تصمیم دولت ایتالیا درباره جلوگیری از صادرات ۲۵۰ هزار دوز واکسن کرونا آسترازنکا، ساخت شرکت‌های داروسازی بریتانیایی و سوئدی پرده جدیدی در معضل تامین واکسن مورد نیاز کشورهای عضو اتحادیه اروپا گشوده است.

ایتالیا دو روز پیش (پنج‌شنبه چهارم مارس/ ۱۴ اسفند) به تبعیت از دستورالعملی که اتحادیه اروپا اواخر ماه ژانویه تصویب کرده صدور واکسن‌های تولید شده در این کشور به مقصد استرالیا را متوقف کرد.

موضع‌گیری اریک مامر، سخنگوی کمیسیون اروپا درباره این موضوع خیلی صریح و شفاف است: «ما انتظار داریم شرکت‌های داروسازی تمام توان‌شان را به کار گیرند تا به تعهدات خود در برابر کشورهای عضو اتحادیه عمل کنند.»

او افزود وقتی این اتفاق رخ نمی‌دهد می‌شود به مکانیسم جدید کنترل صادرات متوسل شد. این نخستین بار بود که یک کشور اروپایی این مکانیسم را فعال کرد.

این ساز و کار در اصل برای افزایش شفافیت در زمینه میزان تولید و چگونگی توزیع واکسن کرونا طراحی شده اما در ضمن امکان متوقف کردن صادرات واکسن نیز در آن پیش‌بینی شده است.

اعتراض و ابراز تفاهم دولت استرالیا

وزیر خارجه ایتالیا، لوئیجی دی مایو شامگاه پنج‌شنبه اعلام کرد این ماجرا یک اقدام خصمانه علیه استرالیا نیست اما به تعویق افتادن توزیع واکسن در اتحادیه اروپا غیر قابل قبول است و او امید دارد که تدبیر اتخاذ شده در رم تاثیر مثبتی بر کمپین واکسیناسیون در اتحادیه اروپا داشته باشد.

این اشاره می‌تواند به افزایش فشار بر شرکت داروسازی آسترازنکا تلقی شود که از ابتدای سال جاری میلادی بر سر تحویل ناکافی واکسن کرونا با اتحادیه اروپا دچار اختلاف شده است.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

شرکت آسترازنکا اعلام کرده که در  سه ماهه نخست سال ۲۰۲۱ حتی قادر به تحویل دادن نیمی از واکسن‌هایی که وعده داده هم نیست و این وضع در سه ماهه دوم سال نیز به همین شکل خواهد بود.

دی مایو در دفاع از تصمیم روز چهارشنبه دولت ایتالیا تاکید کرده که استرالیا به شدت درگیر پاندمی کرونا نیست در حالی که در اروپا وضعیت به مراتب وخیم‌تر است و کمبود شدید واکسن نیز وجود دارد.

گرت هانت، وزیر بهداشت استرالیا با اعتراض به تصمیم دولت ایتالیا از کمیسیون اتحادیه اروپا خواستار بررسی این اقدام شده است. او در عین حال تاکید کرده که توقف صادرات واکسن تاثیری بر برنامه واکسیناسیون در استرالیا ندارد. اسکات موریسون، نخست‌وزیر استرالیا حتی گفته که با موضع‌گیری ایتالیا تفاهم دارد.

ماریو دراگی، نخست‌وزیر ایتالیا در تازه‌ترین نشست سران اتحادیه اروپا به همتایان خود هشدار داد که واکسیناسیون در کشورهای اروپایی باید تسریع شود و لازم است شرکت‌های داروسازی برای انجام تعهداتشان تحت فشار قرار گیرند.

او اکنون به عنوان نخستین رهبر اروپایی شهامت به خرج داده و اختلاف با شرکت آسترازنکا را به سطح یک چالش جدی رسانده است.

حمایت فرانسه از تصمیم ایتالیا

در این مناقشه اکنون پاریس نیز به حمایت از ایتالیا برخاسته است. وزیر بهداشت فرانسه، اولیور وران در گفت‌وگو با شبکه BFMTV تاکید کرده که با تصمیم اخیر دولت ایتالیا تفاهم دارد.

او با بیان این که فرانسه هم ممکن است دست به اقدام مشابهی بزند تاکید کرد: «به عنوان وزیر بهداشت هر تعداد دوز واکسن بیشتری در اختیار داشته باشم خوشبخت‌تر خواهم بود.»

کمیسیون اتحادیه اروپا تا کنون از اعلام دقیق تعداد واکسن‌هایی که در کشورهای عضو اتحادیه تولید و به خارج از اروپا صادر شده‌اند خودداری کرده است.

این کمیسیون در نهایت به تازگی اعلام کرده که در ماه فوریه ۱۴۷ مجوز صادرات برای ۳۰ کشور مختلف صادر شده است. سخنگوی کمیسیون با توجه به این حجم از مجوزهای صادر شده معتقد است خطر در گرفتن یک مناقشه تجاری به خاطر واکسن وجود ندارد.

افزون بر این حدود ۹۰ کشور، به خاطر مستثنی شدن کشورهای در حال توسعه، مشمول مکانیسم جدید کنترل صادرات اتحادیه اروپا نمی‌شوند. اتحادیه اروپا همچنین با ساز و کار سازمان بهداشت جهانی برای توزیع عادلانه واکسن موسوم به کوواکس همکاری می‌کند.

درهم تنیدگی پروسه تولید واکسن

در عمل واکسن‌های مختلف از طریق یک شبکه توزیع و مبادله بین‌المللی در کشورهای مختلف تولید می‌شوند. به عنوان مثال شرکت آمریکایی مدرنا مواد اولیه واکسن خود را در سوئیس تولید می‌کند، در اسپانیا آن را وارد مرحله پایانی می‌کند و کار بسته‌بندی و آماده‌سازی نهایی آن را در کشوری مانند بلژیک انجام می‌دهد.

کمیسیون اروپا در مجموع ۴۹۰ میلیون دوز واکسن مدرنا پیش‌خرید کرده است. از آنجا که ایالات متحده آمریکا صادرات واکسن‌های تولید شده در این کشور را ممنوع کرده، کانادا در همسایگی آن باید چشم‌انتظار دریافت واکسن‌های تولید شده در اروپا باشد.

در این میان اختلال‌هایی در جریان تولید برخی از واکسن‌ها نیز رخ داده است. شرکت‌های آمریکایی و آلمانی فایزر – بیون‌تک در ماه‌های گذشته واکسن کمتری از آنچه قبلا پیش‌بینی کرده بودند تولید کرده‌اند.

این معضل برای شرکت آمریکایی جانسون و جانسون، که انتظار می‌رود اداره داروی اتحادیه اروپا مجوز آن را هفته آینده صادر کند، نیز پیش آمده است.

وضعیت تامین واکسن می‌تواند به مرور بهبود یابد؛ برخی شرکت‌ها مانند شرکت آلمانی مرک Merck که تلاش خود برای تولید واکسن را متوقف کرده‌اند می‌توانند به عنوان زیر مجموعه شرکت جانسون و جانسون به تولید محصول آن اقدام کند.

شرکت داروسازی فرانسوی Sanofi هم اواخر ماه ژانویه تلاش مستقل برای تولید واکسن کرونا را متوقف کرد و اکنون قرار است برای تولید واکسن فایزر- بیون‌تک همکاری کند.

مخالفت با اقدام ایتالیا، پشتیبانی از راهکار بین‌المللی

برند لانگه و تیمو ولکه، دو نماینده حزب سوسیال دموکرات در پارلمان اروپا معتقدند تصمیم اخیر برای توقف صادرات واکسن کرونا از ایتالیا به استرالیا می‌تواند به یک نبرد جهانی بر سر واکسن منجر شود و جلوی این اتفاق باید به هر ترتیب گرفته شود.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

این دو سیاستمدار با اشاره به زنجیره بین‌المللی انتقال واکسن تصریح کرده‌اند که اتحادیه اروپا هم به این زنجیره وابسته است و الگو گرفتن از اقدام ایتالیا می‌تواند بسیاری از کشورها را دچار مشکل کند.

تا کنون کشورهای مختلف برای پیشبرد برنامه واکسیناسیون خود مسیرهای متفاوتی در پیش گرفته و به نتایج گوناگونی رسیده‌اند. در حالی که اعضای اتحادیه اروپا بر تصمیم‌گیری مشترک از طریق کمیسیون اروپا تاکید کرده و هنوز با کمبود واکسن روبرو هستند، بریتانیا که از اتحادیه خارج شده پیش از آغاز سال ۲۰۲۱ به خرید انبوه و انبار کردن واکسن روی آورد و امروز یکی از کشورهای پیشتاز در این زمینه است.

با این همه بسیاری از ناظران اعتقاد دارند اگر کشورهای قدرتمند اتحادیه مانند آلمان و فرانسه راه مستقلی برای تامین واکسن در پیش می‌گرفتند، به احتمال بسیار همه کشورها در آخر از این تصمیم‌گیری لطمه می‌دیدند. بسیاری از کشورهای اروپایی به نوعی در تولید واکسن‌هایی که تا کنون مجوز دریافت کرده‌اند دخیل هستند.