‌های بلوط ساز خودش را بزند و سازمان محیط زیست رویکردهای خودش با نگاه اکوسیستمی را داشته باشد. نمی‌شود در بحث آب، نگاه ما به حفظ چرخه هیدرولیک بین اب‌های زیرزمینی و تالاب و رودخانه باشد ولی وزارت نیرو رودخانه را به عنوان منبع تامین آب کشاورزی یا انرژی بییند.»

بیشتر بخوانید: مجلس کلیات لایحه زیست محیطی دولت را رد کرد

ابتکار اذعان کرده که بین دیدگاه‌ها و رویکردها در دولت، همگرایی ساختاری و جمع‌بندی مشترک وجود ندارد. او در توضیح دلایل مختلف این عدم هماهنگی به شرایط غیرقابل پیش‌بینی مجلس و احتمال آسیب دیدن از تغییرات ساختاری در شرایط شکننده اشاره کرده است: «فکر می‌کنم در پایان دوره مجلس نهم و شروع مجلس، تغییرات ساختاری زیاد به صلاح نیست و بهتر است فعلا هماهنگی لازم را ایجاد و تقویت کنیم.»

در برنامه ششم توسعه که در ۸۰ بند تنظیم شده، هیچ سرفصل مستقلی برای محیط زیست در نظر گرفته نشده و این در حالی است که بحران‌های مهمی چون کمبود آب و خطر خشکسالی، آلودگی هوا و خاک، سوخت استاندارد، نقض حریم منابع طبیعی و مشکلات کشاورزی ... نیازمند برنامه‌‌ریزی هدفمند و متمرکز هستند.

معصومه ابتکار می‌گوید در فصل‌های مربوط به صنعت و معدن یا راه و شهرسازی، بحث‌هایی در مورد مسائل محیط زیستی در برنامه ششم توسعه طرح شده‌اند. او نمونه‌هایی چون جریمه‌های زیست محیطی، اصلاح الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی و یا تامین حقابه تالاب‌ها و تعادل‌بخشی سفره‌های آب زیرزمینی را از موارد توجه به موضوعات محیط زیستی خوانده است.

بیشتر بخوانید: ایران یکی از ده کشور اصلی تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای

محیط زیست و چالش رشد جمعیت

طبق تجویز رهبر جمهوری اسلامی، جمعیت ایران باید با شتاب افزایش یابد و به ۱۵۰ میلیون نفر برسد. ابتکار به این پرسش پاسخ روشنی نمی‌دهد که چگونه می‌توان به توسعه پایدار دست یافت بی آن که معلوم باشد منابع طبیعی کشور به ویژه آب، چگونه کفاف دو برابر شدن جمعیت فعلی را خواهد داد.

ابتکار عنوان کرده که تغییر نگاه‌ در برنامه‌های کلان دولت، از نیازهای اقتصادی و مصرفی به الگوهای زیست محیطی کار ساده‌ای نیست: «دریاچه ارومیه خودش را فدا کرد تا خیلی‌ها بیدار شوند... اما ما در شرایطی هستیم که وضعیت مناسبی برای اشتغال و تولید و درآمد زایی نداریم و نمی‌توانیم بگوییم که مثلا کشاورزی به دلیل محدودیت‌های آبی دیگر اولویت نداشته باشد.»

بیشتر بخوانید: "بحران خشکسالی را با مدیریت صحیح می‌توان مهار کرد"

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید دولت یازدهم زنگ خطر محیط زیستی را به صدا در آورده، در حالی که دولت قبلی به برنامه چهارم و پنجم پایبند نبود. او در توضیح آلودگی بحرانی هوای کشور گفته است: «شاید اگر خیلی از اتفاقات سیاسی در دوره قبل نمی‌افتاد الان وضعیت آلودگی هوای کشور اینقدر بحرانی نبود چون قرار بود بر اساس برنامه تا سال ۸۶ و ۸۸ استانداردهای بنزین و گازوییل و خودروها اجرایی شود.»

ابتکار می‌گوید علت بالا بودن آلودگی هوا با وجود ارائه بنزین یورو چهار این است که خودروها فرسوده هستند: «در تهران حدود ۳۰هزار تاکسی فرسوده داریم... خودروهای ۱۰ یا ۲۰ سال پیش یورو ۲ هستند. معاینه فنی هم نمی‌شوند.»

او کم‌توجهی دولت به موضوع حمل و نقل عموم را ناشی از مشکلات اعتباری و سقوط قیمت نفت دانسته و در عین حال می‌گوید که موثرترین و بهترین اقدام سازمان حفاظت محیط زیست در سال ۹۴ به از بین بردن آلودگی هوا مربوط بوده است.

خبرنگار «ایرنا» پرسیده است که چرا این تلاش‌ها خروجی آشکاری نداشته و کسی آنها را نمی‌بیند. معصومه ابتکار پاسخ داده که موضوع آلودگی هوا عینی نیست: «گاهی این غبار که شما می‌بینید، وسط دشت‌های ایران هم این غبار هست. غبار همیشه آلودگی هوا نیست... ما از مصرف سوخت مازوت در چهار نیروگاه جلوگیری و آنها را پلمب کردیم.»

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در این مصاحبه تفصیلی، به موضوع‌های مهمی مانند انرژی‌های تجدیدشونده، برداشت‌های غیرقانونی و بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و یا رشد شتابان سدسازی به قیمت تخریب منابع طبیعی اشاره نکرده است. ابتکار تخریب زمین‌های جنگلی از جمله در میانکاله را نیز ناشی از نبود قوانین حمایتی دانسته و به لوایحی اشاره کرده که در مجلس بلاتکلیف مانده‌اند.