در حالی که روز پنج‌شنبه گذشته (۱۱ نوامبر/۲۰ آبان) روزنامه کویتی "القبس" از نقل مکان شماری از رهبران القاعده از جمله سلیمان ابوغیث، سخنگوی پیشین این گروه تروریستی، از ایران به یمن خبر داده بود، روزنامه اماراتی "الخلیج" نوشته است که نیروهای نظامی یمن روز یکشنبه (۱۴ نوامبر/۲۳ آبان) برای نخستین بار، محل تجمع نیروهای القاعده در جنوب صنعاء، پایتخت این کشور را بمباران کرده‌اند.

"القبس" مدعی شده بود که برپایه یک گزارش محرمانه که از سوی منابع غربی در اختیار مقام‌های امنیتی کشورهای خلیج فارس و چند کشور عربی قرار گرفته، شماری از عوامل القاعده که در پی حمله نظامی سال ۲۰۰۱ ایالات متحده آمریکا به افغانستان، به ایران گریختند، موفق به نقل مکان به یمن و هماهنگی و فرماندهی عملیات گروه القاعده از خاک آن کشور شدند.

در مقابل، علاوه بر تکذیب دولت ایران، تلویزیون "العالم" که رسانه عرب زبان ایرانی محسوب می‌شود به نقل از یک مقام امنیتی یمن نیز این خبر را تکذیب کرد.

وبسایت "العالم" همچنین به نقل از پایگاه اینترنتی وزارت دفاع یمن نوشت، ادعاها در مورد انتقال رهبران تشکیلات القاعده از ایران به یمن مردود است.

روابط دیپلماتیک میان یمن و ایران از حدود یک سال پیش و پس از جنگ داخلی این کشور علیه مخالفان مسلح شمال یمن به سردی گرایید، زیرا ایران از آغاز این جنگ، متهم به حمایت از مخالفان یمنی و مسلح کردن آنها شد؛ اتهامی که بارها از سوی دولت ایران رد شد، اما دولت یمن، ایران را متهم کرد که از شبه نظامیان الحوثی حمایت می‌کند.

این اتهام هنگامی قوت یافت که در اکتبر سال گذشته، نیروی دریایی یمن، کشتی ایرانی "ماهان یک" را که حامل جنگ‌افزار برای شورشیان شیعه‌ی حوثی بود، توقیف کرد. به گزارش دویچه وله به نقل از مقام‌های دولتی یمن، در آن کشتی، خمپاره و مهمات، میان صندوق‌های کالاهای دیگر پنهان شده بود و بیشتر خدمه‌ی بازداشت شده‌ی این کشتی ایرانی بوده‌اند.

این کشتی در نزدیکی بندر میدی در استان حجه، واقع در شمال یمن توقیف شد و منابع امنیتی یمن ارزیابی کردند که کشتی در راه رسیدن به شهر خرج در ده کیلومتری مالملحید در استان صعده بوده تا محموله‌های اسلحه را در آنجا خالی کند، زیرا عمده نبردهای شمال یمن در این استان، میان شورشی‌های شیعه حوثی با ارتش یمن در جریان بوده است.

یمن هم اکنون شاهد درگیری‌های گسترده‌ای میان نیروهای دولتی و اعضای القاعده است. در چند هفته اخیر نیز بسته‌های انفجاری ارسال شده از یمن به آمریکا کشف و خنثی شدند. القاعده در یمن، متهم اصلی اقدامات تروریستی و ناامنی‌هاست اما گمانه‌زنی‌ها در مورد نقش پنهان ایران در کمک به این ناآرامی‌ها نیز پایان نیافته است.

سالی پر از انتقاد تحلیل‌گران ایرانی و عربی از ایران

یکسال از آغاز رویارویی مخالفان شیعه با دولت یمن در اکتبر و نوامبر ۲۰۰۹ می گذرد؛ سالی که همواره سیاست‌های ایران در منطقه، مورد انتقاد تحلیلگران داخلی و خارجی‌ بوده است.

سال گذشته در حالی که تنها مدت کوتاهی از انتشار خبر توقیف کشتی ایرانی حامل اسلحه در یمن گذشته بود، خبر دیگری نیز به فضای بی‌اعتمادی بین‌المللی علیه ایران دامن زد.

رسانه‌ها خبر توقیف یک فروند کشتی دیگر را که در چهارم نوامبر توسط اسرائیل توقیف شد و حامل دهها تن راکت و اسلحه برای حزب‌الله لبنان بود، گواه دیگری از سیاست ایران مبنی بر حمایت نظامی از گروه‌های شیعه هم‌پیمان خود در منطقه خاورمیانه ارزیابی کردند.

طارق الحمید، سردبیر روزنامه فرامنطقه ای "الشرق الاوسط"، در سرمقاله ۲۸ اکتبر ۲۰۰۹ ضمن انتقاد از فعالیت سپاه ایران در تجهیز و تقویت نیروهای شیعی در منطقه نوشت: «مشکل ایران این است که تا کنون مجازات نشده و خود نیز درس عبرت سختی را که باید بگیرد، نیآموخته و از همین روی به دخالت های مستقیم و غیرمستقیم در امور داخلی دیگر کشورها ادامه می‌دهد، درحالی که که ادعا می‌کند این کشورهای دیگر هستند که در امور ایران دخالت می‌کنند!»

علاوه بر رسانه‌ها و تحلیلگران منطقه‌ای، اصلاح‌طلبان ایرانی نیز به سیاست ایران در قبال یمن معترض بوده‌اند. وب‌سایت "ایران دیپلماسی" که زیر نظر صادق خرازی، دیپلمات دوران محمد خاتمی رییس جمهور پیشین ایران، اداره می‌شود نیز از سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران در قبال یمن انتقاد کرد و نوشت: «پیشنهادهای به ظاهر میانجی‌گرانه دولت جمهوری اسلامی ایران در قبال یمن چه معنائی می تواند داشته باشد درحالیکه دولت یمن اسناد و مدارک بیشتری در مورد کمک‌های ایران به شیعیان زیدی حوثی منتشر می‌کند و نیز رسانه‌های ایران هرچه بیشتر از شیعیان زیدی حمایت تبلیغاتی می‌کنند.»

این وب‌سایت که در داخل ایران اداره می‌شود نوشت که پرسش‌های بسیار دیگری نیز وجود دارد که کسی خود را پاسخگوی آن نمی‌داند.

سیاست راهبردی ایران در منطقه

اما محافظه‌کاران ایرانی حمایت از شیعیان یمن در مقابل دولت این کشور را وظیفه اسلامی و در امتداد یک پیوند تاریخی و نیز در رویارویی با سیاست‌های دولت عربستان در مهار شیعه، توصیف می‌کنند. آنها می‌گویند، در قرن سوم هجری، یحیی بن الحسین ملقب به الهادی، موسس امامت زیدیه در یمن، به همراه حدود ۸۰۰ تن از یاران ایرانی‌اش از دیلم و طبرستان، بسوی صعده، پایتخت یمن، رهسپار شد و قبایل همدان، خولان و بکیل با او بیعت کردند و اولین حکومت شیعی در یمن پایه‌گذاری شد.

به گفته آنها، اکنون امام زیدی، یحیی بن الحسین، در مسجد الهادی صعده مدفون است و قبرش زیارتگاه شیعیان است و یاران ایرانی او نیز در قطعه زمینی به نام مقبره طبریون در کنار قبر او مدفون‌اند.

وبسایت "راسخون" (که توسط بخشی از روحانیان محافظه کار ایرانی در قم اداره می شود) می‌نویسد، پس از یحیی بن الحسین، امامان زیدی ۱۱ قرن در سرزمین یمن حکومت کردند و ایرانی‌ها در اسلام آوردن مردم یمن و گرایش ایشان به مذهب تشیع، نقش موثر و بسزایی داشته‌اند و همین برای حمایت از مخالفان شیعه در برابر اتحاد یمن و عربستان کافی است.

علیرغم تایید و تکذیب‌های مکرر در نقش ایران و همکاری‌اش با القاعده در این کشور، تحلیلگران رسانه‌های خاورمیانه، حضور نظامی جمهوری اسلامی ایران در کنار شیعیان شمال یمن را بخشی از سیاست کلی راهبردی حکومت ایران تلقی می‌کنند. به اعتقاد آنها ایران در چارچوب این سیاست راهبردی، از اقلیت شیعه در منطقه خاورمیانه حمایت می‌کند و می‌کوشد با توسل به این راهکارها، جایگاه و نفوذ منطقه‌ای خود را برای مقابله با آنچه "تهاجم فرهنگی و نظامی غرب" توصیفش می‌کند تقویت کند.

محمدجواد اکبرین

تحریریه: کیواندخت قهاری